ВАК теріге экспорттық баж салығы туралы мәселені қарайды

Қазақстанда ІҚМ және ұсақ мал терілерін әкету кезінде тоннасына 200 еуро мөлшерінде экспорттық кедендік баж (ЭКБ) қолданылады. Ел ішінде терілердің үлкен көлемі талап етілмейтіндігін ескере отырып, Мәжіліс депутаттары бұған дейін Үкіметке экспорттық шектеулерді алып тастау туралы ұсыныс жолдаған болатын. Премьер-министрдің орынбасары – сауда және интеграция министрі Серік Жұманғариннің жауабында айтылғандай, бұл ұсыныс сыртқы сауда саясаты және Халықаралық экономикалық ұйымдарға қатысу мәселелері жөніндегі ведомствоаралық комиссияның қарауына шығарылатын болады.

Биылғы жылы ВАК өңделмеген терілерге экспорттық баж салығын жоюдың орындылығын екі рет қарастырды, бірақ әр уақытта елде қайта өңдеу кәсіпорындарының дамуын қамтамасыз ету үшін шектеулерді сақтау туралы шешім қабылданды.

Атап айтқанда, Серік Жұманғарин хабарлағандай, Алматыда 2021 жылы құны 9,8 млрд теңге болатын "Нalavet KZ" ЖШС желатин өндіру зауытының құрылысы басталды. 2023 жылдың мамыр айында іске қосылуы жоспарланған жобаның қуаттылығы күніне 500 тонна ірі қара терісін (шамамен 25 мың дана) құрайды. Бұл ретте түрік инвесторы зауытты шектеу шараларын енгізу арқылы шикізатпен қамтамасыз ету шартын қойды.

Тақырып бойынша оқу: Түрік компаниясы Қазақстанда теріні қайтаөңдеуді бастайды

Вице-премьердің ақпараты бойынша, қазіргі уақытта Қазақстанда қуаттылығы жылына 4 млн-ға дейін теріні өңдейтін 10-нан астам кәсіпорын жұмыс істейді. 2020-2021 жылдары Семей және Арқалық былғары зауыттарының бұрын тоқтап тұрған кәсіпорындары іске қосылды, 2022 жылғы мамырда Тараз былғары зауыты іске қосылды, ол 2017 жылдан 2022 жылға дейін жұмыс істемей келді.

2022 жылдың қаңтар-қазан айларында ҚР-да 2 млн 580 мың ірі тері, оның ішінде 1 млн 806 мың ірі қара терісі өндірілді. Ұсақ терілер өндірісі 5 млн 842 мың дананы құрады. Бұл ретте отандық кәсіпорындар 465 мың ІҚМ терісін (26%) қайта өңдеді, ІҚМ терісінен тері өндірісі 24% - ға өсіп, 130,1 млн шаршы дм құрады.

Серік Жұманғариннің айтуынша, қайта өңделген өнімдер шетелде де сұранысқа ие.

"Қазіргі уақытта Қытай мен Түркия кәсіпорындарынан тері сатып алу туралы өтініштер келіп түсуде", - делінген жауапта.

Сонымен қатар, ЭЦҚ-ның қолданысына қарамастан, 2022 жылдың тоғыз айында Қазақстан 945,6 тонна тері экспорттады, оның 614,6 тоннасы Түркияға және 330,9 тоннасы Ганаға экспортталды. Өткен жылдың сәйкес кезеңіндегі өсім 40% құрады.

"Сонымен қатар, әкетілетін кедендік баждар қолданылатын тауарлар тізбесінен ірі қара, ұсақ мал және жылқылардың өңделмеген терілерін алып тастау мәселесі мемлекет пен бизнестің мүдделерін ескере отырып, мүдделі тараптар қосымша пысықтайтын болады, сондай-ақ сыртқы сауда саясаты және халықаралық экономикалық ұйымдарға қатысу мәселелері жөніндегі ведомствоаралық комиссияның қарауына қосымша шығарылатын болады. Жалпы, жеңіл өнеркәсіпті дамыту, оның ішінде тері мен жүнді қайта өңдеу мәселелері үкіметтің бақылауында", - деді Серік Жұманғарин.

Бұған дейін Мәжіліс депутаты Лаззат Рамазанова ҚР-дағы жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың қуаттылығы 3,2 млн ірі қара терісін өңдеуге мүмкіндік беретінін айтқан болатын. Бірақ іс жүзінде 2021 жылы өндірілген 3,4 миллион терінің ішінен кәсіпорындар тек 361 мың, яғни 10% сатып алып, қайта өңдеді. Қалған 3 миллионнан астам тері сұранысқа ие болмады. Бұл ретте фермерлер өңдеушілер өңделмеген қой терісін мүлдем сатып алмайтынын мәлімдейді.

Депутаттың бағалауы бойынша, сатылмаған терілерден фермерлердің жоғалған пайдасы жылына 30 млрд теңгеден асады. Өңделмеген терілер полигонға лақтырылады, өйткені оларды шағын фермерлер үшін кәдеге жарату мүмкін емес. Тиісінше, экология зардап шегеді және аурудың таралу қаупі артады.