Біздің парақшамыздан Қазақстандағы агробизнестің соңғы жаңалықтарын бірінші болып біліп отырыңыз Facebook, арнада Telegram, бізге жазылыңыз Instagram немесе біздің пошталық жіберу.
Қазақстанның зауыттары 500 мың тонна қант қызылшасын қабылдай алмады
08:05
Қазақстанның аграрийлері 2024 жылы қант қызылшасының рекордтық өнімін – 1,2 млн тоннаны жинады. Алайда отандық зауыттар өңдеуге 700 мың тоннаны ғана қабылдай алды. Ағымдағы жылы Ауыл шаруашылығы министрлігі қызылша дақылдарын төрттен біріне қысқартуға шақырды. Ал ауыл шаруашылығы техникасы мен қант қызылшасын өсіру технологияларына миллиондаған теңге салған фермерлер қиын қаржылық жағдайға тап болды. Бұл туралы Сенатының депутаты Зәкіржан Күзиев премьер-министр Олжас Бектеновке жолдаған сауалында айтты.
2022 жылдың қыркүйегінде үкімет қант саласын дамытудың 2026 жылға дейінгі Кешенді жоспарын бекітті. Жоспарға мыналар кіреді: қант қызылшасының егіс алқаптарын 11 мыңнан 38 мың гектарға дейін кеңейту, қант қызылшасын жинауды 300 мыңнан 2 млн тоннаға дейін арттыру, өндірістік қуаттылықты ұлғайту және жаңа зауыттар салу есебінен отандық шикізатты қайта өңдеу көлемін 7%-дан 43%-ға дейін ұлғайту.
Қызылша өндірісіне келетін болсақ, алғашқы екі жылда әсерлі нәтижелер алынды. 2024 жылы егіс алқабы 25 мың гектарға жетті, фермерлер 22 млрд теңгеден астам субсидия алды. Маусым қорытындысы бойынша 1,2 млн тонна қант қызылшасы жиналды.
Бірақ сонымен бірге қайта өңдеу қуаты жеткіліксіз болды, өйткені жоспардың бұл бөлігі толық орындалмады. Қазақстандағы төрт қант зауытының тек үшеуі ғана қант қызылшасын өңдейді. Олар өңдеуге 700 мың тоннаны ғана қабылдай алды.
«Өсірілген қант қызылшасының тоннасы егістіктер мен ашық алаңдарда қалды, ал бір бөлігі көрші Қырғызстанға өңдеуге жөнелтілді. Негізгі мәселе - елдегі қант зауыттарының қолда бар өндірістік қуаты өндірілген егіннің барлық көлемін өңдеуге мүмкіндік бермеді. Қант зауыттарын жаңғырту жоспарына сәйкес, мысалы, 2023 жылы Тараз қант зауытында қант қызылшасын өңдеуге арналған технологиялық жабдықтар орнату көзделген, бұл орындалмады. Уақтылы жаңғыртылған жағдайда зауытта 600 мың тоннадан астам қант қызылшасын өңдеуге болар еді», - деді депутат.
Сонымен бірге мемлекет қант зауыттарына тұрақты түрде қаржы бөлетінін атап өтті. 2024 жылы зауыттар «Тараз» ӘКК және «Жетісу» ӘКК арқылы 25,8 млрд теңгеге жеңілдікті несиелер алды.
«Сонымен қатар, Ауыл шаруашылығы министрлігі ағымдағы жылы қант қызылшасының егіс алқаптарын қысқартуды жоспарлады. Мысалы, тек Жамбыл облысында қант қызылшасының егіс алқаптарын жартысына азайту жоспарлануда. Мемлекеттік бағдарламаларға сеніп, қымбат астық жинайтын комбайндар мен басқа да мамандандырылған техниканы несиеге сатып алған фермерлердің жағдайы қалай болады? Өйткені, егіс алқаптарының азаюы оларды банкроттыққа әкеледі!» - деп атап өтті Зәкіржан Күзиев.
Оның айтуынша, қант өнеркәсібі саладағы ұтымсыз жоспарлау мен жүйелік мәселелердің нәтижесінде дағдарысқа ұшырайды. Сенаттың Аграрлық комитеті депутаттарының атынан Зәкіржан Күзиев премьер-министрге қант саласын дамыту жөніндегі Кешенді жоспарда белгіленген шаралардың орындалуын бақылауды күшейту туралы өтініш білдірді.
«Қант қызылшасы дәстүрлі түрде өсірілетін аудандарда - Жамбыл және Жетісу облыстарында қуаттылығы 50-ден 150 мың тоннаға дейін жұмыс істеп тұрған қайта өңдеу зауыттарын жаңғырту және жаңадан салу мүмкіндігін қарастыруды сұраймыз. Бұл көлік шығындарын қысқарту есебінен өнімнің өзіндік құнын айтарлықтай төмендетеді», - деп атап өтті сенатор.
Сондай-ақ, депутаттар Тараз қант зауытын жаңғырту мерзімінің орындалмауының себебін саралауды сұрайды. Ал қант қызылшасы дақылдарын қысқартуға мәжбүр болған фермерлерге арнайы техникаға арналған несиелер бойынша жеңілдік кезеңін енгізу ұсынылады.
