Сұйық тыңайтқыштар құрғақшылықпен күресуге қалай көмектеседі

Сұйық түрдегі тыңайтқыштар Қазақстан фермерлерінің қызығушылығын енді ғана жаулай бастады. Дегенмен, мамандардың пікірінше, олар біздің еліміздің табиғи-климаттық жағдайларына өте қолайлы. Сонымен, неліктен КАС және СКТ – қазақстандық аграршылар үшін оңтайлы таңдау? Оларды қандай дақылдар үшін қолдануға болады? Топыраққа қалай енгізу қажет?

Бұл туралы ElDala.kz порталына «Bravo Chemicals» ЖШС бас директоры Антон Толмачев айтып берді.

Бейне форматындағы сұхбатты мына жерден көруге болады:

Ылғалдың пайдасына таңдау

Вегетациялық кезеңнің құрғақтығы Қазақстанның солтүстік облыстарында - елдің астық белдеуінде күшейе түсуде. Ал оңтүстікте егістіктерді суару үшін жеткілікті су көздерінің болмауы жағдайды нашарлатады. Мұның бәрі дәстүрлі түйіршікті тыңайтқыштарды қолдануда қиындықтар туғызады.

- Бүгінгі таңда Қазақстанда түйіршікті тыңайтқыштардың ең көп таралған түрлері - селитра, карбамид, нитроаммофоски және т.б., - деп атап өтті Антон Толмачев (суретте). – Әрине, олар жауын-шашын немесе суару есебінен ылғал жеткілікті болатын шаруашылықтарда танымал. Алайда, елдің жауын-шашын мөлшері азайған, ауылшаруашылық дақылдарын өсіру алаңы үлкен, бұл оларды суаруға мүмкіндік бермейтін өңірлерде түйіршікті тыңайтқыштар ғылыми негізделген нормаларға қарағанда әлдеқайда аз мөлшерде қолданылады. Орташа алғанда, қажетті көлемнің 5-тен 10%-на дейін енгізіледі. Сапаға байланысты кейбір шаруашылықтарда үлес жоғары, бірақ әлі де оңтайлы мәндерге дейін енгізу көлемі сирек кездеседі.

Тақырып бойынша оқу: Қазақстанды сұйық тыңайтқыштар жаулауда

Алайда, фермерлерді агротехнологияны бұзды деп айыптап асығудың қажеті жоқ. Себебі олар нақты жағдайға сүйенеді. Ал оның мәні - түйіршікті тыңайтқыштар жұмысты бастау үшін ылғалды пайдаланады. Бұл ретте, егер көктемде топырақта ылғал аз болса және жауын-шашын ылғал зарядын арттырмаса, онда өсімдіктер мен тыңайтқыштар осы аз көлем үшін бәсекеге түсе бастайды. Нәтиже түсінікті - тұқымдарда көшет беру үшін ылғал жеткіліксіз болуы мүмкін. Демек, түйіршікті тыңайтқыштарды қолдану жоғары өнім алуға көмектеспейді, тіпті минусқа жұмыс істейді. Тәлімі жерлерде жұмыс істейтін фермерлердің тыңайтқыш мөлшерін азайтуының және топырақта бұрыннан бар қоректік заттарды ғана пайдаланудың бір себебі осы жерде. Бұл біртіндеп өнімділіктің төмендеуіне және топырақ құнарлылығының сарқылуына әкеледі.

Бұл тұйық шеңберден шығудың жолы қандай? Сұйық тыңайтқыштар.

- ЖКУ мен СКТ топырақ бейіні бойынша қозғалғыштығын қамтамасыз ету үшін ылғалдың белгілі бір көлемін қажет етеді, - деп түсіндірді Антон Толмачев. – Бірақ бұл әлдеқайда аз көлем. Сондықтан фермер көшеттер алатынына және қолданудан тиісті нәтижеге қол жеткізетініне сенімді бола алады. Бұл - егіннің артуы, бұл ауылшаруашылық шикізатының сапасын арттыру. Астық үшін - сыныпты арттыру, майлы дақылдар үшін - майлылықты арттыру және т.б. Топырақтың құнарлылығы да сақталады.

Әмбебап егін формуласы

Айтпақшы, сұйық тыңайтқыштарды қолдану оңтайлы таңдау болып табылатын дақылдардың түрлері туралы. Ешқандай шектеулер жоқ - барлық дақылдар осы қоректендіру жүйесіне жауап береді. Сондай-ақ, олар қолданылатын дақылға байланысты сұйық тыңайтқыштардың түрлері бойынша градация жоқ. Яғни, бұл - бір немесе басқа макроэлементтерге баса назар аудара отырып, әмбебап формулалар. Бұл оларды пайдалануды жеңілдетеді.

Тақырып бойынша оқу: ҚР-да сұйық тыңайтқыштарды қолдану бойынша семинарлар сериясы ұйымдастырылады

- Мысалы, танымал КАС (карбами-аммиак қоспасы) - бұл фосформен, калиймен немесе микроэлементтермен байытылатын азотты тыңайтқыш, - деді Антон Толмачев. - Бірақ негізгі элемент кез келген дақылдың өнімділігін арттыру үшін маңызды азот болып қала береді. СКТ (сұйық кешенді тыңайтқыш) келер болсақ, ол барлық дақылдар үшін маңызды фосфор формаларына, P2O5-ке басымдық береді. Сондай-ақ калий сұйық тыңайтқыштарының кейбір түрлері бар, бірақ олар басқа элементтермен біріктірілген. Сондықтан қандай да бір элемент белгілі бір дақыл үшін қажет деп айтуға болмайды. Әрине, қолданылатын күкірт мөлшері мен майдың мөлшері және т.б. арасында байланыс бар. Бірақ бұл ерекше жағдайлар және олар жеке көзқарасты қажет етеді. Негізінде, КАС, СКТ және сұйық тыңайтқыштардың басқа түрлері әмбебап болып табылады, тек қолдану мөлшерін сақтау маңызды.

Сондай-ақ, енгізу кезінде дақылдың даму кезеңдерін ескеру қажет. Яғни, бастапқы кезеңде вегетативті дамуды ынталандыру үшін азот маңызды, тамыр жүйесінің дамуында фосфор маңызды, ал калий вегетациялық кезеңнің соңында ассимиляторлардың вегетативті массадан репродуктивті органдарға ағуын жеделдету үшін егіннің көлемі мен сапасын қалыптастыру үшін маңызды. Бұл - барлық дақылдар бойынша жалпы қабылданған жұмыс қағидаттары.

Жергілікті өнімнің қолжетімділігі

«Bravo Chemicals» компаниясы Қазақстан нарығына шығарған өнімдерге келетін болсақ, бұл барлығына танымал КАС – 28,30 және 32 формулалары. Сонымен қатар, тәжірибе көрсеткендей, фермерлер көбінесе азоттың ең оңтайлы өнімі ретінде КАС 32 таңдайды. Сондай-ақ, компанияның желісінде майлы дақылдар өндірушілері арасында танымал КАС+күкірт өнімі бар.

Жоспарларға келетін болсақ, компания бірінші кезекте құрамында фосфор бар СКТ нарыққа шығару бойынша жұмыс істеуде. Ол Қазақстанның топырағы фосфорға кедей болуына байланысты сұраныс табатыны сөзсіз.

- Топырақтағы жылжымалы фосфордың мөлшері 1 кг топыраққа 3-4-5 миллиграмм деңгейінде, - деп атап өтті Антон Толмачев. – Гектарға аударғанда бұл шамамен егіс алқабының 1 гектарына 10-2-15 кг фосфор. Бұл - өсімдіктердің қалыпты дамуы мен жоғары өнім алу үшін жеткіліксіз өте төмен мәндер. Оңтайлы құрам  26 кг/га және одан жоғары болуы керек.  Бұл қазірдің өзінде жақсы өнім алуға мүмкіндік береді.

Бұл тапшылықты толтыру үшін түйіршікті аммофосты топыраққа енгізуде қазір жоғарыда аталған климаттың құрғақшылығымен де, ресейлік өнімдердің бағасының өсуімен де қиындықтар туындауда. Қазір импорттық тыңайтқыштың тоннасы шамамен 500 мың теңгені құрайды.

Сондықтан «Bravo Chemicals» Қазақстанда құрамында 10-34 немесе 11-37 формуласымен фосфор бар СКТ өндірісін жолға қоюды маңызды деп санайды. Жергілікті өнім қолжетімді болып, фермерлерге аммофосты алмастыруға мүмкіндік береді. Бұған қоса, сұйық өнімде түйіршіктердің кемшіліктері жоқ.

Тақырып бойынша оқу: Қазақстанда сұйық тыңайтқыштар өндірісі іске қосылады

СКТ өндірісін іске қосу 2023 жылға жоспарланған, зауыт Петропавлда салынады. Дайын өнімді фермерлердің егістіктеріне тасымалдау мәселесін компания шешеді.

- Фермерлерге ыңғайлы болу үшін біз, ең алдымен, қойма желісін құрамыз, - деп түсіндірді Антон Толмачев. – Ол негізгі ауыл шаруашылығы өңірлеріне - Көкшетау, Қостанай, Новоишимка, Державинск және т.б. таралады. Клиент арнайы қоймалардан тасымалдау кассеталарында қажетті көлемді ала алады. Олар келісімшарт аясында тегін беріледі.

Сұйық тыңайтқыштарды топыраққа тікелей енгізуге келетін болсақ, бүріккіштерді арнайы саптамалармен жабдықтау қажет. «Bravo Chemicals» оларды да сатады. Олар өнімді ірі тамшылатып енгізуді қамтамасыз етеді. Басқа әдістер де ұсынылады: вегетациялық кезеңге арналған құбыршектер, тамырға енгізуге арналған аппликаторлар.

Айта кетейік, осы ерекшеліктердің барлығын «Bravo Chemicals» компаниясы Қазақстанның түрлі өңірлерінде үнемі өткізетін семинарлар мен Дала күндерінде зерделеуге болады. Халықаралық сарапшыларды тарта отырып, олардың кезекті сериясы күзге жоспарланған.

Сергей Буянов