Сауда "ретробонустарын" зерделеуге үкімет депутаттарды шақырды

Фото көзі: ElDala.kz

Қазақстанда азық-түлік тауарлары "сұмдық" қарқынмен қымбаттауда және бағаның өсуінде сауда желілері 15% - дық сауда үстемесі туралы талаптарды айналып өтіп, маңызды рөл атқарады. Бұл ретте мемлекет "айналым схемасына" салған 81 млрд теңге - әлеуметтік маңызы бар тауарлардың құнын арзандату үшін сауда желілерін қаржыландыру айтарлықтай нәтиже бермейді. Бұл туралы мәжіліс депутаты Аманжан Жамалов "айналым схемасы" механизмін талдап, пысықтауды ұсынды.

"Қазіргі уақытта сөрелердегі тауарлар "сұмдық" бағаға жетті. Үкімет бұл жағдай үшін шұғыл түрде "сұмдыққа қарсы вакцина" жасауы керек. Қазір бағаның өсуін тежеудің негізгі шаралары сауда желілері арқылы жүзеге асырылуда. Негізгі құрал - "айналым схемасы". Бұл бағаны ұстап тұру бойынша міндеттемелерді өзіне алатын сауда желілеріне жеңілдікпен несие беру. Оған 81 млрд теңге жұмсалды, ал айтарлықтай нәтиже байқалмайды. Баға өсуде", - деді Аманжан Жамалов.

Ол үкіметті "айналым схемасы" тетігін түбегейлі пысықтауға шақырды, өйткені қазір оның нақты әсерін есептеу мүмкін емес. Атап айтқанда, жалпы көлемнен бөлшек сауда желілеріндегі тауарлардың қанша үлесі жеңілдікті бағамен сатылғаны туралы деректер жоқ.

"Жеңілдікті тауар тез сатылып кетеді, және ол қысқа сауда уақытына жетеді, және сол тауарлар жоғары бағамен қалады. Әрине, бүкіл ел бойынша бұл 81 млрд теңге - "теңіздегі тамшы", - деп есептейді депутат.

Сонымен қатар, ол жеңілдікті тауарлар азаматтардың әлеуметтік осал санаттарын атаулы қолдауға бағытталмайтынын атап өтті: оларды дүкеннен бір көтерме сатушы немесе жай ғана ауқатты адамдар сатып ала алады.

Заң бойынша 15% - дан аспауы тиіс шекті сауда үстеме бағасы туралы мәселе жеке талқылауды талап етеді. Алайда, бөлшек сауда желілері өздерінің маржаларын арттыратын схемаларды бәрі біледі. Өндірушілер бірнеше рет "ретробонус" деп шағымданды

"Бұл - алыпсатарлар ойлап тапқан, өндірушілерді өз еңбегінің жемісін елеусіз ақыға беруге мәжбүрлейтін және оларға "ретробонустар" деп аталатынды есептеу арқылы, сатып алушыларды бұл тауарларды олардан әлдеқайда жоғары бағамен сатып алуға мәжбүрлейтін" "қарақшы" құрал", - деп хабарлады Аманжан Жамалов.

Ол іс жүзінде бұл тауар сөреге шығуы үшін дүкендерге өндірушілердің берген ақысы екенін айтты. Егер сіз осы бонустарды ескеретін болсаңыз, онда бөлшек сауда желілеріндегі үстеме баға заңмен белгіленген 15% орнына шамамен 40% құрайды.

"Мысалы, бір бөтелке минералды су алыңыз. Оның құны шартты түрде 100 теңге. Бұл сомаға "ретробонус" 20 теңге есептеледі. Оған қоса үстеме баға 15% немесе 18 теңге. Соңғы бағасы-138 теңге. Тауарды сатқаннан кейін 120 теңге өндірушіге кетеді, одан ол "ретробонус" сауда желісіне 20 теңге қайтарады. Сауда желісінің қорытынды үстеме бағасы-38 теңге немесе 38%. Бірақ 15 пайыз емес", - деп есептеді Аманжан Жамалов.

Депутат жалпы тұтынудағы тауарлардың қанша көлемі жеңілдікті бағамен сатылатынын анықтай отырып, айналым схемасын қолданудың әсерін талдау қажет деп санайды. Егер "айналым схемасының" әсері төмен болса және тауарлар жеткіліксіз болса, онда қаржыландыру көлемін ұлғайту қажет.

"Әрине, барлық сатып алушыларды төмен бағадағы тауарлармен қамтамасыз ету мүмкін емес. Бірақ "айналым схемасы" бойынша сатылатын тауарлардың бағасы басқа дүкендер мен сауда желілері үшін "шамшырақ" болуы керек. Олар оларды осы бағаларға назар аударуға мәжбүр етуі керек және бәсекелестікті ескере отырып, оларда сатылатын тауарлардың бағасын көтермеуі керек. Ол үшін басқа бөлшек сауда орындарының бағасы мен көлемін талдау қажет", - деп ұсынды депутат.

Ол сондай-ақ үкіметті осы схема қолданылатын тауарлар тізбесін кеңейту туралы ойлануға шақырды. Қазір бұл бар болғаны 19 өнім түрі, бірақ қазақстандықтардың тұтыну қоржыны әлдеқайда кең.

Аманжан Жамаловтың пікірінше, сауда желілері қолданатын "ретробонустар" жүйесін зерделеу, сондай-ақ "ретробонустарды" ескере отырып, тауардың үстеме бағасын бақылауға қатысты әдіснамалық шешім қабылдау қажет.

Тақырып бойынша оқу: Айналым схемасы келісімшарттық фермерлікке айналады

Сонымен қатар, депутат қазақстандықтар осындай өнімдерді дүкен сөрелерінен айыруы үшін мемлекет субсидиялайтын жеңілдікті тауарлардың стандартты таңбалауын әзірлеуді ұсынады.

"Қорытындылай келе, халықтың әлеуметтік осал топтарын қолдаудың ең тиімді құралы атаулы шаралар болып табылады. Сондықтан жеңілдікті тауарлар халықтың әлеуметтік осал топтарына жақсы сатылады. Бұл үшін әртүрлі экономикалық құралдар бар. Мысалы, азық-түлік карталары. Адам карточканы ұсынып, тауарды төмендетілген бағамен сатып ала алады. Сонда оған мұқтаж адамдар ғана қолдау алады", - деп түйіндеді мәжілісмен.