Біздің парақшамыздан Қазақстандағы агробизнестің соңғы жаңалықтарын бірінші болып біліп отырыңыз Facebook, арнада Telegram, бізге жазылыңыз Instagram немесе біздің пошталық жіберу.
Мал өсірушілерге субсидиялар 2022 жылы 124 млрд теңгеден асады
2023 жылдан бастап Қазақстанда АӨК субсидиялаудың жаңа жүйесі қолданылады, оның негізгі контурлары сала қатысушыларына ұсынылған. Мемлекеттік қолдаудың жаңа қағидаларын талқылау аясында мемлекет алдыңғы жылдары жүзеге асырған бағдарламалардың тиімділігі туралы даулар тоқтамайды. 2022 жылғы ауылшаруашылық шикізаты мен азық-түлікке жоғары инфляция да отқа май құйды. Әрбір аграршы ҚР Ауыл шаруашылығының даму үрдістерін түсінуі оңай болуы үшін, ElDala.kz талдаушылары ExpoGroup және Тамыз Қазақстан қолдауымен «Қазақстан агробизнесі 2021/2022» инфографиялық анықтамалығын құрастырды, онда тек статистика сандары сөздердан артық сөйлейді. Сол материал негізінде біз инфокітапта бейнеленген мал шаруашылығының негізгі даму үрдістерін қарастырамыз.
Мал шаруашылығы Қазақстандағы мемлекеттік қолдау деңгейі бойынша көшбасшылардың бірі болып табылады. 2022 жылы осы бағытты субсидиялауға 124,6 млрд теңге бөлу жоспарланған, бұл АӨК-ті мемлекеттік қолдаудың 448,8 млрд теңге жалпы сомасының үштен бірін құрайды. Ал саланың болашағы және қайта өңдеуді дамыту есебінен қосылған құнды ұлғайту қажеттілігі туралы көп айтылды. Бірақ статистика рақымсыз. Соңғы он жылда мал шаруашылығының жалпы өнімі ақшалай түрде 1,7 есе өскеніне қарамастан, АӨК жалпы өндірісіндегі осы кластердің үлес салмағы 2,5 есе өсуді көрсеткен өсімдік шаруашылығының озық өсуі аясында 2012 жылғы 47,9%-дан 2021 жылы 41,5%-ға дейін төмендеді.
Тақырып бойынша оқу: Күнбағыс Қазақстандағы майлы дақылдар тобының көшбасшысы болып қала береді
Сонымен қатар, ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің нақты көлем индексі соңғы он жылда мал шаруашылығы СОЛ өсімдік шаруашылығынан айырмашылығы өсу мен құлдыраудың күрт өсуінсіз тұрақты дамығанын көрсетеді. Бұл ретте мал шаруашылығындағы өнім өндірісінің орташа жылдық өсімі 2012 жылдан 2021 жылға дейін 2,5%-ды, ал өсімдік шаруашылығында - 0,9%-ды ғана құрады.
Тақырып бойынша оқу: Қазақстанда агробизнес туралы толық анықтамалық шығарылды
Егер өндірістің физикалық көлемі туралы айтатын болсақ, 2010 жылдан 2021 жылға дейін мал мен құстың саны барлық санаттарда көбейгенін атап өткен жөн, тек шошқаларды қоспағанда, олардың саны 42%-ға азайды. Мал басының өсу көшбасшыларының арасында жылқылар +130%, құстар +46% және +43% көрсеткішімен түйелер бар.
Ет (сою салмағында) өндірісі осы кезеңде 47%-ға, сүт - 16%-ға, жұмыртқа - 30%-ға өсті. Бірақ бұл сандардың артында бірқатар маңызды үрдістер бар. Мемлекеттік қолдаудың тұрақты жоғары көлемі үй шаруашылықтарымен салыстырғанда тиімдірек өндірушілер болып табылатын мал шаруашылығындағы ауыл шаруашылығы кәсіпорындары мен фермерлік шаруашылықтар санының артуына ықпал етті.
* Барлық түрдегі құстардың санын қамтымайды
Тақырып бойынша оқу: Неліктен Қазақстан ет державасы бола алмады
Өнімнің сапасын бақылау мүмкіндігімен ірі тауар өндірушілердің үлесін арттыру өте маңызды және бұған мысал ретінде McDonald's фастфуд желісімен соңғы оқиғаны келтіруге болады, оның мейрамханалары ішкі нарықтан сатып алудан бас тартып, Біріккен Араб Әмірліктерінен жартылай фабрикаттарды импорттайды. Ауыл шаруашылығы кәсіпорындары мен шаруа (фермер) қожалықтарының үлесін ұлғайту, сондай-ақ асыл тұқымды мал басына инвестициялар етке сою кезінде жануарлардың орташа салмағының көрсеткіштерін жақсартты.
Жұмыртқа өндірісінің жағдайы одан да көрнекі болды. Мал шаруашылығының осы бағытын субсидиялау құс шаруашылығының белсенді дамуына ықпал етті. 2018-2019 жылдары сала шарықтау шегіне жетті, елімізде жыл сайын 5,5-5,6 млрд дана жұмыртқа өндірілді. Бірақ үкімет бір тауарлық жұмыртқаны төлеу нормаларын кесіп тастағаннан кейін, кері серпін басталды. Нәтижесінде, алдыңғы екі жылда өндірістің төмендеуі 13,5%-ды құрады. 2022 жылы азық-түлік пен ауыл шаруашылығы шикізатына жоғары инфляция аясында ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі жұмыртқа өндірушілерге субсидияларды шұғыл түрде қайтаруға мәжбүр болды.
Тақырып бойынша оқу: Қазақстанда жұмыртқа өндірісі 4,7%-ға өсті
Бірақ мал шаруашылығы саласы мемлекеттік дотация есебінен өсіп жатқан жоқ. ҚР Ұлттық статистика бюросының деректеріне сәйкес, соңғы бес жылда негізгі тауар топтарының мал шаруашылығы өнімдерін тұтыну орта есеппен 87%-ға өсті. Өсім көшбасшыларының арасында: балық және теңіз өнімдері +200%; жұмыртқа, ет және ет өнімдері +91% және +86%. Халық санының өсуі аясында тұтынудың артуы тұрақты өсіп келе жатқан тұтыну нарығын қалыптастырады.
Ел ішінде тұтынудың өсуіне қарамастан, қазақстандық мал өсірушілер экспорттық бағытты тұрақты игерді. 2019 жылға дейін сыртқы нарықтарға жөнелту ақшалай және физикалық тұрғыдан белсенді түрде өсті. Дегенмен, 2020 жылы COVID-19 эпидемиясы аясында күрт құлдырау болды. Бұл ретте импорт көлемі соңғы бес жыл бойы тұрақты болып қалды.
