Қазақстанның фермерлері егісті қаржыландыру проблемаларына тап болды

Фото көзі: архив

Фермерлер егістікке тракторлар шыққанға дейін егіс науқанына дайындала бастайды. Тұқым дайындау, тыңайтқыш сатып алу, жабдықты жөндеу және тағы басқалар, бұл нәтижесінде жақсы өнім алуға мүмкіндік береді. Армат Бисенов, «АгроСервис-Батыс» ЖШС басшысы (Батыс Қазақстан облысы) - Жас фермерлер қауымдастығының өкілі. Ол ElDala.kz порталымен егіс науқанына дайындық қалай жүріп жатқандығы және ағымдағы маусымда қандай стратегияны таңдағаны туралы бөлісті.

- Көктемгі дала жұмыстарын бастауға дайындықты бағалауды біз үш негізгі факторға бөлеміз: техникалық дайындық, қаржылық-материалдық және кадрлық, - дейді Армат Бисенов (суретте). - Техникалық жағынан біз 95% дайынбыз. Бір егіс кешенінен басқа барлығы толық дайындықта - жеткізу мерзімі ұзартылған жетіспейтін қосалқы бөлшектер бар.

Ал қаржылық-материалдық жағынан үлкен қиындықтар бар. Біз несие серіктестігімен және Аграрлық несие корпорациясымен «Кең Дала» және «АгроБизнес» бағдарламалары бойынша жұмыс істейміз. Екі ай бойы қаражат бөлу туралы шешімді созбақтап, барлығы бір-біріне сілтейді. Екі-үш күнде бір рет бізге бизнес-жоспар бойынша сұрақтар жібереді. Өте таңқаларлық сұрақтар - «ӨҚҚ дегеніміз не», «әр атаудың не үшін қажет екенін жазыңыз», «неге бір бидай тұқым талап етпейді, ал екіншісіне қажет» (күздік және жаздық). Тағы бір фактор - өте төмен кепілдік бағасы. Нақты нарықтық бағадан қаладағы жылжымайтын мүлік 40%-ға төмендетіледі.  Ауылдағы жылжымайтын мүлік және техника - 60%-ға. Орташа алғанда, нарықтық бағаның тек 50%-ы келісіледі.

Жалпы, қаржы жағынан дайындық әлсіз. Бізге өсімдіктерді қорғау құралдарын, тұқымдарды, тыңайтқыштарды және тіпті ЖЖМ көптеген жеткізушілері жағдайды түсініп, өз өнімдерін қарызға беруі ғана көмектеседі. Бұл - біздің команданың пысықтауы. Несиелік ұйымдармен жұмыс істеудің әр түрлі сценарийлерін алдын ала ойластырған өндірушілер, жеткізушілер және қаржыгер (бір тұлғада тәуекел менеджері) өздерін сақтандырды - бұл дұрыс болды.

Ал кадрлық дайындық бізде 100%. Ер адамдар жағдай мүмкіндік бергеннен кейін бірден алаңға шығуға дайын.

- Сіз жаңа бастаған фермерлерге қандай кеңес бере аласыз: егін егуге дайындықты қашан бастау керек? Және неден?

- Іісін жаңа бастаған жас фермерлерге мықты көршілермен кем дегенде бір маусымда жұмыс істеуге кеңес бергім келеді. Аймақтық айырмашылықтар (топырақ, ылғал, микроклимат) минималды болуы үшін. Егер адам агрономия мен инженерия негіздері туралы сұраса, онда ол әлі тәуелсіз маусымға дайын емес. Мұнда технология мен жұмыс мерзімдері маңызды.

Егер сіз далаға жалғыз барғыңыз келсе, онда жерге инвестиция салуға дайын болыңыз. Ақша жинаңыз. Тек несие арқылы ғана емес, сонымен бірге жинақталған қаражатпен де. Және оларды несиеден бұрын шығармаңыз.  Өйткені, оларды жұмсап, несиеге сеніп, Сіз қаржыландырудың кешігуіне байланысты қатты зардап шегуіңіз мүмкін, яғни технологияға төтеп бермей, маусымда күйіп кетуіңіз мүмкін. Жалпы, бәрі маңызды: тұқымдар, ӨҚҚ, топырақты дайындау, өңдеу техникасы, жұмыс жылдамдығы, климаттық жағдай және Сіздің адамдарыңыз. Мұның бәрі технологиялық картаға түседі, содан кейін Сіз қанша ақша қажет және одан қандай пайда табуға болатынын есептейсіз.

- Сізде қанша адам жұмыс істейді? Механизаторлардың жалақысы қандай?

- Маусымда бізде 60-қа жуық адам жұмыс істейді: оның ішінде 10 - әкімшілік бөлім, 50 - біздің қаһармандар - өндірістік қызметкерлер. Өткен жылы маусымда қуаты аз тракторлар операторларының жалақысы 200 мың теңгеге, қуатты тракторлар мен комбайндар операторларының жалақысы 500 мың теңгеге жетті. Сонымен қатар, жылдың соңында бонустар бар және бұл салықтарды есептемегенде. Егер барлық жылдық табысты 12 айға бөліп есептесек, онда айына орташа есеппен 120-дан 300 мың теңгеге дейін шығады.

- Шаруашылықта кадрлар жетіспейді ме?

- Біз кадрлық аштықты бастан кешірмейміз, соңғы үш жылда командаға 21 жастан 35 жасқа дейінгі 12 адам қосылды. Бұл - жақсы көрсеткіш. Менің ойымша, кадр мәселесі - бұл басшылардың өзінде болатын проблемалар. Ешкімге ештеңе үйреткісі келмей, бәрі бірінші дәрежелі мамандар болуын күтетіндер үшін. Бірақ бұлай болмайды, тіпті, кеңес заманында да бұлай болған жоқ. Барлығын үйретіп, бұл істі жақсы көргендер ауылда қалды. Бұл мәселені қалай шешеміз: командамен жұмыс істеу керек, командалық рух болуы керек. Ауылда тұру үшін жағдайлар жасалуы тиіс. Мұның бәрі біздің қолымызда, оған уақыт бөліп, шыдамды болу керек.

- Қандай дақылдарға басымдық бересіз?

- Өткен жылы біз дәнді монодақылдан шығуға тырыстық және күнбағыс пен мақсары бойынша жақсы нәтиже алдық. Биыл оларды ауыспалы егіске енгіземіз. Күнбағыс сынасы - 2000 га, мақсары - 1400 га. Күздік бидай қосарлы ылғал жинақтауына байланысты біз үшін басым болып қалады. Біздің ауыспалы егісте - 3000 га. Жаздық дәнді дақылдар - арпа, жұмсақ және қатты бидай - аз үлесті алады, шамамен 1100 га. Сондай-ақ біз үшін жаңа бұршақ дақылдарын айналымға енгіземіз - бұл ноқат. Өткен жылы 50 га егілді, биыл - 200 га. Оның алдағы екі-үш жылдағы қызметі - топырақта азоттың жиналуы, сондай-ақ тұқым қорының қалыптасуы. Әрі қарай сату мен табыс туралы ойланамыз. Қазір біз дақылдың қаржылық құрамдас бөлігі мен әлеуетін есептейміз. Әрине, біздің климаттық аймағымызда сүр жерсіз мүмкін емес. 3400 га сүр жерге қалдырдық. Тамыз айында бидай, арпа және рапс сияқты күздік дақылдарды егеміз.

- Өткен жылғы құрғақшылықтан Қазақстанның барлық облыстары зардап шекті. Ылғалдың жетіспеушілігін қалай азайтуға болады? 

- Иә, іс жүзінде барлық өңірлер былтырғы аптаптан зардап шекті. Бізде, мысалы, аптап ыстықта гүлдену кезінде барлық дәнді дақылдар зардап шекті - бұл күздік және жаздық бидай. 42-46 градус ыстықтың салдарынан масақ зарарсыздандырылды, гүлдену тек жаздың ортасында өтті. Біз осындай күйзеліс кезінде не істеу керектігін түсіндік - бор сияқты микроэлементтермен тыңайтқыш беру. Осы мәселе бойынша еуропалық мамандардан консультация алдық. Жағдай қайталанса, біз қазірдің өзінде дайынбыз және жұмыс істейміз. Жалпы, біз өзімізге байланысты барлық нәрсені жасауымыз керек, бұл үшін агрономия туралы жақсы білім қажет. Сондықтан біздің жеке тілегіміз бен оқуымыз әрқашан басымдыққа ие болады. Ал бұдан әрі - осы технологияларды далада іске асыру. Әрине, біз қазір мақсары, зығыр, құмай, тары сияқты құрғақшылыққа төзімді жаңа дақылдармен тәжірибе жасап жатырмыз. Әрқашан жақсы нәрсені іздеу керек. Сондықтан мен барлық әріптестеріме өз салаларында тәжірибе жасауға кеңес беремін. Ешкім кішкентай учаскелерге барғысы келмейді, бірақ бұл сіздің болашағыңыз екенін түсінуіңіз керек. Сондықтан оны қазір тұрғызыңыз.

- Жаңа маусымнан не күтесіз?

- Біз оқиғалардың кез келген дамуына дайын болуымыз керек. Ылғал жоқ - антистрессанттармен, амин қышқылдарымен жұмыс жасаңыз. Егер ылғал көп болса - аурулар бойынша жұмыс жасаңыз. Арамшөптер пайда болса - оларды өрістерден жойыңыз, өйткені олар да ылғал қажет етеді. Аурулар, зиянкестер, арамшөптер және тіпті өсімдіктерді қоректендіру бойынша жұмыстар - бұл шектеу факторы үшін - ылғал үшін негізгі күрес. Өйткені, дақыл барлық кезеңдерде барлығы жеткілікті болатындай дамуы керек, содан кейін ол аз тұтынып, максималды нәтиже береді.

Жалпы, егер біздің сезімдеріміз туралы айтатын болсақ, біз қолайлы, жемісті жыл күтеміз. Жолбарыс жылы ғой! Ал біз  өз алаңдарымызда жолбарыстармыз.

Томирис Ысқақова