Қазақстан мақта саласын қаржыландырудағы әкімшілік кедергілерді алып тастайды

Қазақстанда «Мақта саласын дамыту туралы» ҚР заңының күші жойылуы жайлы және Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер енгізу туралы «заң жобасы әзірленді». Бұл құжат АШМ сайтында орналастырылған.

Заң жобасы мақта өнеркәсібіндегі әкімшілік кедергілерді азайтуға және инвестицияларды тартуға жағдай жасауға, оның ішінде банктік несиелерді алуға бағытталған. Құқықтық қолдану тәжірибесін талдау көрсеткендей, қолданыстағы заң мақта саласын шектен тыс  түрде реттегені байқалады. Нәтижесінде мақта өндірісіне шетелдік инвестициялардың салынуы азайған, саланы несиелеу іс жүзінде құлдырады.

«Егер заң қабылданған кезде (2007 ж.) Отандық банктер мақта саласына жылына 200 млн. доллардан астам несие берсе, 2009 жылы қазақстандық банктер мақта компанияларына несие беруді іс жүзінде тоқтатқан болатын. Банктер мақта саласын шамадан тыс реттеген және негізгі құралдарға  шектеу салған. Бұл жағдай бүгінгі күнге дейін жалғасып отыр», - деп жазылған құжатта.

Қаржыландырудың күрт төмендеуі, өз кезегінде, егістік алқаптар мен жалпы мақта өнімінің екі есе азаюына әкелді. Сонымен қатар, мақта шикізатының сапасы, оны өңдеудегі барлық өнімдердің сапасы күрт төмендеді.

Қолданыстағы «Мақта саласын дамыту туралы» заңның негізгі идеясы мақта қолхатын қамтамасыз ету (индоссамент) функциясымен қамтамасыз ету болды. Мақта қолхаттарын өндірушілер мақта қолхатын сатып алушыға көшіру арқылы еркін нарықта сата алады немесе кепілдік ретінде қолхаттар беру арқылы банктік қарыз ала алады деп болжануда. Осыған байланысты, заңда тек мақта алуды қамтамасыз етуге бағытталған көптеген ережелер бар: мақта өңдеу ұйымдарының қызметін лицензиялау, олардың кепілдік беру қорына қатысуы, МӨҰ мүлкін сатып алу мен сатудың ерекше тәртібі, МӨҰ мүлкін кепілге қоюға тыйым салу, сыртқы (уақытша) енгізу. МӨҰ басшылығы мақта қолхаттарын ұстаушылардың шағымдары бойынша, сонымен қатар несие берушілердің талаптарын қанағаттандыру және МӨҰ -ның банкроттығы және басқа да шаралар қарастырылған.

Сонымен бірге, мақта саласын дамыту туралы заңның 12 жылында мақта қолхаттары бойынша бірде-бір мақұлдау (индоссамент) қабылданбаған, ал банктер ешқашан мақта қолхатын кепілдікке алған емес.

Заң жобалаушыларының тағы бір өрескел қателігі мақта өңдеу зауыттарына тән емес қойма қызметіне лицензия беру болды. Сақтау туралы келісім бойынша,олар алған өнімдерінің физикалық және химиялық қасиеттерін бұзбай, сандық және сапалық сипаттамаларын сақтай отырып, алған бірдей (немесе бірдей) тауарларын қайтаруға міндетті. Мақта өңдеу зауыттары мүлдем басқа жұмыстармен айналысады. Олар мақта шикізатын ауылшаруашылық өндірушілерден алады, оны өңдейді және шикізатты (мақта талшығы, қылшық, тұқым) қайта өңдеу өнімдерін қайтарады. Яғни, агроөнеркәсіптік кешен мен мақта өңдеу фабрикасы арасындағы келісім сақтау шарттарына емес, еңбек келісімшарттарына жатады. Тиісінше, мемлекет көптеген жылдар бойы жоқ қызметті лицензиялады.

Мәжіліс депутаттарының бастамасымен «Мақта саласын дамыту туралы» Қазақстан Республикасының заңына өзгерістер енгізу туралы» жаңа заң жобасы әзірленді. Қолданыстағы заң күші жойылды деп танылғаннан кейін мақта саласы агроөнеркәсіптік кешен мен ауылдық аумақтардың дамуын мемлекеттік реттеу саласындағы заңнаманың нормалары, сондай-ақ қолданыстағы заңнаманың басқа да нормалары реттелетін болады.

«Қажет емес әкімшілік кедергілерді алып тастау саланың инвестициялық ахуалын жақсартады және салаға несие ресурстарын тартуға жағдай жасайды, мақта дақылдарының көлемін ұлғайтады, мақта сапасы мен қазақстандық компаниялардың экспорттық кірістерін жақсартады. Болашақта бұл қазақстандық тоқыма, құрылыс және мақтаны терең қайта өңдейтін басқа да кәсіпорындар үшін мүмкіндіктер ашады», - деді ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі.

Жаңа заң жобасының қабылдануы ауылдағы жұмыспен қамтуды арттырады деп күтілуде.