Біздің парақшамыздан Қазақстандағы агробизнестің соңғы жаңалықтарын бірінші болып біліп отырыңыз Facebook, арнада Telegram, бізге жазылыңыз Instagram немесе біздің пошталық жіберу.
Қазақстанның астық тасымалы дағдарысқа тап болды
«Астық Транс» АҚ - астық тасығыш вагондардың экспедиторы, ұзақ уақыт бойы ел ішінде астық тасымалдаудың тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Алайда, қазіргі кезде өсіп келе жатқан инфляциялық процестер компанияның барлық ішкі резервтерін сарқып тастады. Тек шығынға жұмыс істеу саясатынан бас тарту компанияға болашақта да ҚР-ның түкпір-түкпіріндегі клиенттерге астық жүктерін жеткізудің тұрақтылығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Соңғы бірнеше жылда жүк тасымалы кез келген жағдайда, тіпті карантиндік жағдайда тұрақтылық пен даму қабілетін көрсетті. 2020 жылы тасымалдаудың айтарлықтай өсуі кептелістерге, тоқтап қалуға және логистикалық шығындардың өсуіне әкелді. Сонымен қатар, металл бағасының өсуі вагон паркінің қосалқы бөлшектерінің құнына әсер етті. Ал биылғы жылы барлығы тұрақтандыруға үміттенген кезде, астық нарығының қатысушыларына РФ-ға санкциялық шаралардың әр түрлі салдары, валюталардың құбылмалылығы және өсіп келе жатқан инфляция қосылды.
Қазақстандық теміржолшылар осы уақыт ішінде ішкі ресурстарды жұмылдыру есебінен сыртқы факторлардың қысымына төтеп беруде. Алайда, бұл таусылатын проблемалар марафоны неғұрлым ұзаққа созылса, сала инвестиция үшін соғұрлым тартымды болады. Тиісінше, көлік компанияларының жылжымалы құрамды жөндеуге, жаңартуға және кеңейтуге ақша алатын жері жоқ. Ішкі тасымалдарға арналған тарифтердің бүгінгі деңгейі жылжымалы құрамның жоспарлы дамуын қамтамасыз ете алмайды.
Инфляция қысымы
«Астық Транс» АҚ-дағы жағдай мысал бола алады: Компания Қазақстан ішінде астықтың 75-80%-ын тасымалдайды. Осылайша, соңғы рет «Астық Транс» ішкі тасымалдауларында вагондарды пайдаланғаны үшін тарифтер 2020 жылы қымбаттады. Осыдан кейін компания жыл сайын астық жүктерін ішкі тасымалдауды қамтамасыз ету бойынша әлеуметтік міндеттемелерді саналы түрде қабылдай отырып, бағаны өсіруден бас тартты. Бұл инфляция жылына 10%-ға дейін болғанына қарамастан.
Тағы бір маңызды фактор - Астық Транс ақпараты бойынша вагондар айналымының ұлғаюы. Нормативтік айналым (ол үшін төлемге шот берілетін) 13,7 тәулікті құрайды, ішкі тасымалдардағы нақты орташа айналым 21,8 тәулікке тең. Яғни, компания табыстың 37%-ын толық алмайды.
Тақырып бойынша оқу: Ауыл шаруашылығы министрлігі инвестсубсидияның 14 түрін алып тастайды
Тең емес бәсекелестік
Статистика көрсетіп отырғандай, соңғы 2,5 жылда Астық Транстан басқа ҚР-дың өзге меншік иелерінің вагон паркі 30%-ға ұлғайды. Сондай-ақ, ҚР-да еркін қатынайтын ТМД паркі айтарлықтай өсті. Бұл ретте, ішкі тасымалдар әзірге вагондардың бұл иелерін қызықтырмайды - олар неғұрлым табысты экспорттық жөнелтімдерге бағдарланған. Тек осылай ғана жаңа вагондардың иелері жаңа паркті сатып алу және оны күтіп ұстау шығындарын өтей алады.
Сонымен қатар, өткен жылы жылжымалы құрамды жөндеу шығындары металл бағасының (демек, қосалқы бөлшектер) өсуіне байланысты өсті. Биылғы жылы нарық бағаның жаңа айналымына тап болды: қосалқы бөлшектер бағасы өсуде. Сонымен қатар, 2021 жылдың желтоқсанынан бастап ресейлік рубльдің өсуі 45%-дан асты. Бұл факторлар қосалқы бөлшектердің құнына айтарлықтай әсер етеді.
Ішкі тасымалдардың қазіргі залалдылығын ескере отырып, «Астық Транс» инвестициялық бағдарлама мен жөндеу жоспарын орындамауға тәуекел етеді. Бұл жаңа астық тасығыштарды сатып алуға мүмкіндік беріп қана қоймай, бар вагондарды уақытында жөндеуге мүмкіндік береді. Болашақта бұл тасымалдауға жарамды жұмыс паркінің қысқаруына әкелуі мүмкін. Табиғи нарық заңдары бойынша қазіргі бәсекелестік жағдайларда ішкі тасымалдар нарығының босаған сегментін Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешенін дамытуға мүдделі емес және өзінің неғұрлым жоғары тарифтері бар бөгде компаниялар иеленуі мүмкін.
Бөтен маржа
Сонымен қатар, мына фактіге назар аудару қажет: өндірілген ұнның басым бөлігі Қазақстан ішінде сату үшін пайдаланылмайды, шет елдерге, Орта Азия елдеріне сатылады. Статистика келесі сандарды береді: 2022 жылдың 1-тоқсанында Қазақстанда 747 мың тонна ұн өндірілді. Осы көлемнен 4678 мың тонна, яғни 62% экспортталды.
Тақырып бойынша оқу: Әлсіз теңге Қазақстанның экономикалық болашағын өлтіреді
Осылайша, «Астық Транс» республикалық бағыттардағы тарифтерді сақтай отырып, ұнның ішкі нарығына қолдау көрсетпейді, керісінше экспорттан пайда табатын ұн тартқыштардың маржасын субсидиялайды. Сонымен бірге, нарықтың бір қатысушысының мүдделеріне басқасының пайдасына осындай қысым жасау болашақта бүкіл нарықтың тоқырауына әкеледі.
Қорытынды айқын: тасымалдаудың қауіпсіздігі мен үздіксіздігін қамтамасыз ету, сондай-ақ саланы дамыту үшін нарықтағы экономикалық шынайылыққа және экономикадағы ағымдағы инфляциялық процестерге сәйкес тарифтік саясатты дұрыс түзету қажет.
