Аудиторлық палата АӨК субсидиялар тізбесін қайта қарауды ұсынды
Жоғары аудиторлық палата ауыл шаруашылығын субсидиялау саласында аудит жүргізді. Мәжіліс отырысы барысында аудиттің негізгі қорытындыларын жоғары аудиторлық палатаның төрағасы Әлихан Смайылов айтты.
«Саланың стратегиялық құжаттарын іске асыруға бағытталған бөлінетін қаражаттың әсерін барынша арттыра отырып, субсидиялар тізбесін қайта қарау қажет. Субсидиялар өнімділікті арттыруға және озық агротехнологияларды енгізуге ынталандыруы тиіс», - деді Смайылов.
Ол сала субъектілеріне несие беру, сақтандыру және басқа да қолдау құралдарының мүмкіндіктерін кеңейту қажеттігін атап өтті.
«Мысалы, фермерде кепіл мүлкі болмаған немесе жеткіліксіз болған кезде мемлекеттік даму институттары тарапынан кепілдіктер беру. Басқа мемлекеттік жүйелермен кеңейтілген интеграциямен Gosagro.kz платформасын өнеркәсіптік пайдалануға енгізуді жеделдету қажет. Субсидияларды бөлудің ашықтығы және цифрландырудың арқасында бюрократиялық жүктемені төмендетудің әсері айқын», - деп ЖАП басшысы есептейді.
Оның айтуынша, 5 жыл ішінде бюджеттен субсидиялауға шамамен 2 трлн теңге бөлінді. Салада субсидиялаудың шектеулі әсерін анықтаған бірқатар жүйелік мәселелер бар.
«Соңғы 10 жылда Ауыл шаруашылығы министрлігі бірнеше бағдарламалық құжаттарды қабылдады. Олардың көпшілігі логикалық қорытындыға келген жоқ. Олардың барлығы мерзімінен бұрын, оларды жүзеге асыру жолының ортасында жойылды. Басымдықтар үнемі өзгеріп отырды. Бұл саланы мемлекеттік қолдаудың тиімді жүйесін құруға кедергі келтірді. Ал бұрмаланған статистика нақты бағдарларды құруға теріс әсер етті. Нәтижесінде жекелеген мақсатты индикаторлар тым өршіл деп танылды және соңында төмендеу бағытында түзетілді. Бірақ бұл тіпті АӨК дамыту тұжырымдамасының нысаналы индикаторларының 40% - дан астамын табысты іске асыруды қамтамасыз етуге мүмкіндік бермеді», - деді Смайылов.
Ол субсидиялардың түрлері, бағыттары, сондай-ақ оларды беру тетігі үнемі өзгеріп отыратындығына назар аударды. ЖАП тек 5 жыл ішінде 70-тен астам өзгерісті белгіледі.
«Субсидиялаудың нақты басымдықтары жоқ. Бұл қаражатты субсидиялаудың көптеген бағыттарына шашыратуға ықпал етеді. 17 бағыт бойынша субсидиялардың 67 түрі беріледі, алайда олардың тиімділігі елеусіз қалады. Сонымен қатар, нақты мақсатты индикаторлар анықталмаған. Сарапшылардың пікірінше, кейбір салаларда қолдаудың шашыраңқы болуынан, субсидиялау қажеттілігі екі есе аз қаржыландырылды», - деді ЖАП басшысы.
Сондай-ақ, оның айтуынша, субсидиялар төлеуге арналған өтінімдердің көпшілігінің орындалуын ұзақ (екі жылға дейін) күту байқалады.
«Алушылардың бағасы жоқ. Мұның бәрі өз қызметін субсидия алғанға дейін немесе одан кейін тоқтатқан 2,5 мыңнан астам субъектіге 5 млрд теңге субсидия төлеуге әкелді. 5,4 млрд теңгеге 3 мыңға жуық субсидия алушы АӨК субъектілері болып табылмады. Мұндай жағдайда субсидиялаудың тиімділігі туралы айтудың қажеті жоқ», - деді Смайылов.
Ол аудит нәтижелері бойынша бюджет қаражатын тиімсіз жоспарлау мен пайдаланудың 142 млрд теңгесі, қаржылық бұзушылықтардың 2 млрд теңгесі анықталғанын хабарлады.
«Экономикалық шығындар мен жоғалған пайда шамамен 5 млрд теңгені құрады. Бюджетке 2 млрд теңге өтелді және қалпына келтірілді. 4 факт бойынша материалдар құқық қорғау органдарына берілді, 322 материал әкімшілік жауапкершілікке тарту үшін жіберілді. Мәжілістің Аграрлық мәселелер жөніндегі комитетінің барлық ұсыныстары Үкіметке ұсынымдар мен мемлекеттік органдарға берілген тапсырмаларда ескерілді», - деп ЖАП төрағасы қорытындылады.