Қазақстан ұн тартушыларын экспорт бойынша мемлекеттік қолдаудан айырмақ
Қазақстандық экспорттаушылар үшін кезекті күтпеген жағдай сауда министрлігінің бірқатар салалардың өнімдерін шетелге жеткізуді дамытуды мемлекеттік қолдаудан айыру туралы шешім қабылдағаны туралы жаңалық болды. Бірінші кезекте, ауыл шаруашылығы.
Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрінің м.а. ағымдағы жылғы 1 тамыздағы № 314 бұйрығы 2022 жылғы 18 тамызда қолданысқа енгізіледі. Құжат отандық тауарлар мен қызметтерді сыртқы нарықтарда ілгерілету бойынша шығындардың бір бөлігін өтеу қағидаларының жаңа редакциясын қамтиды. Түзетулер тізбені 951 позицияға қысқартуды көздейді, оның 629-ы азық-түлік тауарларына қатысты.
Оның ішінде, бұл бидай ұны, бидай кебегі, жануарларға арналған құрама жем.
Теңіз порттарынан географиялық қашықтығына байланысты қазақстандық бизнеске логистикалық шығындардың жоғары болуына байланысты әлемдік нарықта бәсекелесу қиын екені баршаға мәлім. Сондықтан 2016 жылы экспорттаушылардың көлік шығындарын өтеу түрінде мемлекеттік қолдау енгізілді. Бұл шешім отандық компаниялар үшін үлкен көмек болды.
Мемлекеттік қолдаудың бұл түріне ерекше сұраныс ұн тартатын кәсіпорындарда болды, олардың үлесіне субсидиялау бағдарламасына қатысушылардың кемінде 50% тиесілі.
Алайда, жаңа түзетулер күшіне енгеннен кейін, ұн тартушылар сатуды кеңейтудің осы құралын жоғалтады.
ИСМ-нің жаңа ережелерін қабылдауда "Құқықтық актілер туралы" заңның бұзылуы байқалатынын атап өту маңызды, оның 19-бабына сәйкес әзірлеуші органдар "Атамекен" ҰКП-ға және сараптамалық кеңестерге кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын құжат жобасын ашық НҚА интернет-порталында орналастыру туралы хабарлама жіберуі тиіс. Бұл сараптамалық қорытындыларды алу үшін, оның ішінде оларды мүдделі мемлекеттік органдармен әрбір келесі келісу кезінде қажет.
Ережелердің бастапқы жобасы шынымен де Сауда министрлігі 2022 жылғы 2 наурызда жария талқылау үшін ашық НҚА сайтында орналастырылды, осы уақытта сол редакцияда жоба ҰКП-ға сараптамаға түсті.
Бірақ қазір жарыққа шыққан жоба редакциясы тұжырымдамалық жағынан бастапқы нұсқадан өзгеше. Бұл ретте ҰКП-мен қосымша келісу немесе салалық қауымдастықтармен және мүдделі бизнес субъектілерімен талқылау жүргізілген жоқ. Алдын ала жария талқылау үшін жобаның соңғы нұсқасын орналастыру басынан болмағандай.
Жоба тіпті салалық орталық мемлекеттік органға – ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігіне келісуге жіберілген жоқ.
Нәтижесінде отандық өнім экспортын дамытуға бағытталған мемлекеттік орган бірінші кезекте геосаяси жағдайға және дәстүрлі экспорттық нарықтардағы бәсекелестіктің күшеюіне байланысты қолдауды қажет ететін саланы субсидиялаудан алып тастайды деген жағдай қалыптасты.
ҚР Үкіметінің алдына агроөнеркәсіптік кешен өнімдерінің экспортын екі есеге арттыру, оның ішінде өңделген өнім экспортының үлесін 2025 жылға қарай 70% - ға дейін жеткізу міндеті қойылғаны белгілі. Бүгінгі таңда өңделген өнім экспортының жалпы көлеміндегі негізгі үлесті ұн тарту саласы алады (шамамен 30%), бірақ 2017 жылдан бастап ұн экспортының 38% - ға (2,3 млн тоннадан 1,5 млн тоннаға дейін) төмендегені байқалады, бұл импорттаушы елдерде астықты өзіндік қайта өңдеуді дамытуға, олардың тарифтік және тарифтік емес реттеу шараларын енгізуіне байланысты.
Осы жағдайға байланысты мемлекет басшысы қойған міндеттердің қалай орындалатыны белгісіз.