Қазақстанда жұмыртқа бағасының өсуі күтілуде

Республикалық бюджет комиссиясы Ауыл шаруашылығы министрлігінің жұмыртқа бағытындағы құс шаруашылығын субсидиялауға қаражат бөлу туралы өтінімін қолдамады. Өткен жылы құс фабрикалары өндірілген әрбір жұмыртқа үшін бюджеттен 3 теңгеден алды. Ауыл шаруашылығы министрлігінің тиісті бұйрығы алты ай қолданылып, 31 желтоқсанда аяқталды, бірақ ведомство өндірушілерге 2023 жылы субсидиялау жалғасады деп уәде берді. Құс өсірушілер осы уақыт ішінде жаңа төлемдердің басталуын күтті, бірақ өткен аптада оларға субсидиялар болмайтынын хабарлады.

Қазір өндірушілер жылды қалай шығынмен аяқтамау керектігін шешуде. Өйткені уәде етілген мемлекеттік қолдау экономикалық есептеулерге, соның ішінде жұмыртқаның сату бағасын анықтауға бағытталды. Қазір салада құс басының жақын арада төмендеуі және түпкілікті өнім бағасының өсуі туралы айтылуда.

- Бес айға жуық күту болды және үкімет субсидиялар болатыны жайлы нақты айтуы керек. Өйткені біз шұғыл шаралар қабылдауымыз керек, залалды төмендету үшін шығындарды азайтуымыз керек, - деді ElDala.kz порталына берген сұхбатында Қайрат Маишев, Қазақстан жұмыртқа өндірушілер қауымдастығының президенті. - Зауыттар бұл субсидияларды өз жоспарларына енгізді, демек, оларды шұғыл түрде түзету қажет, өйткені жыл соңына дейін олар кредиторлармен, серіктестермен және т.б. есеп айырысуы тиіс. Егер Үкімет бізді естімесе, онда біз құс басының 20-30%-ға қысқаруын күтеміз. Шағын фабрикалар мүлдем жабылады.

Жазғы кезеңде Қазақстан нарығына жаппай кіретін ресейлік және беларусьтік импорттаушылар тарапынан бағалардың тұрақты демпингі жағдайды ушықтыруда. Жыл сайын мамырдан қыркүйекке дейін жұмыртқаға сұраныс төмендейді және құс фабрикалары осы кезеңде бағаны өзіндік құннан төмендетуге мәжбүр. Бірақ бұл жағдайда да импорттық өнімдермен бәсекелесу өте қиын.

- Ел бойынша жұмыртқаның орташа құны бізде 360 теңге/ондық, ал ресейлік жұмыртқа мұнда 230 теңгеден келеді, - деп түсіндірді Қайрат Майшев. - Бәсекеге түсу мүмкін емес! 3 теңгелік субсидиялар бізді қандай да бір жолмен қолдады. Қыркүйек айында ресейлік ойыншы кетеді, өйткені олардың сұранысы да артады, сол кезде өз өндірісін қысқартудың салдары айтарлықтай байқалады. Ал өз өндірісі қажеттіліктерді өтемейтін болса, онда ресейлік жұмыртқа енді арзан болмайды.

Алдын ала болжам бойынша, құс басы азайған жағдайда және мемлекеттік қолдау болмаған кезде өндірушілерден жұмыртқаның бағасы 500 теңгеге дейін көтерілуі мүмкін, ал сөрелерде оның құны шамамен он жұмыртқа үшін 800 теңге болады.

Тақырып бойынша оқу: Қазақстан құс өсірушілері Қытайға экспорт ашуды сұрайды

Соңғы үміт

Құс өсірушілер жағдай өзгеруі мүмкін деген соңғы үмітін әлі жоғалтқан жоқ, өйткені Ауыл шаруашылығы министрлігі жалпы олардың ұстанымын қолдайды. Бір жұмыртқаға 3 теңге көлеміндегі мемлекеттік қолдау нормативі қазіргі уақытта мемлекеттік органдарда келісуден өтіп жатқан АӨК-ті субсидиялаудың жаңа қағидаларына да түсті.

Қайрат Маишев атап өткендей, өндірушілер мен бейіндік қауымдастық уәкілетті мемлекеттік органдарға шығуға және оларға барлық есептеулер мен негіздемелерді ұсынуға дайын. Бүкіл салаға жылына шамамен 7 млрд теңге қажет, оның 3 млрд теңгесі бюджетке салық түрінде қайтарылады. Бұл ретте жұмыртқа саласына тартылған 12 мың адам өз жұмыс орындары мен жалақысын сақтайды, ал халық әлеуметтік маңызы бар өніммен толық көлемде қамтамасыз етіледі.

- Қазір бұл салаға ешкім инвестиция салғысы келмейді, - деп атап өтті жұмыртқа өндірушілер қауымдастығының басшысы. - Фабрикалар күрделі жағдайда, кірістер жоқ, тек қана қиындықтар, өндіріс көлемі азаюда. Егер субсидиялар болмаса, онда кәсіпорындар өндіріс көлемін азайта бастайды. Сонша жыл тұрғызды, салаға инвестициялар салынды, 100% қамтамасыз етуге шықты, соңында олар қажет емес сияқты болып шықты. Барлығы осы әлеуметтік өнімді тұтынады, жұмыртқаға ерекше назар аударылады. Ал қыста баға сұраныс кезінде белгілі бір деңгейге оралғанда, барлығында бірден мыңдаған сұрақ туындайды - неге соншалықты қымбат? Бұл жұмыртқа өндірушілер адамдардан пайда табады дегені - толық жалған ақпарат. Іс жүзінде саланың таюыстылығы жыл қорытындысы бойынша 10%-дан аспайды. Біз мұны құжаттармен растауға дайынбыз. Сауда желілерінде бұл өнімнен 30-40% ға дейін көбірек табады, құны өткізу бағасынан жоғары, бірақ ешкім онымен айналысқысы келмейді.

Бағамен не болады?

Өндірушілердің айтуынша, саланы мемлекеттік қолдаудан айыру сөзсіз бағаның өсуіне әкеледі. Максим Божко, «Шаңырақ» компаниялар тобының тең құрылтайшысы, егер мемлекет саланы субсидиялаудан бас тартса, онда бағаны реттеу тәсілін қайта қарау қажет екендігіне назар аударады.

- Біз бес ай бойы мемлекеттік қолдауды алмағанымызға қарамастан, бізге әлі де бағаны реттеу жүктелуде, - дейді Максим Божко. - С1 санатындағы жұмыртқа кіретін әлеуметтік маңызы бар өнімдердің тізімі бар. Бағалардың тұрақты мониторингі жүргізілуде, егер бағалар өсіп жатса, бізге БҚДА, жергілікті атқарушы органдар, Сауда министрлігі, АШМ сұрақтарымен бірден келеді. Бізге «сізге субсидия төлейміз, неге бағаны ұстамайсыз» дейді. Ал шын мәнінде, субсидиялар көптен бері төленбейді. Өткен аптада бізге жұмыртқа құс фабрикаларына субсидиялар мүлдем болмайды деп айтылды. Бұл біз үшін таң қалдыратын жаңалық болды.

Тақырып бойынша оқу: Қазақстан ет мал басынан айырылуда

Айта кету керек, өндірушілер жұмыртқа саласын субсидиялаудан бас тарту туралы түпкілікті және негізді айтылатын хаттамалық шешімдерді әзірге алған жоқ. Ауыл шаруашылығы министрлігі субсидияларды орынды деп санайтынын растады және ведомство мемлекеттік қолдауды сақтауға мүдделі. Бірақ Үкіметтің басқа мүшелері бұл ұстанымды қолдай ма? Өндірушілер бұған үміттенеді және соңғы жауап беруді сұрайды.

Светлана Калинкина