Қазақстанда бидайдың бағасы қандай болады

Фото көзі: ElDala.kz

Қазан айы Қазақстанның егістік жерлеріне келді, бірақ табиғат фермерлерд қуантудан бас тартып отыр. Астық белдеуіндегі толассыз жауған жаңбыр тамыз айының 20-сынан басталып, қыркүйектің ортасына дейін толастаған жоқ. Қыркүйектің екінші жартысында тұрақты ашық ауа-райы қалыптаспады, қазір жаңбырлы күндер салыстырмалы түрде құрғақ күндерге ауыстырылды - алайда, күзгі тұман мен шық түскендіктен бидайды кептіруге уақыт жоқ. Диқандардың таңдауы жоқ, олар дымқыл астық өсіп кетсе де, егін жинап үлгеруі керек. Өйткені, аяздар қазан айының ортасында болжануда, ал қар айдың соңына дейін жаууы мүмкін. Сондықтан қазір бидайдың сапасы қандай болатынын есепке алмай, қалған көлемін сақтап қалу маңызды.

Қазақстандағы бидай бағасының деңгейі фермерлердің егін жинауға үлгеретініне және қандай сапада алатынына байланысты болады.

Бейне форматындағы толық шолуды біздің youtube арнамыздан қараңыз:

Қазақстанда бидай егінін аяқтаудың дәстүрлі мерзімі - қыркүйектің соңы. Осы кезде, әдетте, алынған астықтың көлемі түсінікті және баланстар айқын: ішкі тұтынуға қанша қалдыру керек, қаншасын өңдеуге болады және бағаға қысымды төмендету үшін қаншасын экспорттау керек.

Сол сәтте, әдетте, бағалар сол баланстарға негізделген әділ құнға келеді. Азық-түлік корпорациясы коммерциялық ресурстарға және форвардтар шеңберінде сатып алу бойынша баға ұсынысымен бағдарды белгілейді, ал трейдерлер Орталық Азиядағы негізгі сатып алушылар астықты қандай бағамен алатынын түсінеді.

Алайда, 2023 жылдың күзінде ауа-райының тұрақсыздығына және егін жинау уақытының кешігуіне байланысты бәрі басқаша. Ел билігі де, сарапшылар да қорытынды сандарды күтетіндіктен, баланстарды анықтау әлі ерте - қамбаларға қанша астық кетті және оның сапасы санаттарға қалай бөлінеді.

Қазіргі уақытта, қазан айының басында Қазақстанның бидай алқаптарының жартысынан көбі жиналды, науқанды аяқтау үшін тағы екі апта қажет.

Аграрлық маусымның қорытындысы бойынша алдын ала болжам бар, оны Қазақстанның Астық одағы Eurasian Agricom 2023 халықаралық конференциясында жариялады. Бидайдың жалпы жиналуы 12,3 млн тонна көлемінде күтіледі, оның 3 млн тоннасы төмен санатты бидай (құлау саны төмен өскен астық) болады. Ал ұн өндіруге жарамды 3-4 санатты бидай 8,6 млн тоннаны құрайды. Сондай-ақ, балансқа өткен маусымдағы бидайдың шамамен 3 млн тонна ауыспалы қалдықтары мен жаңа маусымда импорты күтілетін ресейлік бидайдың 1,5 млн тоннасы қосылуы керек.

2023/2024 маусымында Қазақстан нарығында ұн тартатын астықтың жалпы ұсынысы 13 млн тоннадан сәл асады екен. Елдің бидайға деген ішкі қажеттілігі шамамен 5 млн тоннаны құрайды, оның ішінде азық-түлікке 1,7 млн тонна. Осылайша, Қазақстандағы бидайдың экспорттық әлеуетін сарапшылар жаңа маусымда 7 млн тоннаға бағалайды, тағы 1 млн тонна келесі маусымға ауыспалы қалдық ретінде қалады.

Естеріңізге сала кетейік, 2022/2023 маусымында Қазақстан 9,5 млн тонна бидай мен ұнды астық баламасында экспорттаған болатын. Яғни, елдің экспорттық жеткізілімдердегі қазіргі мүмкіндіктері төмен, бірақ соған қарамастан олар Орталық Азиядағы - ең алдымен Ауғанстан мен Өзбекстандағы дәстүрлі өткізу нарықтарын қамтамасыз ету үшін жеткілікті.

Сондай-ақ, Қазақстанның Астық одағы еліміздің азық-түлік қауіпсіздігіне ешқандай қауіп қөрмейді.

Тақырып бойынша оқу: Қазақстанда бидай мен күнбағыс экспортын шектеуге ешқандай себеп жоқ

Мәселе тек осы маусымда қазақстандық бидайдың бағасы ішкі нарық үшін де, экспорт үшін де қандай болмақ. Мұнда нүкте қоюға әлі ерте, науқанның аяқталуын күту керек. Нарыққа элеваторларға жүктелген астық пен оның сапасы бойынша нақты сандар қажет. Әлбетте, біз бидайдың сапасына байланысты оның бағасын көреміз. 5-ші санатты жемдік астық, сондай-ақ төмен санатты бидай көп болады және оның бағасы төмен болады. Бірақ 3 санатты бидай аз болады, сапасы төмен астықты жақсартушы ретінде өте сұранысқа ие болады және оның бағасы жоғары деңгейде қалады.

Өскен бидайдың бағасына келетін болсақ, бұл өте көп және жағдай әлі толық анық емес. Сарапшылардың айтуынша, оны терең өңдеуге, ақуыз мен глютенді алуға және жай ғана жемдік ұнды ұнтақтауға және түйіршіктерге сығуға мүмкіндік беретін технологиялар бар.

Нарықта өскен астыққа сұраныс бар, шетелдік сатып алушылар да белсенді, ең алдымен Қытайдан. Алайда, фермерлер өскен астықты сатуға әлі асықпайды, өйткені қазіргі ұсыныс тоннасына 60-65 мың теңге ешкімді қанағаттандырмайды, аграршылар кем дегенде тоннасына 75 мың теңгеге дейін өсуді күтуде. Соңғы баға, шамасы, егін жинау аяқталғаннан кейін қалыптасады.

Сапалы ұн тартатын астыққа келетін болсақ, баға мәселесі де анық емес. Ұн тартушылар құлау саны 180-ден төмен емес бидайдың тоннасына 150-160 мың теңгеге дейін қымбаттағанын айтады, бірақ тіпті осы бағамен фермерлер оны сатуға әлі асықпайды. Тағы да, барлығы егін жинаудың толық аяқталуын және азық-түлік корпорациясының бағаны жариялауын күтуде, бұл нарық үшін эталон болады.

Сонымен қатар, сарапшылар бидайдың бағасы қазіргі дүрбелең өткен кезде төмендеуі мүмкін дейді. Осындай жағдай жақында Ресейде болды, онда елдің орталық аймақтары да жаңбыр жауып, бидайдың сапасы туралы алаңдаушылық туды. Алайда, егін жинау аяқталып, тепе-теңдік анық болған кезде, дүрбелең басылып, бағалар төмендеді. Дәл осындай жағдай қазір Оралда және Сібірде дамып келеді. Алайда, мұнда да сұраныстың азаюы және бағаның төмендеуі мүмкін. Дегенмен, Ресейде бидай өнімі өте жоғары, кем дегенде 92 млн тонна, сонымен қатар өткен жылдың жоғары ауыспалы қорлары бар. Азық-түлік қауіпсіздігіне қауіп жоқ және экспорттық әлеует өте жоғары. Оның ішінде қажет болған жағдайда Қазақстанға қазір болжанып отырған 1,5 млн тонна ресей бидайынан айтарлықтай көп мөлшерде жеткізіле алады. Мысалы, өткен маусымда Ресей Федерациясынан 3 млн тонна әкелінді.

Қазіргі уақытта бұл ағынды автокөлікпен бидай әкелуге тыйым мен темір жолдағы инфрақұрылымдық шектеулер тежейді - ҚТЖ станцияларында кептелістерге байланысты астық импортына өтінімдерді қабылдамайды (экспортқа өтінімді толық көлемде бекітпегендей). Дегенмен, қажет болған жағдайда автомобильмен импортқа тыйым салу алынып тасталуы мүмкін, ал темір жолдағы жағдай жаңа локомотивтердің келуімен жақсаруы керек.

Мұның бәрі бидай бағасына бірден әсер етеді.

Тақырып бойынша оқу: Қазақстанда бидай бағасы кем дегенде тоннасына 100 мың теңге деңгейінде сақталуы күтілуде

2024 жылғы көктемгі егіс үшін Қазақстанның тұқыммен қамтамасыз етілуі өзекті мәселе болып қала береді. Елдің қажеттілігі - 2 млн тонна, ал сарапшылар 1 млн тонна көлемінде тапшылық туындауы мүмкін дейді. Азық-түлік корпорациясының ресурстарынан азық-түлік астығын тұқымға пайдалану туралы ұсыныстар болды. Алайда, сарапшылар бұл ұсынысты қабылдамады, өйткені элеваторларда әртүрлі вегетациялық кезеңдердің сорттары араласқан. Егер осындай қайта сұрыпталған бидай егілсе, күзде фермер әр түрлі уақытта пісетін егістік алады: егіннің бір бөлігі пісіп, құлап бастайды, ал бір бөлігі әлі жасыл болып қалады. Бұл өнімді көлемі мен сапасын жоғалтпай жинау мүмкін болмайды.

Сірә, тұқым мәселесін Ресейден импорттау арқылы шешуге тура келеді, бидай тұқымын әкелу шектелмеген. Сұрақ, тағы да, тек бағада. Қазіргі уақытта фермерлер тоннасына 160 мың теңге деңгейінде ұсыныстар туралы айтады, бірақ көктемге қарай бағаның тоннасына 200 мың теңгеге дейін өсуін күтуде.

Бұл ретте фермерлер биылғы тәжірибеге сүйене отырып, сорттарды таңдауға көбірек көңіл бөлетін болады. Шындығында, ауа-райының қолайсыздығы жергілікті, аудандастырылған, сорттардың жақсы тұрақтылығын көрсетті. Ал фермерлер жергілікті сорттарды алуға тырысады. Мүмкін, бұл жағдай үкіметті отандық селекциялық орталықтар мен тұқым шаруашылықтарын қолдауға ынталандырады.

Сергей Буянов