Серік Жұманғарин астық өңдеу өнімдерінің құнын салыстырды
Дәстүрлі өткізу нарықтарында қазақстандық ұнға сұраныс жоспарлы түрде азайып келеді, ал әлемде астықты терең өңдеу өнімдеріне деген қажеттілік артып келеді. Астықты терең өңдеу зауыттары – бұл қымбат және жоғары технологиялық кәсіпорындар, бірақ мұндай өндірістің экономикалық тиімділігі де жоғары, деп мәлімдеді ҚР вице-премьері Серік Жуманғарин.
Вице-премьер әр түрлі дәрежедегі өңдеу өнімдерінің құны бойынша есептеулер жүргізді. Атап айтқанда, бір тонна бидайдан алынған ұн шамамен 70-75% (700-750 кг) құрайды, ал өндіруші 250 кг (25%) кебек алады. Ұн өндірудің орташа құны кг үшін 135 теңге, ал кебек кг үшін 45 теңге болғанда дайын өнімнің құны 113 мың теңгені құрайды.
Глютен, А крахмалы және кебек өндірісінде бір тонна бидайдан дайын өнімнің қорытынды құны шамамен 150 мың теңгені құрайды.
Тереңірек қайта бөлу В крахмалын және одан биоэтанол мен төп өндіруге мүмкіндік береді. Нәтижесінде бір тонна бидайдан – глютеннен, А және В крахмалынан, биоэтанолдан, кебектен, төптен жасалған өнімдердің бүкіл желісінің құны 264 мың теңгеге дейін өседі.
«Модификацияланған крахмал, глюкоза-фруктоза шәрбаты, амин қышқылдары, витаминдер және басқа да өнімдерді өндіру бидайдың өзіндік құнын бірнеше есеге арттырады», - деп атап өтті Серік Жұманғарин.
Оның ақпараты бойынша, бұл технологиялардың барлығы Қазақстанда іске қосуды жоспарлап отырған төрт жаңа кәсіпорында енгізілетін болады. Жаңа қуаттар жұмыс істеп тұрған кәсіпорындармен бірге 1,5 млн тонна астықты терең өңдеуге мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, қазіргі уақытта тағы төрт шетелдік компаниямен жаңа өндірістерді бастау туралы келіссөздер жүргізілуде.
Астық өңдеу саласындағы ағымдағы жағдайға қатысты Серік Жұманғарин ұн тарту кәсіпорындарының жалпы қуаттылығы жылына 9,1 млн тонна астықты құрайтынын және 2023 жылы олар небәрі 33,8% - ға жүктелгенін атап өтті. Өткен жылы өңдеуге шамамен 4 млн тонна бидай жіберіліп, 3,2 млн тонна ұн өндірілді. Ел ішінде тұтыну шамамен 1,3 млн тоннаны құрады, экспортқа 2 млн тоннадан аз жөнелтілді.
«Қазақстандық ұнды өткізудің дәстүрлі нарықтары - Өзбекстан, Ауғанстан, Тәжікстан, Қырғызстан, ҚХР – сұранысты тұрақты түрде төмендетуде. Ал әлемде терең өңделген өнімдерге деген қажеттілік жыл сайын артып келеді. Соңғы 25-30 жыл ішінде крахмал, құрғақ глютенді қолдану ондаған есе өсті, әсіресе агроөнеркәсіп дамыған елдерде. Астық және бірінші реттік өнімдер нарықтары жабылатын жерде жоғары сұранысқа ие жоғары технологиялық өнімдерге мүмкіндіктер пайда болады», - деп атап өтті вице-премьер.
Ол сондай-ақ Қазақстанда жыл сайын орта есеппен 14 млн тоннаға жуық бидай өндірілетінін, оның 7,5-8,5 млн тоннасы ішкі нарықта тұтынылатынын және қайта өңделетінін хабарлады. Экспортқа 5 млн тоннадан астам жөнелтіледі, оған қоса ауыспалы қалдықтар жылына 1,5 млн тоннаға дейін құрайды. Биыл елімізде орташа өнімділігі гектардан 16,1 ц болған кезде 26,7 млн тонна астық жиналды, оның ішінде бидай – 19,8 млн тонна.
«Агротехнологияларды сақтау, тыңайтқыштар енгізу және басқа да шарттар бөлігінде аграрийлерді мемлекеттік қолдау және қарсы міндеттемелер көлемінің ұлғаюымен біз дәнді дақылдардың орташа өнімділігі қарқынды өседі деп күтеміз. Шетелдік нарықтарда сұранысқа ие дақылдар үшін егіс алқаптарын әртараптандыру және дәнді дақылдарды терең өңдеуді дамыту астық пен ұн экспортының тарылып бара жатқан нарықтарына біздің терең маржиналды өнімдерді өндіру жағына тәуелділігімізді өрістетуге арналған», - деп атап өтті Серік Жұманғарин.