Сарапшы Қазақстанда ет бағасының көтерілу себебін атады

Ауыл шаруашылығы өндірісімен айналысқысы келетін ауыл тұрғындарының саны азайып, елде ет тапшылығына әкеліп, биылғы жылы сиыр етінің қымбаттауына себеп болған факторлардың біріне айналды. Бұл туралы ҚР ауыл шаруашылығы вице-министрі қызметін атқарған сарапшы Төлеутай Рахымбеков атап өтті.

«Мал басының шамамен 80%-ы шағын шаруа қожалықтары мен ауыл тұрғындарының жеке қосалқы шаруашылықтарының қолында. Бірақ мемлекеттік органдар оларға көмектескісі келмейді: арзандатылған несиелер мен субсидиялар олар үшін қол жетімді емес, жемшөп бағасы өсуде», - деп атап өтті Төлеутай Рахымбеков.

Әлемдік тәжірибе

Мал шаруашылығын дамытудағы қиын жағдайдан шығудың жалғыз сенімді жолы-сарапшы тұтыну кооперациясы жүйесі арқылы шағын ШҚ мен ЖҚШ-ны қуатты мемлекеттік қолдау бойынша әлемдік тәжірибені (Германия, Франция, АҚШ, Жапония, Израиль, Қытай және басқалар) пайдалану деп атады. Осының арқасында ауыл шаруашылығы өнімдерінің барлық түрлерінің өндірісі өседі, бұл ішкі нарықты қамтамасыз етіп қана қоймай, көлемнің бір бөлігін экспортқа жөнелтуге мүмкіндік береді, деп есептейді Төлеутай Рахымбеков.

«Кейбір шенеуніктер кейде мал ұстауды қаламау ауыл тұрғындарының жалқаулығынан туындайды дейді. Бірақ бұл ауылдағы жағдайды және ауыл тұрғынының психологиясын мүлдем білмейтін адамдардың сөздері. Ауыл тұрғындарының 90%-ы үшін жалғыз табыс көзі олардың жеке қосалқы шаруашылығы болып табылады. Сондықтан ауыл тұрғыны әрдайым ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірумен айналысуға мәжбүр болады. Тағы бір мәселе, бүгінде ауыл тұрғындары мал азығының қымбаттығына, кредиттер мен субсидиялардың қолжетімсіздігіне, өткізу жүйесінің болмауына байланысты мал ұстаудан бас тартуға мәжбүр болып отыр, сол себепті сол еттін бағасын ауыл тұрғынына алыпсатарлар белгілейді», - деп Төлеутай Рахымбеков түсіндірді.

Олигархтардың қастандығы

Сарапшы тұтынушылық кооперация жүйесі осы шектеулердің барлығын жеңуге көмектесетініне сенімді. Ол 2016 жылдың күзінде АӨК дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы әзірленгенін, оған сәйкес бес жыл ішінде 1 200 ауыл шаруашылығы кооперативін құру жоспарланғанын еске салды. Алайда, ол өте тез түсініксіз себептермен тоқтатылды.

«Шамасы, кейбір лоббистер кооперацияны қолдау оларды «өздеріне тиесілі» субсидиялардан айырады деп есептеді. Содан кейін АШМ-ге тағы басқа команда келіп, шағын ШҚ мен ЖҚШ кооперация идеясын толығымен жерледі», - деп атап өтті Төлеутай Рахымбеков.

Жекелеген ауылдық жерлерде кооперацияны пилоттық режимде жүзеге асырудың басқа әрекеттері болды, бірақ бұл жобаларды қолдау жөніндегі биліктің сәйкес келмейтін саясатына байланысты олар да жұмыс істемеді.

«Пилоттың» нюанстары

Осыған қарамастан, Төлеутай Рахымбеков осы тәсілдің барлық нюанстарын пысықтау, ауыл тұрғындарына оның барлық артықшылықтарын көрсету, содан кейін бүкіл ел бойынша енгізу үшін кооперативтер құру жөніндегі пилоттық жобаны іске асыруға мүмкіндік береді деп санайды.

«Ауыл тұрғындарына несие беру немесе мал беру және оларды «Өндіріспен айналысыңыз!» деп шақыру жеткіліксіз. Бұл кешенде жасалуы керек нәрселердің аз бөлігі. Жасау керек:

- өндірілген ауыл шаруашылығы өнімдерін дайындау, бастапқы өңдеу, сақтау жүйесі;

-ауыл тұрғындарын техникамен, жабдықтармен, тұқымдармен, мал басымен, тыңайтқыштармен, пестицидтермен және т. б. материалдық-техникалық қамтамасыз ету жүйесі;

- ауданда жеке шаруашылық және олардың кооперативтеріне қызмет көрсету үшін ветеринария, өсімдіктерді қорғау, жануарларды қолдан ұрықтандыру, тұқым шаруашылығы қызметтерін қайта құру қажет;

-аудан орталықтарында сервистік-дайындау орталықтарын (СДО) құру;

- СДО негізінде ауыл шаруашылығы өнімдерін бастапқы өңдеу цехтарын құру қажет;

- СДО негізінде ауыл шаруашылығы өнімдерін бастапқы өңдеу цехтарын құру қажет;

-ауыл тұрғындарын ауыл шаруашылығы дағдыларына оқыту, тұрақты онлайн және офлайн кеңес беру жүйесі қажет», - деп сарапшы түсіндірді.

Заңның қажеттілігі

Төлеутай Рахымбеков тұтыну кооперациясын дамыту Қазақстанның барлық АӨК дамуына қуатты серпін беріп, Қазақстанды сапалы, қауіпсіз және қолжетімді өніммен қамтамасыз етуге көмектеседі деп есептейді. Ал келешекте - шетелдік нарықтарға шығу.

«Қазақстан «ЖҚШ туралы» заңды қабылдау қажеттілігіне және ЖҚШ кооперативтерін ғана емес, барлық ауыл шаруашылығы өндірушілерінің кооперативтерін - ірі де, орта да, шағын да ауыл шаруашылығы кооперативтерін кеңінен мемлекеттік қолдауға қайта оралатынына сенімдімін», - деп сарапшы түйіндеді.