Өскен бидайдың бағасы фермерлерді қанағаттандырмайды

Қазақстан биылғы маусымда шамамен 10 млн тонна бидай жинады. Бұл көлемнің кем дегенде жартысы -  өнген астық. Ол ұзақ мерзімді сақтауға арналмаған, сондықтан жаппай бүліну қаупі бар.

2023 жылғы егін жинау кезеңінде Қазақстанның астық белдеуінде бір айға жуық жаңбыр жауып тұрды. Піскен астық осы уақыт ішінде егістікте тұрды, сондықтан ол өніп шыға бастады. Егін жинауды қайта басталғаннан кейін мамандар фермерлерге өнген бидайды ылғалдылықтың 12-12,5% дейін кептіруге кеңес берді. Бірақ көбісі стандартты астық үшін нормативті 14% - бен шектелді. Бірақ өсіп шыққан бидай үшін бұл кептіру жеткіліксіз, сондықтан өну және көгеру процестері жалғасуда. Бұл ұзақ мерзімді сақтау жағдайында астықтың бұзылуына әкелуі мүмкін.

Бұл тәуекел бәріне түсінікті, бірақ астықты сату нашар жүруде. Ел ішінде қайта өңдеу кәсіпорындарының қажеттілігі төмен. Ал экспортқа жөнелтілімдерге теміржолдағы қиындықтар кедергі келтіреді. "ҚТЖ-Жүк тасымалы" компаниясы Орталық Азияға да, Қытайға да тиеуді қайта-қайта шектейді немесе тыйым салады, өйткені магистральдарда вагондар жиналады.

Баяу сатылымның тағы бір себебі - фермерлердің астықты қазіргі баға деңгейінде бергісі келмеуі. Фермерлер Азық-түлік корпорациясы жариялаған санаттан тыс бидайды сатып алу бағасы тоннасына 70 мың теңгеге бағдарланады. Алайда Азық-түлік корпорациясының сатып алу көлемі шектеулі, сондықтан көптеген фермерлер астықты трейдерлерге сатуға мәжбүр болады. Оларға шетелдік сатып алушылар санаттан тыс бидайдың тоннасына 80 мың теңге ($170) ұсынады. Бұл бағада көлік шығындары және экспорттаушының барлық басқа шығындары бар. Сондықтан трейдерлер өскен бидайды тоннасына 56-57 мың теңгеге (ҚҚС-пен) сатып алуға дайын. Фермерлер оны төмен деп санайды және күтеді.

Алайда, мұндағы баға жағдайының болжамы астықтың сақталу қаупіне байланысты төмендейді. Ол қоймаларда неғұрлым ұзақ болса, соғұрлым көгеру және астықта микотоксиндердің жиналу ықтималдығы жоғары болады. Фермерлер одан тезірек құтылуға мәжбүр болады. Осыған байланысты трейдерлер бағаның тоннасына 45-48 мың теңгеге дейін төмендеуін болжап отыр.