Фермерлер коммерциялық банктерден алған несиелеріне субсидия алмаған

Қазақстан Үкіметі екінші деңгейдегі банктерді аграрлық секторды белсенді қаржыландыруға тарту бойынша жұмыс жүргізуде. Ол үшін ауыл шаруашылығы өндірушілері үшін несиелер мен лизинг бойынша пайыздық мөлшерлемені субсидиялау бағдарламалары қабылданды. Аграрийлерге нарықтық қарыз алу ұсынылды, бірақ уәделерге қайшы, көптеген өндірушілер субсидия алмады және қазір толық сыйақы мөлшерлемесін өтеу үшін айналымнан қаржы алуға мәжбүр болды. Несиелеудің бұл құны ауыл шаруашылығы өндірісінің табыстылығын төмендетеді және түпкілікті өнімнің өзіндік құнын арттырады.

«Атамекен» Ұлттық Кәсіпкерлер палатасының хабарлауынша, субсидия төлеу мәселесі бірнеше айдан бері шешілмеген.

Ауыл шаруашылығы министрлігі 2018 жылы бекіткен сыйақы мөлшерлемелерін субсидиялау қағидаларымен шығындарды өтеу ауыл шаруашылығы техникасын, ауыл шаруашылығы жануарларын сатып алуға, құрылысқа, айналым қаражатын толықтыруға қаржыландырылған қарыз / лизинг шарттары бойынша сыйақы сомасын азайтуға бағытталған. 2019-2023 жылдары пайыздық мөлшерлемені субсидиялауға шамамен 280 млрд теңге бөлінді.

Атамекенде «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасын іске асырумен субсидиялауға сұраныс артқанын атап өтті. Осы бағдарламаның тұсаукесері кезінде үкімет несиелеу іс жүзінде бизнес үшін жеңілдік болады деп уәде берді.

«Іс жүзінде бәрі оңай болған жоқ және кәсіпорын әлі жобалық қуатқа жетпеген, бірақ коммерциялық мөлшерлемені төлеуге мәжбүр болған жағдайлар бар. Бұл ретте субсидиялау номиналды сыйақы мөлшерлемесі жылдық 17%-дан аспайтын несиелер бойынша жүзеге асырылды», - деп атап өтті ҰКП.

2022 жылы ҚР Ұлттық Банкі базалық мөлшерлеменің жиі өзгеруіне байланысты субсидиялау тетігі өзгертілді. Енді қарыз алушы субсидиялау бағдарламасына қатысқан кезде номиналды сыйақы мөлшерлемесінің 6%-ын төлеуге тиіс. Мемлекеттік бюджеттен Ұлттық Банктің базалық мөлшерлемесінің сомасы плюс жылдық 7,5% және қарыз алушы төлеген теңгедегі 6% арасындағы айырма нәтижесінде алынған номиналды сыйақы мөлшерлемесінің қалған бөлігі субсидияланады. Яғни, ағымдағы базалық мөлшерлеме 14,75% болғанда, несие кәсіпкерлік субъектілеріне 22,25%-бен беріледі. Алайда, фермерлер үнемі субсидиялау бюджетінде қаражат тапшылығына тап болады.

«Субсидияланатын бөлікті қаржыландыруға қаражаттың тұрақты болмауы қарыз алушының төлем қабілетсіздігіне, кредиттік өнімнің қымбаттауына және қарыз алушының бюджеттен қаражат бөлінгенге дейін сыйақының толық мөлшерлемесін өтеу үшін бос айналым қаражатының болуы қажеттілігіне әкеледі. Бұл ретте, төлемдер бойынша 90 күннен артық мерзімге шыққан кезде қарыз алушы субсидиялау бағдарламасына қатысушылар болуды мүлдем тоқтатады. Ағымдағы жылы осы бағдарлама бойынша жеткіліксіз қаржыландыру мәселесі ерекше өзекті болып отыр, өйткені 2023 жылы мемлекеттік органдардың сыйақы мөлшерлемесін арзандату жөніндегі міндеттемелері толық көлемде орындалмады. Жедел деректер бойынша ағымдағы жылға қосымша қажеттілік 100 млрд теңгеден асады»,  – деді «Атамекен» ҚР ҰКП Агроөнеркәсіптік кешен және тамақ өнеркәсібі департаментінің басқарушы директоры-директоры Еркен Наурызбеков.

Ол 2024 жылға бөлінген қаражат игерілгенін атап өтті. Егер қосымша қаражат бөлу мәселесі жақын арада шешілмесе, онда егіс кезеңінде фермерлер коммерциялық ставка бойынша төлем жасауы керек.

Агроөнеркәсіптік кешен субъектілері бұл бағдарлама бойынша көптеген кемшіліктер бар деп санайды және «жасанды түрде» жасалған қолдау шарасы бизнесті дамытуда тек кедергілер тудырады.

«Атамекенде» сала экономикасының басым бағыттарын қаржыландыру тетіктері қарапайым, қолжетімді және тікелей жеңілдікті пайызбен болуға тиіс екенін атап көрсетеді.