Неліктен Қазақстанда тұқымдар мен тыңайтқыштарға субсидиялар ұлғайды

Фото көзі: ElDala.kz

Қазақстанның егіс алқаптарын әртараптандыру - өте өзекті тақырып. Қазіргі уақытта бидай басым және көптеген шаруашылықтардың ауыспалы егісі түзетуді қажет етеді. Елдің ішкі нарығында қандай дақылдарды өткізу әлеуеті бар, сондай-ақ экспорттық мүмкіндіктер қандай? Бұл туралы ElDala.kz порталына ҚР АШМ Егіншілік департаментінің директоры Мұрат Іргебаев айтып берді.

Бейне форматындағы толық сұхбатты біздің youtube арнамыздан көріңіз:

- Жаңа ауыл шаруашылығы министрінің келуімен егіс алқаптарының қалыптасқан құрылымына талдау жүргізу және егістіктің бір бөлігін аударуға болатын және аударуға тиіс дақылдар бойынша ұсыныстар енгізу тапсырылды, - деді Мұрат Іргебаев. - Әрине, осы дақылдарды өндірудің рентабельділігі ескерілуі керек, егінді сату мүмкіндігіміз ескерілуі керек.

Мұрат Іргебаев егіс алқаптарын әртараптандыруды қажет ететін факторларға назар аударды. Біріншіден, бұл климаттың жаһандық өзгеруі, оның салдарын Қазақстанның фермерлері толық көлемде сезінуде.

Екіншіден, адамның кінәсінен болатын топырақтың тозуы: бидайды жылдан жылға бидайға себу топырақтан қоректік заттардың шығарылуына және оның құнарлылығының төмендеуіне әкеледі. Егістік табиғи түрде қалпына келуі үшін ғылыми негізделген ауыспалы егіс қажет.

Үшіншіден, бүгінгі таңда нарық конъюнктурасы бидайдың пайдасына қалыптасқан жоқ. Сондықтан ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің табысын қамтамасыз ететін дақылдарды өсіру мүмкіндіктерін іздеу қажет.

- Мемлекет басшысы бес жыл ішінде ауыл шаруашылығы өнімінің жалпы шығарылымын екі есеге арттыру міндетін қойды, - деп еске алды Мұрат Іргебаев. - Жоғары маржиналдық дақылдарға көшумен әртараптандыру - бұл мәселені шешуге мүмкіндік беретін бағыттардың бірі.

Сондай-ақ, өсірілетін ауыл шаруашылығы өнімдерінің өзіндік құнын төмендету міндеті тұр. Бұған Қазақстанда көрші елдердің көрсеткіштерінен артта қалған өнімділікті арттыру арқылы ғана қол жеткізуге болады. Негізгі себеп - ескірген агротехнологияларды қолдану. Сондықтан Үкімет аграрлық саланы техникалық қайта жарақтандыру және шаруашылықтардың айналым қаражатын толықтыру үшін қаражат іздеумен айналысады, бұл оларға тыңайтқыштарды, сапалы тұқымдарды, өсімдіктерді қорғау құралдарын пайдалануды арттыруға мүмкіндік береді.

- Аграрлық секторда қазір қаржыландырудың қолжетімділігіне қатысты көптеген мәселелер бар, - деп түсіндірді Мұрат Іргебаев. - Фермерлерге ең алдымен дала жұмыстарын жүргізу үшін айналым қаражаты қажет. Техника, тұқымдар және т. б. - бұл тізім өте үлкен. Жалпы, бір қаржы жылына, жекелеген бағалаулар бойынша, Қазақстан фермерлеріне 2 трлн теңге қажет. Мемлекет басшысы 1,5 трлн теңге бөлу туралы тапсырма берді. Әрине, егер олар салаға құйылса, бұл ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер үшін елеулі көмек болады.

Саланы толыққанды қаржыландыру ғана фермерлерге ауа-райына ең аз тәуелділікпен жылдан жылға тұрақты өнім беретін кешенді агротехнологияны ұстануға мүмкіндік береді. Қазіргі уақытта ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі тыңайтқыштарды енгізудің ғылыми негізделген нормалары бойынша ұсыныстарды өңірлерге жеткізуде. Сонымен қатар, отандық тыңайтқыштарды субсидиялау ережелеріне өзгерістер енгізілді, соның арқасында фермерлер оларға алдын-ала қол жеткізе алады. Субсидиялау нормасы да ұлғайды.

- Терең және толық циклы бар отандық тыңайтқыш өндіруші кәсіпорындар үшін құнының 60% субсидияланады, - деді Мұрат Іргебаев. - Шетелдік өндірушілер үшін бұрын қолданыста болған 50% норма қалды. Нашарлататын шаралар қабылданбады. Сонымен қатар, субсидиялар өндіруші зауытқа төленеді, ал фермер оларды төмендетілген бағамен сатып алады. Жақсы мысал келтірдік: егер тыңайтқыш тоннасына 138 мың теңге тұрса, мемлекет зауытқа 82 мың теңге төлейді, ал фермер 71 мың теңгеден сатып алады.

Сондай-ақ, жоғары репродукциялы тұқымдар мүмкіндігінше көп фермерлерге қолжетімді болуы үшін тұқымдарды субсидиялау жүйесі өзгертілді. Төлем нормативтері орта есеппен 30-40%-ға ұлғайтылды. Бұл бағдарламаға қосымша 5,1 млрд теңге көлемінде қаражат бөлінді.

Суретте: Мұрат Іргебаев

Әртараптандыруға оралсақ, ауыспалы егіске майлы дақылдарды қосу ұсынылады. Майлы дақылдардың қазіргі 2,8 млн га егіс алқаптарынан 3,2 млн га келу жоспарлануда. Яғни бес жыл ішінде күнбағыс, зығыр, рапс егу алаңы 400 мың га өсуі тиіс.

Сондай-ақ, жаңа сүт-тауар фермаларын салу бағдарламасын қолдайтын жемшөп дақылдарының өндірісін ұлғайту маңызды. Оларға жемшөп қоры қажет, сондықтан жем өндірісінің өсуі нарықта сұранысқа ие болады.

Елдің оңтүстігінде ылғал көп қажет ететін мақта мен күріштен бас тарту және көкөністер мен басқа да сұранысқа ие жоғары маржиналды дақылдар түріндегі баламаларды егуді ұлғайту міндеті тұр. Ауыл шаруашылығы министрлігі бұл жұмысты қолдау үшін жаңбырлатқыш қондырғыларды сатып алу шығындарының 80% өтей отырып, инвестициялық субсидиялаудың жаңа ережелерін енгізуге дайындалуда.

Фермерлерге әртараптандыруға бір ғана нәрсе кедергі келтіруі мүмкін - қаржыландырудың болмауы. Сондықтан мемлекеттің рөлі саланы қолдаудың барлық жоспарланған шараларының іске асырылуын қамтамасыз ету болып табылады.

Сергей Буянов