Ауыл шаруашылығы министрлігі барлық арнайы субсидияларды алып тастауды жоспарлап отыр

Фото көзі: ElDala.kz

Жаңа аграрлық маусым басталып та кетті, ал Қазақстан фермерлері бүгінгі күнге дейін екіұдай жағдайда - АӨК мемлекеттік қолдау қалай және қандай көлемде жүзеге асырылатыны ешкімге белгісіз.

Не жойылды?

Себебі жаңа ауыл шаруашылығы министрі Ербол Қарашөкеев субсидиялау жүйесінің реформасын дайындап жатыр. Өзгерістердің қажеттілігі өткен жылдың жазынан бері жалғасып келе жатқан саладағы сыбайлас жемқорлық жанжалдарымен түсіндіріледі. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет соңғы жылдары ұрлықпен ұсталған шенеуніктерді жергілікті тұтқындаумен көрінген қиянатқа қарсы күрес нәтиже бермегенін түйіндеді – қолданыстағы субсидиялау жүйесінің негізі тәуекелдерге толы.

ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі жаңа тұжырымдаманы наурыз айында ұсынуға уәде берді. Бірақ бүгіннің өзінде аграрлық ведомствоның не ұсынатыны белгілі.

Өзгерістерді төңкерісшіл деп атауға болмайды, өйткені барлық тауарлық-арнайы субсидияларды толығымен алып тастау жоспарлануда - талқыланған тұжырымдамада осы жолға қарама-қарсы қанық нөл қойылған.

Яғни, фермерлер жұмыртқа, ет, сүт өндіргені үшін бірде-бір теңге алмайды. Сондай-ақ, жаңа жүйеде мал шаруашылығы мен өсімдік шаруашылығын қолдауға ешқандай ерекше субсидиялар жазылмаған.  Асылдандыру, тұқым өсіру және тағы басқалар – толығымен фермерлердің есебінен.

Не қалады?

Ауыл шаруашылығы министрлігі мемлекеттік қолдауды тек екі бағыт бойынша қалдыруды жоспарлап отыр.

Біріншіден, бұл - несиелер мен лизинг бойынша, сондай-ақ сақтандыру шарттары бойынша мөлшерлемелерді субсидиялаумен бейнеленген қаржы құралдары.

Екіншіден, инвестициялық субсидиялар. Яғни, техника мен жабдықты сатып алу, сондай-ақ инфрақұрылым мен қуаттарды кеңейту кезінде шығындардың 25% мөлшерінде бір бөлігін өтеу. Жергілікті құрастыру техникасына инвестициялық субсидия жергілікті бюджет есебінен тағы 5%-ға ұлғайтылуы мүмкін. Аспалы және тіркемелі жабдықты әзірге субсидияланатын нысандар қатарында қалдыруға шешім қабылданды (алып тастау туралы бұрынғы жоспарларға қарамастан), ол бойынша өтемақыны 15% мөлшерінде белгілеу ұсынылды.

Әзірлеушілер жаңа жүйені қаржыландырудың жалпы қажеттілігін 358 млрд теңгеге (мөлшерлемелерді субсидиялауға 252 млрд және инвестициялық субсидияларға 106 млрд теңге) бағалады.

Қазіргі уақытта мемлекеттік қолдау сомасы шамамен бірдей, бірақ бөлу мүлдем басқаша: мал шаруашылығындағы субсидияларға 112 млрд теңге, өсімдік шаруашылығындағы субсидияларға 81 млрд теңге, мөлшерлемелерді субсидиялауға 64 млрд теңге, инвестициялық субсидияларға 106 млрд теңге кетеді.

Ауыл шаруашылығы министрлігі жаңа жүйенің артықшылықтарын келесідей сипаттайды:

«Субсидиялау кезінде қазіргі сыбайлас жемқорлық тәуекелдері толығымен жойылады;

Мемлекеттік қолдау тетігі барынша жеңілдетіледі және оны әкімшілендіру жеңілдетіледі;

Ауыл шаруашылығына кредит берудегі қаржы институттарының белсенділігі артады;

АШТӨ-ге арқа сүйеу көңіл-күйі төмендейді;

Мемлекеттік қолдаудың «жасыл қоржынының» үлесі артады;          

Кредиттік шарт шеңберінде әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларын ішкі нарыққа тұрақты жеткізу бойынша қарсы талаптар қойылады».

Не аламыз?

Ауыл шаруашылығы министрлігінің оптимизмі бірегей қолдау таппады. Мұндай реформа шындығында неге әкелетін қарастырсақ.

Бірінші әсер – инфляцияның өсуі. Себебі азық-түлік өндірушілері босату бағасын олар жоғалтатын қаражат мөлшеріне көтеруге мәжбүр болады. Сүтті алсақ – қазір бір литрге субсидия фермадағы мал басына байланысты 20-дан 45 теңгеге дейін құрайды. Субсидияларды алып тастағаннан кейінгі келесі күні өндірушілер осы сомалардың шығынын өзіндік құнға салуға мәжбүр болады. Бүгінде өндірісі субсидияланатын ет, жұмыртқа және бірқатар ауыл шаруашылығы дақылдары (мысалы, қант қызылшасы) бойынша да солай.

Бұған тұқым шаруашылығын қолдаудың, минералды тыңайтқыштардың, гербицидтердің арзандауының, ал мал шаруашылығында асылдандыру жұмыстарының алынып тасталуын қосамыз. Әлбетте, инфляцияның күрт өсуі алпауыт күшке ие болып, теңге бағамының төмендеуімен және әлемдік нарықтардағы қолайсыз конъюнктурамен бірге Қазақстандағы азық-түлік бағасының қымбаттауына әкеледі.

Тақырып бойынша оқу: ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі субсидиялардың жарты бөлігін алып тастайды

Мұндай өзгерістерден кім ұтады? Бірінші кезекте, сыйақы мөлшерлемесін субсидиялаудан қаражаттың көп бөлігін алатын банктер және қаржы құрылымдары. Шын мәнінде, аграрлық саланы мемлекеттік қолдаудың жаңа форматы бюджет қаражатын басқа секторларға, ең алдымен, қаржылық секторға шығаратын болады. Агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың ойластырылған бағдарламасы осындай іргетасқа орналасуы керек пе?

Инвестициялық субсидияларға келетін болсақ, жағдай одан да күйінішті. Естеріңізге сала кетейік, сарапшылардың бір бөлігі бұл құралдан бас тартуды ұсынды, өйткені ол қайтадан инфляциялық шиыршықты ынталандыруға қызмет етеді, бұл ферерлер үшін өндіріс құралдарының қымбаттауына әкеледі.

Яғни, техникаға инвестияциялық субсия енгізілгеннен кейін, дәл сол мөлшерде баға да секіреді. Бұл фермерлер сатып алған барлық нәрселерге қатысты: жеткізушілер инвестициялық субсидиялардан ақша табады, ал фермерлер үшін түпкілікті шығындар шамасы бірдей болып қалады.

Ең алаңдатарлығы, Қазақстанның АӨК болашағы үшін түбегейлі маңызды өзгерістерді талқылауды ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі саланың сарапшылары мен қатардағы қатысушыларының кең ауқымын тартпай, мәжілістен тысқары жүргізеді. Ербол Қарашөкеевтің ауыл шаруашылығында жеткілікті құзыреті жоқ екені түсінікті. Бірақ құзыретті ғалымдар мен тәжірибешілдерді оңтайлы тәсілдерді әзірлеуге тартуға болмай ма?

Сергей Буянов, автордың суреті