Қазақстан картопты қайда жіберерін білмей отыр

Өзбекстанның ірі сауда желілерімен ұзақ мерзімді келісімшарттар жасасу Қазақстанда картоп өндірісінің тұрақты өсуіне мүмкіндік береді. Бұл туралы ҚР сауда және инфрақұрылым вице-премьер-министрі Серік Жұманғариннің қатысуымен өткен "Атамекен" ҰКП-да өткен кеңесте Қазақстанның картоп және көкөніс өсірушілер одағының төрағасы Қайрат Бисетаев мәлімдеді.

Картопты экспорттау мәселесі өзбек және қазақстандық тарап үшін маңызды. Себебі, ҚР фермерлері картопты елдің өз қажеттілігінен әлдеқайда көп өндіреді. Дәл осы Өзбекстан негізгі өткізу нарығы болып табылады. Алайда, мәселе негізгі экспорттық көлемдерді іске асыру ашық емес түрде жүріп жатыр. Бұл елге ірі өзбек сауда желілерінің келуін тежейді-олар фермерлерге "қолма-қол ақшамен" келетін сатып алушылармен бәсекелесу мүмкіндігін көрмейді, содан кейін Өзбекстанға әкелу кезінде әртүрлі салықтар мен төлемдердің мөлшерін азайту үшін кедендік құжаттарда 3 есе бағаны алады. "Ашық" жұмыс істейтін желілер олармен бәсекелесе алмайды.

Тақырып бойынша оқу: Қазақстанда агробизнес туралы толық анықтамалық шығарылды

Сонымен қатар, егер олар тұрақты өзбек сатып алушыларымен алдын-ала келісімшарт жасаса және мұндай жартылай заңды саудагерлердің қыңырлығына тәуелді болмаса, Қазақстанда картоп өндірушілер картоп өндірісін едәуір арттыра алар еді.

- Біз жыл сайын Өзбекстанға шамамен 70 миллион долларға картоп экспорттаймыз, - деді Қайрат Бисетаев. - Бірақ статистикада шамамен сома 20 млн белгіленеді. Қалғанының бәрі "көлеңкеде" - "қара қолма-қол ақшаға" экспортталады. Яғни, олар 180 теңге/кг-ға сатып алады, ал қағаздарда 50 теңге/кг бағасын көрсетеді. Осыған байланысты бізде әлі күнге дейін картоп өсірушілердің айналасында қалыпты іске асыру құрылымы жоқ - мысалы, астық бизнесінде трейдерлер, логистер жоқ. Бұл мәселені бизнес пен мемлекет бірлесіп шешуі керек.

Картоп өсірушілер мен көкөніс өсірушілер одағының ұсыныстарының бірі - Ауыл шаруашылығы министрлігі нарықта ауыл шаруашылығы өнімдерінің нақты бағалары бар тізімді қалыптастырады және оны кеден органдарына береді. Және олар осы деректерге сүйене отырып, құжаттарды тексереді. Оның ішінде, бұл ел бюджетіне әділ түсуді қамтамасыз етеді.

Қайрат Бисетаев картоптың Өзбекстанға экспорты ішкі нарықтың қамтамасыз етілуіне теріс әсер етпейтінін атап өтті. Қазірдің өзінде экспортқа шығатын артығы жылына 300 мың тоннаны құрайды. Егер Өзбекстанға жеткізудің үйлесімді жүйесі құрылатын болса, өндірісті экспорттық көлем жылына 500 мың тоннаға дейін өсетін етіп ұлғайтуға болады.

- Біз көктемде Өзбекстаннан ерте картоп алудан бас тарттық - бұл көлемді Оңтүстік Қазақстандағы өндіріс есебінен жабамыз, - деп қосты Қайрат Бисетаев. - Егер біз экспортты қамтамасыз етпесек, бізде картопты қарапайым қоятын жер жоқ болады.

Сергей Буянов