Біздің парақшамыздан Қазақстандағы агробизнестің соңғы жаңалықтарын бірінші болып біліп отырыңыз Facebook, арнада Telegram, бізге жазылыңыз Instagram немесе біздің пошталық жіберу.
Қазақстанға аграрлық банк не үшін қажет
Қазақстанда аграрлық саланы мемлекеттік қолдаудың жаңа жүйесін талқылау жалғасуда. Ауыл шаруашылығы мен қайта өңдеуге елдің бүкіл экономикасын дамытудың локомотивіне айналуға көмектесетін ойын ережелерін қабылдауға аз уақыт қалды. Әрине, ірі салалық бірлестіктердің бірі ретінде Қазақстан фермерлер қауымдастығының агроөнеркәсіптік кешенді дамытуды ынталандыруға қатысты өз көзқарасы бар. Оны ElDala.kz порталына Жигули Дайрабаев таныстырды (суретте), Қазақстан фермерлер қауымдастығының Басқарма төрағасы, «Атамекен» ҰКП АӨК комитетінің төрағасы таныстырды.
1. Субсидиялау
Субсидиялардың жекелеген түрлерінің нормативтерін алып тастау, сондай-ақ төмендету қолайсыз деп санаймыз, өйткені бұл ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерінің қаржылық жағдайына теріс әсер етеді. Фермерлер өз өндірісін дамытуды жоспарлау кезінде субсидиялаудың қолданыстағы тетіктеріне негізделгенін, оларды ескере отырып, 2025 жылға дейінгі бизнес-жоспарлар мен шаруашылықтарды дамыту стратегияларын жасағанын ескеру қажет.
Сондықтан, ауыл шаруашылығының тұрақты дамуын қамтамасыз ету үшін субсидиялау бағдарламасын АӨК дамытудың мемлекеттік бағдарламасында көзделгендей, 2025 жылға дейін ағымдағы нұсқада қалдыру орынды деп санаймыз.
2. Ауыл шаруашылығы жерлерін суару бойынша
Су қорлары бойынша қолайсыз болжамдарды ескере отырып, еріген және жер асты суларының әлеуетін пайдалану бойынша ұзақ мерзімді ауқымды бағдарлама қабылдау қажет. Геологиялық зерттеулерді мемлекеттік қаржыландыруға, суару арналарын қалпына келтіруге және суарудың су үнемдеу жүйелерінің қолжетімділігін арттыруға маңызды рөл берілуі керек. Проблеманы шешу жолдарының бірі ретінде инвестициялық субсидиялау бағдарламасына өсімдік шаруашылығы үшін сумен жабдықтау инфрақұрылымын (құдықтар мен ұңғымалар) суландыруға және қалыптастыруға жұмсалған шығындардың орнын толтыруды енгізу қажет.
3. Машина-техникалық паркті жаңарту бойынша
2022 жылғы 5 тамызда басталған ауыл шаруашылығы техникасының арзандатылған лизингі бойынша жаңа бағдарлама және оған салынған жағдайлар өз тиімділігін көрсетті. Сонымен қатар, оны қаржыландыруға бөлінген қаражат көлемі тек 1 000 бірлік техниканы сатып алуға мүмкіндік береді, ал жаңартудың нақты қажеттілігі 20 000 бірлікті құрайды. Осыған байланысты, жоғарыда көрсетілген бағдарламаны қаржыландыруды кезең-кезеңімен қажетті көлемге дейін 5 жыл ішінде арттыруды, сондай-ақ пайыздық мөлшерлемені 6%-дан 3%-ға дейін төмендетуді сұраймыз.
Мемлекет отандық ауыл шаруашылығы техникасының өндірісін дамытып, қолдап, жиналатын ауыл шаруашылығы машиналарын оқшаулауды тереңдетуі қажет. Комбайндар мен тракторлардан басқа, егіс алдында және егіс кезінде топырақты өңдеуге арналған техника, отырғызу техникасы, егістікті күтуге, тыңайтқыштар енгізуге және т.б. арналған техника өндірісін енгізу керек.
Өндірілетін техника мен машина-трактор агрегаттарының барлық желісі ауыл шаруашылығы өндірушілерінің қажеттіліктері мен талаптарына сәйкес келуі тиіс.
4. Экспортты реттеу бойынша
Экспортты шектеу немесе тауар өндірушілердің бағасын бақылау бойынша кез келген шаралар қауіпті деп санаймыз. Көтерме-тарату орталықтары мен тұрақтандыру қорларын құру бойынша да осындай ұстаным бар. Әлеуметтік осал топтарға мақсатты қолдау көрсету қисынды болар еді, мысалы, әлеуметтік маңызы бар азық-түлік өнімдерін сатып алу үшін әлеуметтік төлем карталарын ұсыну. Сондай-ақ, қалалар мен елді мекендердегі кооперативтерді, тұтыну қоғамдарын дамытуды ынталандыру құпталады.
5. Тұқым шаруашылығы
Алаяқтық фактілерінің ұлғаюына байланысты тұқым шаруашылықтарын қайта аттестаттауды шұғыл жүргізу, сондай-ақ АӨК мемлекеттік инспекция комитеті жанындағы тұқым инспекторларының қызметін қалпына келтіру қажет. Тұқымдық материалдың немесе көшеттердің импорты 10%-дан асатын бағыттар бойынша ынталандыру шараларын (инвестициялық, тікелей және жанама субсидиялар) көздеу, ал бизнес тарапынан бастамалар болмаған кезде тұқым шаруашылығы бойынша квазимемлекеттік ұйымдарда тұқымдар мен көшеттердің көлемін жүргізу қажет.
6. Шағын және орта фермерлерді қолдау
Қазіргі уақытта мемлекеттік қолдаудың барлық тетігі ірі өндірісті ынталандыратындай етіп құрылған, ал фермерлік шаруашылықтардың едәуір бөлігінің арзандатылған кредиттер мен субсидияларға қолжетімділігі жоқ. Сонымен қатар, кредит алу шарттары күрделі, көп әуре-сарсаңға салады, ұзақ уақыт қаралатын көптеген құжаттар талап етіледі, кепілзат құны еселеп төмендетіледі. Осыған байланысты барлық өңірлерде ауылды қолдауға 2,5%-бен кредит бөлу бойынша Жамбыл облысының тәжірибесін енгізу орынды деп санаймыз.
7. Агробанк құру
Тәжірибе көрсеткендей, несиелер Қазақстанның көптеген фермерлері үшін қолжетімсіз болып қалуда. Сондықтан агробанкті, қызметі Қазақстанның Даму Банкі сияқты басқа банктердің үлгісі бойынша жеке заңмен реттелетін мамандандырылған қаржы институтын құру уақыты келді деп есептейміз. Бұл банк жеткілікті қаржыландырумен қамтамасыз етілуге және уақыт өте келе АӨК субъектілерінің төмен пайыздық мөлшерлемелер бойынша кредит қаражаттарына деген қажеттілігін толық жабуға тиіс. Сонымен қатар, банкке кредит берудің жалпы көлемінің кемінде 50%-ын шағын және орта фермерлерге кредит беруге бағыттауды ұсынамыз.
Мамандандырылған мемлекеттік банкте есеп айырысу-кассалық операциялар мен депозиттер бойынша қызметтер көрсетуге заңды негіз болады, бұл біздің бағалауымыз бойынша кредиттік портфельді қорландырудың бюджеттен тыс көздерін құруға мүмкіндік береді. Бұдан басқа, агробанктің АӨК субъектілері мен ауыл тұрғындарына қызмет көрсетуі олардың ақша ағындарын бақылауға, қарыз алушылардың қаржылық жағдайын объективті бағалауға және кридит беру (микрокредит беру) кезінде рәсімдерді айтарлықтай жеңілдетуге мүмкіндік береді.
8. Әлеуметтік-инженерлік инфрақұрылымға салық салу және оны дамыту
Мемлекеттік кірістер комитетінің деректері бойынша, 2021 жылы ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерінен түскен салық түсімдері 80 млрд теңгені құрады, бұл бюджетке түсетін барлық салық түсімдерінің 1%-ынан аз.
Саладағы басты проблемалардың бірі кадр ресурстарының тапшылығы болып табылады. Жастар қалаларға кетеді, ал аграрлық колледждер мен жоғары оқу орындарының түлектері ауылдарға оралмайды. Мұның бәрі болашақта механизатор, комбайнер, токарь, зоотехник, мал дәрігер және т.б. табу мүмкін болмайтындығына әкеледі. Көбінесе шағын фермаларда ферма басшысы бір уақытта комбайншы, тракторшы, зоотехник және есепші болып табылады. Бұл проблема өз шешімін таппай, жыл сайын күрделене түсуде.
Ауылда қазіргі заманғы инфрақұрылымы жоқ жұмыс орындарының болуы халықтың ауылдық жерлерден кетуін тоқтата алмайды. Бүгінгі таңда ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер қажетті әлеуметтік-инженерлік инфрақұрылымды құру бойынша үлкен шығындарға ие, бұл өндірілетін өнімнің өзіндік құнының артуына алып келеді және қаражатты инвестициялық мақсаттардан алшақтатады.
Сондықтан біз:
1) зейнетақы қорына және әлеуметтік және медициналық сақтандыру қорларына аударымдардан басқа, ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді салықтардың барлық түрлерінен босатуды;
2) ауылда әлеуметтік-инженерлік инфрақұрылымды құруға жұмсалған шығыстарды 50%-ға дейін өтеуді көздеуді ұсынамыз.
Бұл ауыл шаруашылығына қосымша инвестициялар тартуға мүмкіндік береді және ауыл шаруашылығы саласының табысын, сондай-ақ жалақы мөлшерін арттырып, салаға жаңа мамандардың келуін ынталандырады.
