Біздің парақшамыздан Қазақстандағы агробизнестің соңғы жаңалықтарын бірінші болып біліп отырыңыз Facebook, арнада Telegram, бізге жазылыңыз Instagram немесе біздің пошталық жіберу.
Микотоксиндер дегеніміз не және олар адамдар үшін неліктен қауіпті?
Микотоксиндер - белгілі бір зең түрлерінен пайда болатын табиғи токсиндер. Микотоксиндердің адам мен малдың денсаулығына кері әсері жедел уланудан бастап иммунитет тапшылығы мен қатерлі ісік сияқты созылмалы ауруларға дейін әртүрлі формада болуы мүмкін.
Микотоксиндердің ерекше қаупі - олар химиялық тұрақтылығымен ерекшеленеді және термиялық өңдеу процесінде жойылмайды.
ДДСҰ мен ФАО бірлесіп құрған JECFA ғылыми сараптама комитеті табиғи токсиндермен байланысты денсаулыққа қауіп-қатерді бағалауға жауапты халықаралық орган болып табылады.
Микотоксиндермен байланысты қауіптерге шолуды біздің youtube арнамыздан көріңіз:
Зеңдер дәнді дақылдар, кептірілген жемістер, жаңғақтар және дәмдеуіштер сияқты азық-түлік өнімдерінің көптеген түрлеріне паразиттік әсер етеді. Көгерудің пайда болуы егін жинауға дейін де, одан кейін де, сақтау кезеңінде де болуы мүмкін. Саңырауқұлақтар қолайлы температура мен жоғары ылғалдылық жағдайында дайын тағамға да әсер етуі мүмкін.
Микотоксиндердің ағзаға енуі ластанған тағамдарды жеу нәтижесінде де, жанама түрде ластанған жеммен қоректенетін жануарлардан алынған өнімдерді пайдалану арқылы да болуы мүмкін.
Тағамдағы кейбір микотоксиндер жедел интоксикацияны тудырады, оның белгілері ластанған тағамдарды тұтынғаннан кейін көп ұзамай дамиды. Азық-түлікке әсер ететін басқа микотоксиндер денсаулыққа созылмалы әсер етуі мүмкін, әсіресе онкологиялық аурулар мен иммун тапшылығын тудыруы мүмкін.
Жүздеген белгілі микотоксиндердің ішінде адам мен мал денсаулығына ең көп таралған және ең үлкен қауіп төндіретін афлатоксиндер, охратоксин А, патулин, фумонизиндер, зеараленон және ниваленол/дезоксиниваленол.
Афлатоксиндер - ең улы микотоксиндердің бірі. Оларды топырақта, шіріген өсімдіктерде, пішенде және дәндерде өсетін зеңдердің кейбір түрлері (Aspergillus flavus және Aspergillus parasiticus) шығарады. Aspergillus зеңдері көбінесе дәнді дақылдарға (жүгері, құмай, бидай және күріш), майлы дақылдарға (соя, жержаңғақ, күнбағыс және мақта), дәмдеуіштерге (чили, қара бұрыш, кориандр, куркума және имбирь) және ағаш жаңғақтарына (пісте, бадам, жаңғақ, кокос және бразилия жаңғағы) әсер етеді. Токсиндер афлатоксин М1 түрінде ластанған жеммен қоректенетін жануарлардың сүтінде де болуы мүмкін. Үлкен дозаларда афлатоксиндер жедел улануға әкеледі (афлатоксикоз), бұл әдетте бауырдың зақымдалуына әкеледі және өмірге қауіп төндіруі мүмкін. Сондай-ақ афлатоксиндердің геноуыттылығы, яғни олардың ДНҚ-ны зақымдау және жануарларда қатерлі ісік тудыру қабілеті туралы деректер бар. Сонымен қатар, олардың адамда бауыр қатерлі ісігін қоздыратыны туралы мәліметтер бар.
Әр түрлі жаңғақтардағы, дәнді дақылдардағы, кептірілген інжірдегі және сүттегі афлатоксиндердің шекті рұқсат етілген концентрациясы 0,5-тен 15 мкг/кг-ға дейін өзгереді.
Микотоксиндер шығаратын зең саңырауқұлақтары әртүрлі дақылдар мен тағамдардың кең ауқымында өсе алатынын ескеру маңызды. Бұл жағдайда олар тек бетін жауып қана қоймай, терең енеді.
Микотоксиндермен байланысты денсаулыққа қауіпті азайту үшін ұсынылады:
· зеңнің бар-жоғына көбінесе афлотоксиндермен ластанған тұтас дәнді дақылдарды (әсіресе жүгері, құмай, бидай және күріш), інжір және жержаңғақ, пісте, бадам, жаңғақ, кокос, бразилия жаңғағы және фундук сияқты жаңғақтарды, көгеру белгілері бар кептірілген жемістер мен жаңғақтарды, түсі өзгерген немесе тауарлық емес түрі бар дәнді дақылдарды тексеру;
· кептіру алдында және сақтау кезеңінде астықтың зақымдалуын болдырмау, өйткені зақымдалған астық көгеруге, демек микотоксиндермен ластануға бейім;
· мүмкіндігінше жас дәндер мен жаңғақтарды сатып алу;
· азық-түлікті сақтау ережелерін сақтау, яғни оларды жәндіктерден қорғау және оларды құрғақ және салқын жерде сақтау;
· тағамдарды тұтынар алдында ұзақ уақыт сақтаудан аулақ болу;
· әр түрлі диетаны ұстануға тырысу; бұл микотоксиндерді тұтыну қаупін азайтуға ғана емес, сонымен қатар диетаның сапасын жақсартуға көмектеседі.
