Біздің парақшамыздан Қазақстандағы агробизнестің соңғы жаңалықтарын бірінші болып біліп отырыңыз Facebook, арнада Telegram, бізге жазылыңыз Instagram немесе біздің пошталық жіберу.
Қазақстанда асыл тұқымды мал сатылымы үш есе төмендеді
Асыл тұқымды малдың үлесін арттыру мал шаруашылығының тиімділігінің шарттарының бірі болып табылады. Дегенмен, жоспарлы алға жылжуға жергілікті масштабта да, жаһандық деңгейде де көптеген факторлар кедергі келтіреді.
ElDala.kz порталына отандық асыл тұқымды мал шаруашылығындағы өзекті үрдістер туралы Қазақтың ақбас тұқымының республикалық палатасының директорлар кеңесінің төрағасы, соңғы уақытқа дейін Қазақстандағы ақбастың ірі асыл тұқымды өндірушілерінің бірі - «Шалабай» ЖШС-ны басқарған Қуаныш Сүлейменов айтып берді.
- Биыл асыл тұқымды мал сатылымы үш есеге жуық төмендеді, - деді Қуаныш Сүлейменов (суретте). - Сұраныс төмендеді, өйткені фермерлердің қаржысы жоқ. Адамдар қарапайым жем дайындай алмайды. Жалпы, асыл тұқымды өнімнің бағасы өткен жылдан бастап мүлдем көтерілмеді, ал ет тек 7-8% өсті - тіпті содан кейін ол қайтадан төмендей бастады. Бұл әлемдік үрдіс - ет бағасы төмендейді. Мұның бәрі өндіріс құралдарының қымбаттауы аясында. Сондықтан олардың өнімдерінің қазіргі бағасы, әрине, фермерлерге ұнамайды, көбісі қазір мал сатпайды. Оны күз келгендіктен ғана сатады, кредиттерді жауып, басқа да шұғыл төлемдер жасау керек.
Тақырып бойынша оқу: Ақбас элитасы. АгроКараван Ет 2021, 4-күн
Сарапшы қалыптасқан жағдайды ол жақында басқарған «Шалабай» ЖШС-ның, қазақтың ақбас тұқымының асыл тұқымды репродукторының мысалымен суреттеді.
- Биылғы жылы «Шалабайда» төлден 500 қашарды асыл тұқымды сатуға жіберу көзделді, бірақ нәтижесінде тек 200 бас әрең сатылды, - деді Қуаныш Сүлейменов. - Ал өткен жылы көрмеге қойылған барлық мал сатып алушыларға кетті. Бұл 50%-дан аз. Сұраныс жоқ. Кредиттерді жабу және аяққа тұру үшін не істеу керек? Тағы 2-3 жыл бұзау бере алатын сиырларды етке сатуға тура келеді. Ал жас жануарларды отарды толықтыру үшін қалдыру қажет.
Қандай баға әділ?
Сондай-ақ, бүгінде көптеген фермерлер жем-шөп тапшылығын сезінуде. Оларды тиісті деңгейде дайындай алмау - асыл тұқымды малға деген қызығушылықтың төмендеуінің тағы бір себебі.
- Егер Абай облысы бойынша айтатын болсақ, онда жем дайындау қиын болды, - деді Қуаныш Сүлейменов. - Көптеген аудандарда көктем суық болды, ал жазда шөп құрғап кетті, тәлімі жерде шырынды жем өте нашар өсті. Елде болған соңғы өрттер де өте ауыр зиян келтірді. Сондықтан, осы маусымда жем-шөп проблемалары көптеген шаруашылықта болады.
Осыған байланысты фермерлерге Ресейден жем-шөп жеткізу көмектесе алады. Төмен сапалы арпа немесе бидай арзан және бұл астық Қазақстанға үлкен көлемде жеткізіледі. Тоннасының бағасы - 90 мың теңге шегінде. Рас, Қазақстанның өсімдік өсірушілері бұған наразы - оларға өз өнімдерін лайықты бағамен сату қиынырақ.
Тақырып бойынша оқу: Неліктен қазақстандық тәлімбақтар көшет өндірісін қысқартуда
Мал өсірушілер де осындай проблемаға тап болады. Етті мал шаруашылығымен айналысатын фермерлер шығынға ұшырамауы үшін ет бүгін қандай бағамен сатылуы керек?
- Ал, бүгінгі таңда жанар-жағармай мен автокөлік бөлшектері 2-2,5 есе қымбаттады деп есептесек, ет бағасы шамамен 200%-ға өсуі тиіс, - деп түсіндірді Қуаныш Сүлейменов. - Яғни, егер еттің қазіргі бағасы бір кг үшін 1900 теңге, бірақ іс жүзінде оның құны шамамен 3800-4000 теңге болуы тиіс.
Тірі мал экспортына квота (бүкіл елге 60 мың бас) мал шаруашылығының табыстылығын арттыра ала ма? Немесе мұндай шара сәттілік әкелмей ме?
- Менің ойымша, квота мөлшері өте аз, - деп түсіндірді Қуаныш Сүлейменов. - Теріс жағы - бұл 60 мың басты біздің 20-30 ірі кәсіпорын таңдайды. Фермерлердің негізгі бөлігі ешқашан өз малдарын жақсы бағамен сатуға жақындамайды.
Фермерлерді қалай қолдауға болады?
Қазақтың ақбас тұқымды республикалық палатасының директорлар кеңесінің төрағасы асыл тұқымды мал шаруашылығын дамытудың тоқтап қалмауы үшін қандай шараларды неғұрлым тиімді деп санайды?
- Асыл тұқымды бұқаларды сатып алуға субсидия қалдыру қажет, - деді Қуаныш Сүлейменов. - Елімізде селекциялық жақсарту бойынша қазірдің өзінде жүргізіліп жатқан жұмыс ешбір жағдайда тоқтамауы үшін. Бүкіл ел бойынша табынды жақсарту үшін оны жалғастыру керек. Және, әрине, төлдеуді субсидиялауды қолдау қажет. Яғни, бұрын селекциялық-асыл тұқымды жұмысқа қаражат бөлінді. Мемлекет бұл төлемдерді жалғастырғысы келмейді, фермерлерге бұзаулардың өнімділік пайызын арттыруға ынталандыру үшін төлдерге субсидиялар қажет.
Сондай-ақ, маман кепіл мүлкін, ең алдымен, жерді әділ бағалау үшін жағдай жасау керек деп санайды. Бұл фермерлердің ұзақ мерзімді кредиттер алуын қамтамасыз етеді. Бүгінгі таңда көптеген фермерлер үшін бұл қолжетімді емес, өйткені банктердің жерді бағалауы төмен.
- Қазір, айталық, 30-40 мың гектар жері бар орасан зор шаруашылық оны банкке кепілге салып жатыр, - деді Қуаныш Сүлейменов. - Ол жерде астанадан қашықтық есептеледі. Егер бұл алыс аймақ болса, онда бұл жердің құны бір К-700 тракторының бағасына тең болады. Қазір оның құны 90 млн теңге. Осы кепілге сүйене отырып, фермер қандай кредитке үміттене алады? Мұндай ақшаға не істеуге болады, шаруашылықты қалай көтеруге болады? Бұл орайда әлі де көптеген сұрақтар бар, олардың барлығын шешу керек және неғұрлым тезірек болса, соғұрлым жақсы.
Тақырып бойынша оқу: Қазақстанның ҮЗДІК-100 агрохолдингі
Маман дамудың негізгі кепілін ауыл шаруашылығын мемлекеттік қолдау жүйесін әзірлеу кезінде тек шенеуніктердің ғана емес, фермерлердің де пікірін ескеруден көреді.
- Ауыл шаруашылығы министрлігінде бюджет қаражатының тапшылығын ескере отырып, субсидиялардың белгілі бір түрлерін қысқартқысы келеді, - деп атап өтті Қуаныш Сүлейменов. - Бірақ бес жыл бұрын марал шаруашылығын қолдауға субсидиялар алып тасталған кезде Шығыс Қазақстанда қалыптасқан жағдайдың қайталану қаупі туындайды. Оларға жылына 200-300 млн теңге жұмсалды. Қолдаудың жоқтығы адамдарды жануарларды жаппай союға және жұмысшылардың аудан орталықтары мен қалаларға кетуіне итермеледі. Яғни, бұрын таулардағы адамдар маралды ұстаған шекара аумақтары іс жүзінде бос қалды. Енді мемлекет мың есе көп, 25-30 млрд теңге жұмсайды, тек адамдар қайтып оралуы үшін. Бірақ бәрі қазірдің өзінде тұрақтанып, ешкім қайтып оралғысы келмейді.
Егер қазір мал шаруашылығын, оның ішінде ет бағытын қолдауды тоқтатса, жағдай қайталануы мүмкін. Субсидиясыз қалған фермерлер пайдамен жұмыс істей алмайды. Олар біртіндеп малдарынан құтылып, қалаларға көшеді. Бұл көптеген жұмыссыздарды тудырады, ал ауылдар қаңырап бос қалады.
