Рахымбеков қазақстандық бидай экспортының құлдырауына қатысты пікір білдірді

«Ауыл» партиясы төрағасының бірінші орынбасары Төлеутай Рахымбеков ауыл шаруашылығын жеткіліксіз қаржыландыруды бидай экспортының құлдырауының себебі деп атады. Айналым қаражатының жетіспеушілігіне байланысты фермерлер агротехнологияларды үнемдеуге мәжбүр, бұл астықтың өнімділігіне, соның салдарынан оның өзіндік құнына және экспорттық нарықтардағы бәсекеге қабілеттіліктің төмендігіне әсер етеді.

Бұған дейін сауда және интеграция вице-министрі Қайрат Төребаев ҚР-дан бидай экспорты қаңтар-тамыз айларында 39,2%-ға, 3,13 млн тоннаға дейін төмендегенін айтқан болатын. Ол мұндай құлдырауды 2023 жылы төмен өніммен және Қазақстан үшін дәстүрлі экспорттық нарықтардағы бәсекелестіктің қатаюымен байланыстырды.

Төлеутай Рахымбеков атап өткендей, Қазақстан соңғы 20 жылда астық өнімі 1,5 есеге, 130-140 млн тоннаға дейін өскен Ресеймен бәсекелестікте шынымен де ұтылып отыр. Жоғары өнімділікке байланысты олар табиғи-климаттық жағдайлары Солтүстік Қазақстанның жағдайына ұқсас Омбы облысында да арзан бағаны белгілейді. Ресейлік астықтың сапасы да жоғары.

«Ғалымдардың айтуынша, қалыпты өнім алу үшін төрт фактордың жиынтығы қажет: тұқымдар; тыңайтқыштар; пестицидтер немесе өсімдіктерді қорғау құралдары; агротехнологияларды сақтау, ол үшін қалыпты техника мен ЖЖМ қажет. Көктемгі дала жұмыстарына (КДЖ-на) барлық төрт факторды қамтамасыз ету үшін ақша қажет, неғұрлым тезірек болса, соғұрлым жақсы. Дәнді дақылдар мамыр айында егіледі. Шаруалардың ақшасы, әрине, қараша-желтоқсан айларында, төтенше жағдайларда - қаңтар-ақпанда болғаны жақсы. Бірақ ақша ЖОҚ! КДЖ несиелеу кешіктірілді. «Арзан» деп аталатын отын мамыр айында, тіпті маусымда келеді. Оның үстіне, несиелер мен жанар-жағармай тек несие бойынша кепілдік бере алатын, отынды қайтарып ала алатын және осы отынды сақтайтын қоймалары бар ірі ауыл шаруашылығы өндірушілеріне ғана беріледі», - деп атап өтті Төлеутай Рахымбеков.

Оның айтуынша, фермерлердің басым көпшілігі «ескі тұқымдармен себілген», ал тыңайтқыштар мен пестицидтер қажеттіліктің 10% - дан аспайды. Сонымен қатар, көптеген фермерлер әлі күнге дейін кеңестік тракторлар мен комбайндарда жұмыс істейді.

Мәселелерді шешу ретінде Төлеутай Рахымбеков АӨК және ауылдық аумақтарды дамытудың 50 жылға арналған жаңа ұлттық стратегиясын әзірлеуді ұсынды. Стратегияда, оның пікірінше, келесі факторларды негізге алу қажет:

1. жаһандық климаттың өзгеруі - дақылдар мен мал тұқымдарының жаңа сұрыптары қажет;
2. топырақтың ауқымды тозуы - егіншілік мәдениетін өзгерту, жаңа агротехнологияларды дамыту қажет;
3. ауыл шаруашылығы өндірісінің құрылымын өзгерту - бүгінде ауыл шаруашылығы өнімдерінің 80% шағын шаруа және жеке қосалқы шаруашылықтар өндіреді.

Естеріңізге сала кетейік: Төлеутай Рахымбеков бұған дейін ҚР ауыл шаруашылығы вице-министрі (2017 жылғы сәуір-шілде), ҰАҒБО басқарма төрағасы (2019-2020 жылдар) қызметін атқарған, ауыл шаруашылығы министрінің кеңесшісі болған (2021-2022 жылдар). Сондай-ақ 2019 жылы Қазақстан Президенттігіне кандидат болды.