Қазақстан қант тапшылығы кезінде қант қызылшасы егістігін қысқартуда

Қазақстан биыл қант тапшылығына және бағасының күрт өсуіне тап болды. Себебі, ел дайын қанттың да, оны өндіруге арналған шикізаттың да импортына тәуелді. Қанттың тек 7%ҚР-да өсірілген қант қызылшасынан өндіріледі және оның дақылдары соңғы екі жылда қысқаруда. Ауыл шаруашылығы министрлігі жағдай келесі жылы өзгере бастайды деп болжайды, өйткені қызылшаны сатып алу бағасы қымбаттады, бұл дақылды тиімдірек етеді.

Мәжіліс барысында депутат Дүйсенбай Тұрғанов қазақстандық қант, тамақ және қайта өңдеу өнеркәсібі қауымдастығының мәліметтерін келтірді: 2021 жылы ҚР-дағы қант қызылшасының жоспарлы егіс алаңы 22,5 мың га құрады, іс жүзінде 14,5 мың га егілді. 2022 жылы екі қызылша өсіретін аймақ қант қызылшасына одан да аз - 12,3 мың га жоспарлады, нақты дақылдар туралы деректер әлі жоқ. Сондай-ақ, Павлодар облысында қант зауытын салу мәселесі шешілмеген күйінде қалып отыр, демек, өңірде қызылша шаруашылығы дамымай отыр.

Ауыл шаруашылығы министрлігінің басшысы Ербол Қарашөкеевтің айтуынша, осы көктемде Алматы және Жамбыл облыстарын аралау кезінде қант зауыттарының басшылығымен қызылшаға сатып алу бағасын 3-5 мың теңгеге арттыру туралы келісімге қол жеткізілді, яғни осы күзде зауыттар оны фермерлерден тоннасына 15 мың теңгеден алатын болады. Сондай-ақ, осы өңірлердің әкімдіктері қызылшаға субсидияны шамамен 15 мың теңгеге дейін арттырды. Осылайша, биыл қызылша тоннасына фермерлер 30 мың теңге алады.

"Қант қызылшасы - бұл өте күрделі дақыл, сондықтан тұқым, пестицидтер, минералды тыңайтқыштар үшін жоғары шығындар қажет, сонымен қатар су қажет. Алматы облысында қант қызылшасы егістіктері еріген су есебінен, Жамбыл облысында трансшекаралық өзендер есебінен сумен қамтамасыз етіледі. Онда су жетіспеушілігі байқалады. 2020 жылы Алматы облысында еріген қар суының аз болуына байланысты 1 мың га жоғалып кетті. Фермерлер қорқып, шығындарын азайту үшін егістіктерді қысқарта бастады", - деп түсіндірді Ербол Қарашөкеев.

Тақырып бойынша оқу: Қазақстанда қант бағасы екі есе өседі деп болжанды

Ауыл шаруашылығы министрлігі ылғал үнемдеуші технологиялардың енгізілгенін шешім деп көріп отыр: жаңбырлатып суару жүйелерін орнату кезінде жабдықтар мен инфрақұрылымға жұмсалатын шығындардың 50% мөлшерінде субсидия төленеді. Мәселенің өзектілігін ескере отырып, биыл суару технологияларын субсидиялауға қосымша 8,2 млрд теңге бөлінеді.

Бұдан басқа, Павлодар облысында қант қызылшасын өсірудің жақсы перспективалары бар, бірақ онда қант зауытын іске қоспай, өңірде қызылша өсіруді дамыту мақсатқа сай емес.

"Біз екі-үш инвесторлармен кездестік, мәселе осы зауыттың үлкен құнына келіп тіреледі: 150-200 млрд теңге. Бірақ тағы бір нұсқа бар – кішкентай қант зауыттары, олар қымбат емес. Біз қазір барлық нұсқаларды қарастырып жатырмыз, жағдайға талдау жүргізіліп жатыр", - деп түсіндірді АШМ басшысы.

Ол алдағы 2-3 жылда елдегі қант мәселесін шешу мүмкін еместігін атап өтті. Бірақ қабылданған шаралардың арқасында қызылша өсірудің тиімділігі қазір жеткілікті, ал келесі жылы Ауыл шаруашылығы министрлігі егіннің көбеюін күтуде. Сонымен қатар Павлодар облысында зауыт салу үшін қаржыландыру көздерін іздеу жүргізілуде.

"Жалпы, қант қызылшасы бойынша бізде жеке жол картасы әзірленді, біз оны қазір талқылап жатырмыз. Қантпен, оның ішінде қант қызылшасымен қамтамасыз ету мәселесі өте кешенді. Сондықтан бұл жерде субсидиялаудың тұрақты жүйесі болуы қажет. Ұсынылып отырған жаңа жүйеде біз қант қызылшасын республикалық бюджеттен қаржыландырылатын тауарлық-спецификалық субсидиялардың жалғыз түрі ретінде қалдырамыз", - деп нақтылады Ербол Қарашөкеев.