«Кең дала» фермерлерге аман қалуға көмектесті

Фото көзі: ТОО «Гайса»

«Гайса» ЖШС 1991 жылдан бастап Қараағаш ауылында (Солтүстік Қазақстан облысының Есіл ауданы) жұмыс істейді, өңірде совхоздардың орнына келген алғашқы ауыл шаруашылығы құрылымдарының бірі болды. Төрт ағайынды 100 гектар жерден бастап, жылдан жылға аумақты ұлғайтты. Қазір шаруашылық жыл сайын шамамен 5 мың га егеді. Жергілікті стандарттар бойынша аудан аз, сондықтан олар қара сүрі жерді аз қалдыруға тырысады, бірақ дәнді дақылдардың жақсы ізашарлары ретінде қызмет ететін дақылдарды енгізе отырып, ауыспалы егіспен мүмкіндігінше жұмыс істейді. Бұл қазір бұршақ, бұрын рапс болған.

- Әрине, біздің негізгі дақылымыз жұмсақ жаздық бидай, - деді агроөнеркәсіп басшысы Біржан Гайсин (суретте). - Сонымен қатар арпа, сұлы, зығыр, бұршақ. Біраздан кейін сүрлемге жүгері өсіруді бастағымыз келеді. Біріншіден, бізде шағын мал шаруашылығы бар - қазақ ақбас ірі қара малы, етке арналған жылқы. Екіншіден, жүгері ауыспалы егісте де пайдалы дақыл болып табылады - топырақта органикалық заттарды көп қалдырады, азотпен қанықтырады және оның құрылымын жақсартады.

Ал майлы дақылдармен әңгіме басқаша. Бір кездері шаруа қожалығы рапстан бас тартты, өйткені оның бағасы тұрақсыз және сату қиын болды. Биыл зығыр дәл осылай сәтсіздікке ұшырады - бағасы тоннасына 350 мың теңгеден 170 мың теңгеге дейін екі есе төмендеді. Сондықтан, егер өткен жылы оған 1 200 га берілсе, биыл тек 600 га қалады. Арпа биылғы жылы «Гайса» ЖШС егістігінде 500 га, сұлы - 100 га, бұршақ - 200 га алады. Қалғанының бәрі - бидай.

Бидай бағасына келетін болсақ, ол да, әрине, төмендеді. Бірақ Біржан Гайсин өз тәжірибесінің арқасында үлкен залалдан құтыла алды, өйткені ол күзде бағалар біршама көтеріңкі болған кезде егіннің негізгі бөлігін сатып үлгерді. Оның басты ұстанымы - егінді көктемге дейін сақтамау. Иә, әрине, фермерлер көктемгі баға өсіп, ұтқан жылдар болды. Бірақ қоймаларда сақталған астық - жүйке мен бүліну қаупі. Сонымен қатар, осы маусым көрсеткендей, баға серпінін болжау өте қиын және табыстылық қолайлы болған кезде өнімді сатқан дұрыс. Егер оны ұзақ сақтаса, шығын да арта түседі.

- Өткен күзде бір тонна бидайдың бағасы 120 мың теңге болды, қазір 87-90 мың теңге ұсынады, - деп атап өтті Біржан Гайсин. - Бұл ретте біздің өзіндік құнымыз 80-82 мыңға жуық. Бұл біздің өнімділігіміз өте жоғары болғандықтан ғана. Кім аз алады, сәйкесінше олардың өзіндік құны жоғары. Олар қазір ештеңе істемейді - олар шығынға сатады, өйткені себуге ақша қажет. Әрине, бұл жағдайда біз үшін мемлекеттен дала жұмыстарын жүргізуге жеңілдікті кредиттер түрінде көмек алуымыз аса маңызды. Онсыз бұл өте қиын болар еді. Сонымен, көптеген фермерлер Аграрлық несие корпорациясының «Кеңн дала» бағдарламасының арқасында ғана аман қалды.

Ортақ жауапкершілік

«Гайса» ЖШС үшін көктемгі егіс және күзгі егін жинау жұмыстарына кредит беру құралы аса сұранысқа ие. Өйткені айналым қаражатын АНК-дан басқа еш жерден толтыра алмайды.

- «Кең дала» бағдарламасы - біздің негізгі құралымыз, - деді ElDala.kz порталына Гнел Арзуманян (суретте), Солтүстік Қазақстан облысы бойынша Аграрлық несие корпорациясы филиалы директорының орынбасары. - Оның сұранысын көріп, өткен жылы Үкімет ел бойынша кредит беру сомасын бұрынғы 70 млрд теңгеден 140 млрд теңгеге дейін ұлғайтты. Биылғы жылы да 140 млрд бөлінді, біздің филиал СҚО-да 13 ауданның әрқайсысында жұмыс істейтін несиелік серіктестіктерді қорландыру арқылы жұмыс істейді. 2023 жылғы дала жұмыстарын жүргізу үшін фермерлерге кредит беруді біз 2022 жылдың желтоқсанында бастадық. Бұл әрдайым фермерлердің ақшаны ертерек бөлу туралы өтініші болды.  Жалпы, біздің филиал 30 млрд теңгеден астам сомаға өтінімдерді қанағаттандырды. Оның ішінде 43 өтінім - 2022 жылғы желтоқсанда 4 млрд 103 млн теңгеге және 222 өтінім - ағымдағы жылы 11 млрд 450 млн теңгеге.

Айта кетейік, Аграрлық несие корпорациясының бас кеңсесі екінші деңгейдегі банктерді қорландырып, өңірлерге де кредиттер береді. Осы желі бойынша СҚО фермерлері 2023 жылғы дала жұмыстарына АНК-дан 35 өтінім бойынша тағы 14 млрд 257 млн теңге алды.

«Кең дала» бағдарламасының шарттары жеңілдікті: кредит жылдық 5%-ға дейінгі мөлшерлеме бойынша 1 млн теңгеден бастап сомаға беріледі. Фермер кредиттің бірінші жартысын 2023 жылдың 1 желтоқсанына дейін, екіншісін 2024 жылдың 1 наурызына дейін өтеуі керек. Ерікті түрде мерзімінен бұрын өтеуге болады.

Естеріңізге сала кетейік, кредиттік серіктестіктер жүйесі Қазақстанда тура 20 жыл бұрын, 2002 жылы пайда болды. Құрылған кезде бүкіл ел бойынша небәрі 18 болса, бүгін 208. Бұл формат қатысушылардың ортақ жауапкершілік жүйесінің арқасында өзінің тұрақтылығы мен сенімділігін дәлелдеді - КС әрбір мүшесі, егер оның әріптестерінің бірі кредитті қайтаруда қиындықтарға тап болса, қаржылық жауапкершілікке тартылады. Бұл кредит алушыларды мұқият іріктеуге де, қажет болған жағдайда оған аграрлық маусым барысында көмек көрсетуге де мәжбүр етеді.

Пайда табу КС мақсаты болып табылмайды, ал пайданың барлығы серіктестіктің өзін дамытуға немесе оның қатысушыларына дивидендтер төлеуге немесе алушылардың бірі қарызды қайтармаған жағдайда шығындарды жабуға жұмсалады. Осы тәсілдің арқасында жүйе бойынша жалпы қарыздардың қайтарымы 98%-ды құрайды, басқа қаржы институты мұнымен мақтана алмайды.

«Гайса» ЖШС жұмысшыларына арналған асхана

«Гайса» ЖШС кредит алатын кредиттік серіктестік «Достық» деп аталады. Ол 2004 жылдан бері СҚО Есіл ауданы Явленка ауылында орналасқан.

- Құрылған кезде КС-да 25 қатысушы болды, бүгінде олардың саны 45-ке дейін өсті, - деді «Достық» КС төрағасы Құрманбай Өмірзақов. - Биылғы жылы «АНК» қорландыруы есебінен біз жалпы сомасы 959 млн теңгеге 10 шаруашылыққа кредит бердік. Кредиттік серіктестіктің де өз қаражаты бар, олар дала жұмыстарына кредит беру үшін қолданылады. «Гайса» ЖШС-дан басқа ірі шаруашылықтардың қатарында «Азия Тарангүл» ЖШС және «Мария» ЖШС бар.

«Кең даладан» басқа, кредиттік серіктестіктер Аграрлық несие корпорациясының басқа бағдарламалары бойынша жұмыс істейді. Бұл - «Агробизнес» (негізгі құралдарды сатып алу, құрылыс-монтаждау жұмыстары, қайта құру, айналым қаражатын толықтыру) және «Icкep» (Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлік мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде кредит беру).

Тақырып бойынша оқу: Несиелік серіктестіктер жүйесіндегі қарыздардың қайтарымдылығы 98 % құрайды

- Мемлекет болмаса, бізге ЖЖМ, тұқымдар, тыңайтқыштар, гербицидтер сатып алу үшін ұзақ қаражат қажет болар еді, - деп атап өтті Біржан Гайсин. - Аграрлық несие корпорациясынан басқа, іс жүзінде шаруалардан басқа ешкім кредит бермейді.

«Гайса» ЖШС наурыз айында кредит алды, соның арқасында фермерлер барлық қажетті заттарды сатып алды. Мұндағы шығындардың үлкен бөлігі тыңайтқыштар болып табылады, өйткені фермада топырақтың агрохимиялық талдауы жасалады және оның негізінде «Қазфосфаттан» аммофос енгізіледі. Қолдану әдісі бірнеше маусымда өткізілген өз тәжірибелеріне сүйене отырып таңдалды. Яғни, әр түрлі алқаптар әр түрлі жолмен тыңайтылды: күзде, егу алдында, себу кезінде. Нәтижесінде олар көктемде, егу алдында тыңайтқыш нұсқасына тоқталды. Бұл жағдайда өсімдіктер егінге ең көп өсімді бере отырып, қоректендіруге жақсы жауап берді.

Ең үздік сорттар

Тұқымға келетін болсақ, өткен жылы Біржан Гайсин «Айна» сорт элитасын сатып алды. Бұрын ол Қарабалық АШТС селекциясының осы бидайы туралы көптеген жақсы пікірлер естіген. Және ол сәтсіздікке ұшыраған жоқ.

- Бізде ылғал тапшылығы бар - соңғы үш жылда, өткен маусымда жаңбыр да болған жоқ, - деді фермер. - Бірақ соған қарамастан «Айна» бізге 33 ц/га берді. Биыл біз оның аумағын кеңейтеміз, 1-ші репродукцияның тұқымын себеміз, ал «Айна» егістіктердің 70%-ын алады.

Уақыт сынағынан өткен басқа сорттар - «ЭкоНива» компаниясынан «Ликамеро» және ресейлік «Любава 5» сорттары.

Тақырып бойынша оқу: АНК құрғақшылықтан сақтандыру өтінімдерін қайта қабылдады

Шаруашылықтағы энергиямен жабдықтау жаман емес, екі егіс кешені бар - John Deere және Pottinger сепкіші бар RSM 2375 тракторы. Сондай-ақ, жинау кезінде Rostselmash, Acros және Vector, қостанайлық құрастырудан Essil комбайндары қолданылады. Фермер осы техниканың барлығына риза, өнімділік пен сенімділік - деңгейде.

Ауыл шаруашылығы машиналары мен жабдықтарын үнемі жаңартып отыруға тырысады. Соңғы жылдары өздігінен жүретін дестелегіш, домалатқыш және т.б. сатып алды. Бұған мемлекет лизинг бағдарламалары мен инвестициялық субсидиялар арқылы да көмектеседі.

Әрине, биылғы жылдың нәтижелері көбінесе фермерге ғана емес, оның жермен қалай жұмыс істейтініне және қандай тұқым себетініне ғана емес, сонымен қатар ауа-райына да байланысты болады. Әзірге белгілі бір нәтиже туралы айтуға әлі ерте, бірақ өткен күз жаңбырмен қуантты, соның арқасында егістік қысқа ылғалмен кетті. Егістіктерде қар аз болды, бірақ ол біртіндеп еріп, көп жағдайда су топыраққа сіңіп үлгерді. Бұдан әрі не болатынын ешкім болжай алмайды, бірақ бәрі жақсылыққа үміттенеді.

- Біз, фермерлер, оптимиспіз - әйтпесе қалай өмір сүруге болады?! - деп Біржан Гайсин күледі.

Айта кету керек, «Гайса» аумағының 100%-ы күзде топырақты сүдігерлік өңдейді және көктемде ылғалмен жабады. Бұл, тіпті, құрғақшылықта да жақсы нәтиже алуға мүмкіндік береді.

Қалай болғанда да, бүгіннің өзінде көктемнің салқын болғаны анық және «Гайса» ЖШС-да егіс 20 мамырдан ерте басталмайды. Алдымен, бидай егіліп, егістік жұмыстары маусымның басында арпа себумен аяқталады.

Сергей Буянов