Біздің парақшамыздан Қазақстандағы агробизнестің соңғы жаңалықтарын бірінші болып біліп отырыңыз Facebook, арнада Telegram, бізге жазылыңыз Instagram немесе біздің пошталық жіберу.
Депутаттар күнбағыс экспортына баж салығын алып тастауды сұрайды
14 февраля 2024
Мәжіліс депутаттары ағымдағы жылдың ақпан айынан бастап күнбағыс тұқымына экспорттық кедендік баждың күшін жоюды сұрайды. ҚР Премьер-министрі Олжас Бектеновтің атына тиісті сауалды Мәжіліс депутаты Серік Егізбаев айтты.
Оның деректері бойынша, 2023 жылдың соңында күнбағыстың жалпы қоры 322 мың тоннадан асты, оның ішінде май зауыттарының қоймаларында 68 мың тоннадан астам.
«Бұл ішкі нарыққа күнбағыс майын өндіру және жеткізу үшін екі айлық шикізат қоры. Бұл ретте 2023 жылдың төртінші тоқсанында күнбағыс өңдеу көлемі айына орта есеппен 94 мың тоннаны, ішкі нарық қажеттілігі айына 38 мың тоннаны құрады», - деді депутат.
Егізбаев ауыспалы қорларды, импортты ескере отырып, күнбағыстың жыл сайынғы жалпы ұсынысы шамамен 1 млн тоннаны құрағанын, бұл ішкі нарыққа күнбағыс майын өндіру және жеткізу үшін шикізатқа қажеттіліктен екі есе артық екенін атап өтті.
«Сонымен қатар, 2022 жылдан бастап ағымдағы маусымға дейін тек май зауыттары өндіретін және экспорттайтын қабығы аршылған күнбағыстың жалпы экспорттық көлемі 4-тен 26 пайызға дейін өскенін айта кеткен жөн. Яғни, май зауыттары күнбағысты экспорттай алады, бірақ оны өсірудің барлық шығыны мен тәуекелін көтеретін шаруалар экспорттай алмайды. Биліктің әрекетінде әділдік пен логика қайда?» - деп сұрайды депутат.
Оның ақпараты бойынша, күнбағыс өндірісі 2019-2023 жылдардан бастап 840 мыңнан 1,3 млн тоннаға дейін немесе 55%-ға ұлғайды. Осыған қарамастан, 2021 жылы Үкімет экспортқа квоталар енгізді, ал 2023 жылдан бастап тұқымдарды әкетуге арналған экспорттық кедендік баж келісімшарттық құнның 20%-ы мөлшерінде, бірақ тоннасына кемінде 100 еуро мөлшерінде енгізді. Бұл ретте Ресейден тұқымдардың жылдық импорты рекордтық 230 мың тоннаға жетті.
«Экспорттық баж салығын енгізу және импорттың ұлғаюы отандық фермерлердің күнбағыс тұқымын сатып алу бағасының рентабельділік деңгейінен төмен құлдырауына әкелді. Фермерлер депутаттармен кездесуде үкіметтің күнбағыс майын өндіретін кәсіпорындардың шектеулі санының мүддесі үшін жүздеген шаруа қожалықтарына зиянын тигізетін әрекеттерін түсіндіруді талап етіп, сонымен бірге оларды ауыспалы егістерді әртараптандыруға шақырады», - деді ол.
Сонымен бірге, оның айтуынша, дәстүрлі күнбағыс өсіретін өңірлерден бөлек, Солтүстік Қазақстан - Қостанай және Қарағанды облыстарының фермерлері тиісінше бұл дақылға қызығушылық танытып, егістік алқаптарын ұлғайтқан.
«Яғни, фермерлерді тасымалдау қоры жыл сайын миллиондаған тоннаға жететін монокультуралардан бас тартуға шақырған кезде және фермерлер келісіп, өз жұмысының бүкіл технологиясын қайта құрған кезде, қымбат техникалық қайта жарақтандыруды қамтитын жағдай туындады, олар үшін осындай тұзақтар орнатылған. Сұрақ туындайды: бұл қарым-қатынас қаншалықты адал? Соның салдарынан уәкілетті мемлекеттік органдардың ебедейсіз әрекеттері көктемгі дала жұмыстары қарсаңында шаруалар арасында айналым қаражатының өткір тапшылығына әкеліп, көптеген шаруашылықтарды банкроттықтың шегіне жеткізді. Мұндай жағдайда күнбағыс тұқымын экспортқа сату олар үшін құтқару шешімі болуы мүмкін», - деді Егізбаев.
Осыған байланысты депутаттар ағымдағы жылдың ақпан айынан бастап күнбағыс экспортына экспорттық баж салығын алып тастауды жөн деп санайды.
«Бұл шаруаларға Өзбекстан мен Қытайда сұранысқа ие өнімді әділ бағамен сатуға мүмкіндік береді. Ішкі және экспорттық баға арасындағы айырмашылық бүгінде тоннасына 60 мың теңге шамасында. Ал 226 мың тоннадан астам күнбағыстың экспорттық әлеуетін ескерсек, фермерлер 13 млрд теңгеден астам сомаға қосымша табыс ала алады», - деді ол.
Сондай-ақ, депутаттар бұл мәселені «Атамекен» ҰКП алаңында жедел талқылауға шақырды.
