Қазақстан Республикасында ауыл шаруашылығына арналған жерлер бір жыл ішінде пайдаланылмаса тәркіленеді

Қазақстанда жер учаскелері бір жыл бойы пайдаланылмаса, ауыл шаруашылық жерлерін мақсатындағы жерлерді үкімет қайтарып алуды жоспарлап отыр. Мұндай норма Ауыл шаруашылығы министрлігі ұсынған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне жерді пайдалану мен қорғауды мемлекеттік бақылауды жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасында көрсетілген.

Ұсынылған заң жобасына сәйкес, Жер кодексінің 92-бабына «белгілі мақсат бойынша пайдаланылмайтын және игерілмеген жер учаскесінің меншігінен және жер пайдаланушысынан мәжбүрлеп қайтарып алып қою» туралы түзетулер енгізілген.

«Шаруа немесе фермер қожалығының ауыл шаруашылық өндірісін жүргізуге арналған жеке меншік құқығындағы жер учаскесі пайдаланылмау фактісі алғашқы анықталған күннен бастап бір жыл ішінде нысаналы мақсаты бойынша пайдаланылмаса, мұндай жер учаскесі 94-бапта көрсетілген тәртіппен мәжбүрлеп алынады» деп жазылған бұл құжатта.

Айта кетерлік жағдай, қазіргі құжаттың нұсқасында жер екі жыл көлемінде пайдаланылмаса деп жазылған.

Сондай-ақ, аталған заң жобасында: уақытша жерді пайдалану құқығындағы ауыл шаруашылығы учаскесі пайдаланылмау фактісі анықталған күннен бастап бір жыл ішінде нысаналы мақсаты бойынша қолданылмаса, уақытша жер пайдалану құқығы осы Кодекстің 81-бабы 3-тармағының 2) тармақшасында белгіленген тәртіппен тоқтатылуы тиіс.

Заң жобасын әзірлеуші ​​мекеме атап өткендей, жерді мәжбүрлеп алып қоюдың қазіргі нормасы күрделі және ұзақ, өйткені тексеруден кейін бақылау объектісіне бір жыл мерзімге бұйрық шығарылады. Бір жылдан кейін бақылау тексерісі өткізіліп, жер пайдаланылмай қалған жағдайда тағы бір жылға бұйрық шығарылады. Нәтижесінде, үшінші жылы ғана сотқа жер учаскесін тартып алу туралы талап арыз беріледі.

Көрсетілген бұйрықты жеткізу үшін, Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексінің талаптарына сәйкес, инспектор тексеруді және профилактикалық бақылауды тағайындау туралы актіні ұсынуы және бақылау объектісін тексерілетін және алдын-ала бақылаудың талаптарын ескеретін бақылау парағымен таныстыруы керек. Көптеген меншік иелері мен жер пайдаланушылар аудитке қатысудан бас тартып, бұл процедурадан қашқақтайды. Нәтижесінде тексерудің өзі белгісіз мерзімге қалдырылады, деп түсіндірді ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі.

Мұндай меншік иелері мен жер пайдаланушылар өздерінің ауылшаруашылық жерлерін пайдаланбайтын жерлерге табиғи ресурс және басқа да экологиялық нысандар ретінде зиян келтіреді, сонымен қатар көрші жер пайдаланушылардың олардың ластануына әсер етіп, заңды мүдделеріне зиян келтіреді.

Осыған орай, заң жобасында ауыл шаруашылық жерлерін пайдаланбау мерзімін қысқарту бөлігінде ҚР Жер кодексінің 92-бабына өзгерістер енгізу қарастырылған.

Сонымен қатар, заң жобасында жерді пайдалану мен қорғауды бақылау функцияларын әкімдіктерден аумақтық органдар құрумен орталық уәкілетті органға қайтару қарастырылған.

«Тәжірибе көрсеткендей, жерді пайдалану мен қорғаудың басқару функцияларын жергілікті деңгейде басқарып, олардың тиімділігін арттыруға бағытталған әкімдіктерге беру нәтижесіз болды. Жергілікті атқарушы органдардың бірде-біреуі жер учаскелерін пайдалану кезінде меншік иелері мен жер пайдаланушылардың жер заңнамасын бұзушылықтарын анықтау шараларын жақсартуға мүдделі емес, өйткені олардың ұлғаюы жергілікті атқарушы органдардың дұрыс жұмыс істемеуін көрсетеді және әкімдіктердің жалпы рейтингіне теріс әсер етеді», - деп түсіндірді Ауыл шаруашылығы министрлігі.

Департаменттің мәліметінше, функциялар берілгеннен кейін жер заңнамасы субъектілерін тексерулер саны 2,7 есе азайды; жер заңнамасын бұзушылықтарды анықтау 2,5 есе азайды; анықталған заң бұзушылықтарды жою 4,5 есеге азайды, айыппұлдар  де азайды.

Сондай-ақ, заң жобасында Су және Кәсіпкерлік кодекстеріне де өзгерістер енгізу қарастырылған.

Кәсіпкерлік кодекстің 147-бабына «Бақылау мен қадағалауды орындаушыға (нысаналы) барумен инспекциялық және профилактикалық бақылау мен қадағалау тәртібі» түзетілді. Онда бақылау және қадағалау органы кәсіпкерді тексеру туралы кемінде 30 күнтізбелік күн бұрын алдын-ала хабардар етуге міндетті. Хабарлама жіберу қолданыстағы нұсқасы кеңейтілді (мақсатқа сай, тіркелген почта түрінде немесе электрондық құжат арқылы). Заң жобасының қабылдануымен хабарлама ұялы байланыс арналары арқылы немесе хабарламаның жіберетін басқа байланыс құралдарын қолдану арқылы мәтіндік хабарламалар арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.

Ауыл шаруашылығы министрлігінде атап айтқандай, қазіргі уақытта жауапты болмау үшін  кейбір жер пайдаланушылар алдағы тексеру туралы хабарламаны, инспекцияны тағайындау туралы актіні және тексеру нәтижелері туралы актіні алудан бас тартады немесе қашқақтайды.

«Қазіргі қолданыстағы норма бойынша тексеріс субъектілердің ескертулерінсіз (қолтаңбаларынсыз) және тексеруді тағайындау туралы актісіз жүргізуге мүмкіндік бермейді. Осыған байланысты тексеру және профилактикалық бақылау мен қадағалаудың басталғаны туралы хабарлау тәсілдерін сол субъектіге бару арқылы хабарламаны ұялы байланыс арналары арқылы мәтіндік хабарламалар арқылы, сондай-ақ хабарламаның жазылуын қамтамасыз ететін басқа байланыс құралдарын қолдану арқылы жасау ұсынылады», - деп хабарлады департаменттен.