Мемлекеттік қолдаудың басым бөлігі агроөнеркәсіп кешеніне емес, банктерге түседі - Қожаназаров

Банк секторы ауыл шаруашылығына қарағанда әлдеқайда көп мемлекеттік қолдау алады. Бұл ретте елде несие беруде бұрмаланулар байқалады, нәтижесінде экономиканың нақты секторы қаржыландырылмай қалады. Бұл туралы Мәжіліс отырысында депутат Айдарбек Қожаназаров Ұлттық банк төрағасы Тимур Сүлейменовке сауал жолдаған сөзінде мәлімдеді.

«Шағын және орта бизнестің, ауыл шаруашылығының дамуына кедергі келтіретін және қаржы нарығындағы әділеттілікті төмендететін банк секторындағы негізгі теңгерімсіздіктерге назар аудару қажет деп санаймыз... 2024 жылы банктер 22 трлн теңге несие берді, бірақ оның 62%-ы тұтынушылық қарыздар, ал шағын және орта бизнес - тек 19%. Әлемдік тәжірибеде ШОБ-ты несиелеу үлесі несиелеудің жалпы көлемінің кемінде 40%-ын құрайды. Нәтижесінде экономиканың өсуінің орнына - халық қарызының өсуі», - деді Айдарбек Қожаназаров.

Атап айтқанда, ол ауыл шаруашылығына ЖІӨ-нің 5%-ы тиесілі екенін, бұл ретте секторды несиелеу үлесі жалпы активтерден небәрі 1,5%-ды құрайтынын атап өтті. Банктер бұл ережені өтімді кепілдердің болмауымен негіздейді.

«Бірақ жер, мал, техника - бұл нақты активтер. Егер банктер жердегі құндылықты көре алмаса, онда біз нақты экономикамен, тіпті шындықпен байланысты жоғалттық», - деп атап өтті депутат.

Бұл ретте ол банк секторында салық жеңілдіктерінің ашықтығының жоқтығына назар аударды. Оның айтуынша, дәл осы жоғары табысты салаға мемлекеттік қолдаудың үлкен үлесі тиесілі.

«Қоғамда субсидиялармен бүлінген фермерлерді талқылау әдетке айналған, бірақ іс жүзінде жасырын мемлекеттік қолдаудың көп бөлігін ауыл емес, банк жүйесі алады. Қазақстан экономикасындағы ең субсидияланатын сала банк секторы болып қала береді. Тек соңғы үш жылда салықтық жеңілдіктер арқылы олар шамамен 5 трлн теңге алды», - деді депутат.

Осыған байланысты Respublica фракциясы Ұлттық Банкке өз өтінішінде ұсынды:

• экономиканың нақты секторын, ШОБ-ты несиелеуді ынталандыру тетіктерін енгізу, оның жалпы кредиттік портфельдегі үлесін 40%-ға дейін ұлғайту;
• ірі банктердің активтерін шоғырландыруға шектеулер енгізу мүмкіндігін қарастыру;
• жеңілдіктердің толық тізбесін және олардың экономикалық негіздемесін жариялау арқылы банк секторының салықтық жеңілдіктерінің ашықтығын қамтамасыз ету;
• екінші деңгейдегі банктерді ауыл шаруашылығын несилеуге ынталандыру мен тартудың жаңа тәсілдерін әзірлеу.