АҚШ-тың жаңа президенті Байденнің Қазақстан аграрлық саласына әсері қандай болмақ

 Иранмен жұмыс істейтін қазақстандық астық саудагерлері Байденнің АҚШ-тағы президенттік сайлаудағы жеңісіне қуануда. Мәселе мынада: Ислам республикасымен жасалған ядролық келісімді бұзып, 2018 жылдың тамыз айында қатаң экономикалық санкциялар енгізу арқылы Трамп арпа жеткізушілердің өмірін өте қиындатқан еді.

Иран мемлекеті Қазақстан арпасын сатып алатын ең маңызды нарық болып табылады. Алдыңғы жылдары бұл ел өсірілген азық көлемінің жартысынан астамын алды. Ең көп алған - 2018-2019 маркетингтік жыл болды, бұл кезде 1 миллион 600 мың тонна Каспий арқылы шетелге жіберілді.

Өткен маусымда ол елге 1 миллион 180 мың тонна астық жөнелтілді. Салыстыру үшін айтар болсақ, Өзбекстанға 80 мың тонна, Қытайға 50 мың, Ресейге 40 мың, басқа елдерге 50 мың тонна тиеліп, өткен маусымда Қазақстаннан арпа экспортының жалпы көлемі 1,4 миллион тоннаны құрады.

Тақырыпқа байланысты оқу: Құрық портынан Иранға жаңа паром бағыты ашылады​

«Биылғы маусымда Қазақстанда арпа өндірісі 3,3 млн тоннаны құрады», - деді «Северное зерно» компаниялар тобының негізін қалаушы, Қазақстан астық одағының ресми сарапшысы Евгений Карабанов. Бұл астықты өңдегеннен кейін  оның көлемі 3 миллион тонна болады, бұл өткен жылғы мөлшердей. Алайда, біз күткендей, Иранға шамамен 600 мың тонна ғана сатылады. Былтырғы жылдан бастап бұл елге әдеттегі жіберілетін көлемнің жартысы ғана шығарылуда.

Ислам республикасына сатылымның төмендеуіне бірнеше факторлар себеп болды.

Біріншіден, мұнай бағасының төмендеуі Иранның өзінде қиындықтар туғызды. Астық сатушыларға ақша төлеу үшін сатып алушылар жергілікті валютаны долларға айырбастаулары өте қиын. Коммерциялық мөлшерлеме өте тиімсіз, мемлекеттік банк арқылы айырбастау квотасын алу оңай емес.

Тақырыпқа байланысты оқу: Дос-Мұқасан Таукебаев –Бидай бағасы 90 мың теңге болады

Екіншіден, қолданыстағы санкциялар режимі кедергі болды. Оның үстіне Трамп қазірдің өзінде Ақ үйден кетер алдында тағы бірнеше қатаң шараларды іске қосуды жоспарлап отырмын деп уәде еткен. Ауыл шаруашылығы өнімдерін жеткізуге тыйым салынбайды. Бірақ төлем жасауда қиындықтар туындайды - банктер төлемдер үшін санкцияға ұшырайды және Иранмен жұмыс істеуден бас тартады.

«Кезінде ресейлік банктер арқылы жұмыс істеу мүмкін болған еді», - деді Евгений Карабанов. - Иран мұнайды сыртқа сатып, Ресей банктерінен ақша алатын, сол арқылы Қазақстанға төлемдер жасауға болатын еді. Қазір Түркиямен осы схема арқылы жұмыс істеудеміз - бұл жағдайдан шығудың жалғыз жолы.

Қазақстандық саудагерлердің Иранмен жұмыс істеуге деген қызығушылығы логистиканың қолайлы болуымен байланысты, жеткізілім Каспий теңізіндегі Ақтау порты арқылы өтеді. Ақтау портына дейін жеткізу шамамен $ 42 тұратынына қарамастан, Иранға біздің арпа  $ 191 - 192 бағасымен сатылады, пайда аз болса да алып-сату ісі жасалуда (ішкі нарықтағы арпаның тоннасы шамамен 61-63 мың теңгені құрайды немесе $ 146).

Евгений Карабанов: «Енді, шынымен де, біз қызметінен кеткен Ақ үй әкімшілігінің Иранға қарсы санкциялар қысымының тағы біршама күшейгенін байқауымыз әбден мүмкін», - деп болжады. - Бірақ содан кейін жақдай жақсарады деген үмітіміз бар. Соған қарамастан біз Иран мен АҚШ-тың жаңа президентінің келіссөздер үстеліне отырғанын қалаймыз. Үнемі саясат саудаға кедергі келтіретіндігін көріп жүрміз. Мұны бәрі түсінеді және біз мәселе дұрыс шешіледі деп ойлаймыз.

Басқа елдерден сұраныс та біртіндеп өсіп келеді, соған байланысты саудагерлер Иран ала алмайтын көлемді басқа елдерге сатуға үміттенеді. Қытайға 200 мың тонна жөнелту жоспарланып отыр. Бұл ел қазірдің өзінде қазақстандық мал азығын сатып ала бастады, бірақ шекарадағы кептелістер саудаға кедергі болуда. Өзбекстан 100 мың тоннаны, Тәжікстан 30 мың, Ресей 30 мың тоннаны сатып алады, басқа елдер де бар. Жалпы, трейдерлер экспорт көлемін 1 миллион тонна деңгейінде немесе одан да көп мөлшерде болады деп күтуде.

Тақырыпқа байланысты оқу: Евгений Карабанов – бидай бағасы арзандады​

Қазақстанда арпаны тұтыну мөлшері артуда, бұған себеп елде мал шаруашылығы  жылдан-жылға жақсы дамуда.

«Өткен жылмен салыстырғанда біз арпаны ішкі тұтынудың өсуін 350 мың тоннаға бағалаймыз», - деді Евгений Карабанов. - Мәселе мынада, бидайдың бағасы өте қатты қымбаттады және көптеген сатып алушылар, оның ішінде құс фабрикалары бидайдың орнына арпа беруде.

Сергей Буянов