Біздің парақшамыздан Қазақстандағы агробизнестің соңғы жаңалықтарын бірінші болып біліп отырыңыз Facebook, арнада Telegram, бізге жазылыңыз Instagram немесе біздің пошталық жіберу.
ҚазАТУ ғалымдары «Даурен» тритикале сұрпын жасады
С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университетінің ғалымдары жасаған «Дәурен» көктемгі тритикале сұрпы мемлекеттік сынақтардан сәтті өтіп, 2020 жылдан бастап Ақмола және Солтүстік Қазақстан облыстарында өсіруге рұқсат етілді.
Бұл астық Қазақстанда кең таралмаған, оны жергілікті жерде жасау жұмыстары 2015 - 2017 жылдары ҚР Білім және ғылым министрлігінің қолдауымен жүзеге асырылды.
Екі дақылдың қасиеті
Тритикале - екі түрлі - бидай мен қара бидай өсімдіктерін біріктірудің нәтижесінде пайда болған ауылшаруашылық дақылы (генетикадағы мағынасы -«амфидиплоид»). Тритикале күздік бидайдың құнды қасиеттері мен қара бидайдың жақсы қасиеттерін бойына жинаған дақыл.
Тақырыпты оқу: Қазақстандағы сұранысқа ие ЖОО аталымы бойынша ҚазАТУ ІІ орынды иеленді
Күздікт дақылдардың ішінде қара бидай қыстың қолайсыз жағдайларына (суық немесе ыстыққа) өте төзімді өсімдік, көктемде тез қаулап өсуінің арқасында жоғары өнімді көк балауса масақ түзеді, дәнінің құрамындағы алмастырылмайтын амин қышқылы - лизиннің мөлшері күздік бидаймен салыстырғанда әлдеқайда жоғары. Басқа күздік астық дақылдарына қарағанда тритикале топырақ талғамайды күлгін, сұр, құмдауыт, сазды топырақтарда өсе береді, қара топырақты жерлерде жоғары өнім береді.
Қара бидайдың генетикалық материалына байланысты, астықтың өнімділігі мен сапасына теріс әсер ететін дәнді дақылдардың көп таралған ауруларына қарсы тұра алады. Ол көгермейді және қатты және шаңға төзімді.
ҚазАТУ мамандары асыл тұқымды питомниктерде гибридті формаларды жүргізген зерттеу барысында өсімдіктердің қоңыр және бадам датымен зақымдануы байқалмаған. Мысалы, 2016 жылғы климаттық жағдайда аурулардың таралуы кезінде, көктемгі тритикале бұл кеселге ұшырамай төзімділік көрсетті. Фузариум инфекциясына шалдығуы шамалы болды.
Сапалы қасиеттері
Солтүстік Қазақстанда тритикале әзірге өсірілмейді, дегенмен аталған өңірдің егіс алқаптарын әртараптандыру қажет. Қазіргі уақытта мұнда астық өсіру көлемі шектеулі, мұнда тек - бидай, арпа, сұлы егіледі. Осы аймақтағы ауыл шаруашылығы тарихында астық дақылдарының бірде-бір жаңа түрі отырғызылмаған!
FAO мәліметтері бойынша, әлемде тритикале алқаптары артып келеді. Себебі, оның тұқымдық қасиеттері жоғары.
Көктемгі тритикале - көп қолданылатын дақылдың бірі. Солтүстік Қазақстандық өндірушілер үшін бұл, ең алдымен, жемшөп дақылдары ретінде қажетт болып отыр. Көктемгі тритикале құнарлы жемшөп дайындау үшін, жем өнеркәсібінде пайдаланылады.
Тақырыпты оқу: «Жұлдызды» Imperador
Оның дәнінде ақуыздың тағамдық құндылығын арттыратын аминқышқылдары бар. Тритикале препаратын аралас жемде қолдану арқылы бидай мен жүгеріні алмастыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар оларды ақуызды, аминқышқылдарын сіңіруге және энергия алмасуды теңестіруге мүмкіндік береді. Жасыл өсімдіктегі қант-протеині трицикаледен құнды пішен дәнін дайындауға мүмкіндік береді. Тритикалені жануарлар мен құстардың рационына кіргізу арқылы, азықтың өнімділігін арттырады, жемді үнемдеуге мүмкіндік береді.
Науқан кезіндегі жетістіктер
ҚазАТУ-да жүргізілген зерттеулерде ғалымдар тритикаленің екі сортын («Россика» және «Даурен») жасаған. Бұл дақылдар «Астана» атты жаздық бидай сұрпының сапасынан 12,75 және 7,6 кг / га-ға едәуір асып түсіп, артық болған (толық мәліметті кестеден көругеболады).
Аталған дақылды мемлекеттік сынау кезінде «Дәурен» сортының сапалық өнімділігі 40-45 кг / га-ға жетті.
Сонымен бірге, ғылыми жаңалықты сәтті түрде жүзеге асыру үшін ҚазАТУ мамандары Солтүстік Қазақстанның әртүрлі экологиялық және географиялық аймақтарында тритикале өсірудің агротехникалық әдістерін одан әрі бақылап көру қажеттігін айтты. Мысалы, өсу стимуляторлары тритикале сапасына айтарлықтай әсер етуі мүмкін екендігі анықталды - тәжірибелер кезінде өнімділік 2,69-дан 6,47 кг / га-ға дейін артқан.
Үздік дақылдардың бірі
Мал азығы ретінде пайдаланумен қатар, көктемгі тритикалені түрлі нан өнімдерін пісіру саласында да қолдануға болады. Бұл дәннен алынған ұнды таза түрінде де, бидай қоспасымен де қолдануға болады. Тритикаледен пісірілген нанның қасиеттері бидаймен салыстырғанда көлемі, кеуектілігі төмен болғандықтан, жайылып кететіндігінен нашар болып есептеледі, бірақ тағамдық құндылығы жағынан асып түседі.
Сондықтан, Қазақстан ғылымы нан пісіру өнеркәсібіне тритикале ұнының әртүрін қолдануды зерттеу қажет, сондай-ақ медициналық және профилактикалық мақсаттарға сәйкес келетін биологиялық және қоректік құндылығы жоғары нан-тоқаш өнімдеріне рецепт әзірлеу үшін осы дақылға одан әрі бақылау жасау керек. Бұл астықтың ұны метаболизмнің бұзылуымен ауыратын адамдарға арналған диеталық нан дайындауда қолданылады.
Тақырыпты оқу: Сарапшылар бидайдың экспорттық әлеуетін 6%-ға арттырды
Айта кетерлік бір жағдай, Ресей Федерациясында тритикале ұнынан жасалған нан Калмыкия өңірінде шығарылады. 2014 жылы Калмыкия тритикале наны «Ресейдің 100 үздік тауарлары» тізіміне енді.
Тритикале құрамында крахмалдың көп болуына байланысты кондитерлік өндіріс үшін келешегі зор. Дәл сол себептен ол өнеркәсіптік өңдеуде сұранысқа ие, бұл дақылда бидайға қарағанда алкоголь мөлшері көбірек байқалады.
