Қазақстанның фермерлері егінді қандай бағамен сатады

Фото көзі: ElDala.kz

Биылғы маусымда Қазақстанның фермерлеріне ең жоғары табыстылықты өткен маусымнан жоғары бағамен сатылатын майлы дақылдар қамтамасыз етті. Дәнді дақылдар, керісінше, фермерлердің көңілін қалдырды.

Қазақстанның ішкі нарығындағы егін жинау аяқталғанда қалыптасқан ахуал туралы ElDala.kz порталына "Северное зерно" компаниялар тобының жетекшісі, Қазақстанның Астық одағының талдау комитетінің басшысы Евгений Карабанов айтып берді.

Астық сапасын жоғалтты

3-сыныпты бидайдың нарықтық бағасы (желімшесі 24% дейін) қараша айының соңында тоннасына 60 мыңнан 65 мың теңгеге (ҚҚС-пен) дейін болды. 25%-ға дейін желімшесімен - 70 мың теңге. 27% желімшесімен - 75 мың теңге. Нi-pro бидайы - 90 мың теңге. 4-сыныпты бидай 50-55 мың теңгеден сатылады.

2-сыныпты арпа - 48-52 мың теңге.

Қазақстанның Астық одағының бағалауы бойынша hi-pro бидайының жалпы өнім көлеміндегі үлесі - 10%-ға дейін, 4-сыныпты бидай - 30%-ға дейін, 3-сыныпты бидай - 50%-ға дейін, 5-сыныпты және санаттан тыс бидай - 10%-ға дейін.

Егіннің сапасы фунгицидтермен уақтылы өңдеген шаруашылықтарда жақсы болды. Өйткені, маусымның жоғары ылғалдылығына байланысты зең аурулары өте қарқынды дамыды. Дақылдарды жеткілікті түрде қорғау үшін кем дегенде екі өңдеу қажет болды. Бұл жағдайда жоғары сапалы бидай алуға болатын еді.

Дегенмен, өндірістің табыстылығы тұрғысынан елдің барлық фермерлері қазір шамамен бірдей жағдайда.

- Біз hi-pro бидайын негізінен егін көлемі әдетте төмен құрғақ аймақтарда алдық, - деп атап өтті Евгений Карабанов. - Егер ол жерде, мысалы, гектардан 15 ц сапалы бидай жиналса, ал ылғалды аймақтарда гектардан 25 ц сапасы төмен бидай болса, нәтижесінде барлық фермерлер ұқсас жағдайда - олар гектарынан шамамен бірдей табыс табады. Дәлірек айтсақ, қазіргі жағдайда олар табыс таппайды.

Сарапшының пікірінше, жаңа егіннің астық құны тұрғысынан алғанда, қазақстандық фермерлер үшін биылғы маусымда қолайлы баға деңгейі қарапайым 3-ші сынып үшін тоннасына 80-85 мың теңге болады.

Бидай бағасын не қолдайды

- Бидайдың қазіргі бағасын ескере отырып, фермерлер ең төмен табыс алады немесе ағымдағы төлемдерді жабу үшін шығынға сатуға мәжбүр болады, - деді Евгений Карабанов. - Әрине, мүмкіндігі барлар әзірге өнімін сатпайды, бағаның көтерілуін күтіп отыр. Мұндай болжамдар бар. Ресейде күздік дақылдарды себу мәселесі бар. Егер жаңа егіннің болжамы нашарласа, онда бұл бізде бағаның өсуіне әкеледі.

Айтпақшы, Ресейдегі жағдай туралы. Қазіргі уақытта бидай бағасы қазақстандық деңгейде - бұл шекара маңындағы өңірлер туралы айтатын болсақ.

Мысалы, Қорған немесе Омбы облыстарында қатарлы үштік тоннасына 13,5 мыңнан 15 мың рубльге дейін тұрады.

Яғни, 67-75 мың теңге - Қазақстанға қарағанда қымбат.

Осыған байланысты бидайды Ресейден Қазақстанға жеткізуге тыйым салу мерзімі аяқталғаннан кейін (ол 2025 жылдың 1 қаңтарына дейін жарамды) астық ағыны сол жерден кетеді деген қауіп әлі жоқ.

Өйткені, жеткізуді және ҚҚС төлеуді ескере отырып, баға тағы 20 пайызға жоғары болады.

- Менің ойымша, жаңа жылда бидайды Ресейден Қазақстанға әкелуге жалпы тыйым салу күшінде қалуы керек, бірақ шілде айына дейін ұн тартушылар мен құс өсірушілерге ерекше жағдай жасау керек, - деп атап өтті Евгений Қарабанов. - ҚҚС төлемей, "сұр" импорт қаупі болмас үшін бидайды автокөлікпен әкелуге тыйым салуды сақтау өте маңызды. Өйткені, дәл "сұр" астық бағаға қысым тудыруы мүмкін.

Сондай-ақ, Қазақстан нарығындағы астық бағасын екі фактормен қамтамасыз ету керек: Азық-түлік корпорациясының 1 млн тонна көлемінде бидайды бұрын жарияланған тікелей сатып алуы және Қазақстаннан бидай экспортына көлік субсидияларын енгізу.

Айта кетейік, Еуропаға экспорттау бойынша қазақстандық қатты бидай үлкен әлеуетке ие. Бірақ ол биылғы жылы жоғары ылғалдылық пен аурудан зардап шекті, бұл сапаның жоғалуына әкелді.

- Дурум тек биологиялық тұрғыдан өнуге бейім, сондықтан мұндай мәселе болды, - деп атап өтті Евгений Карабанов. - Ал экспортқа шынылылығы жоғары және құлау саны жақсы қатты бидай қажет, мұндай бидай үшін тоннасына 135-140 мың теңге төлеуге дайын. Егер сапа төмен болса, онда жалпы сатуда мәселе туындайды және 4-сыныптағы дурумның бағасы тоннасына 65-70 мың теңге болады. Отандық құс фабрикаларының пайдалану мүмкіндігі бар болса да. Шынында да, қатты бидайда кез-келген жағдайда ақуыздың мөлшері жоғары, 16% дейін. Бұл оны өте қоректік тағамға айналдырады. Бұл 50 мыңнан құрамында 10% ақуыз бар 5-ші дәрежелі бидайды алғаннан жақсы. Неліктен құс фабрикалары бұл мүмкіндікті көрмейтінін түсінбеймін.

Майлы дақылдардың бағасы қайта көтерілді

Позитивке көшсек - майлы дақылдардың бағалары фермерлерді қуантты. Сонымен қатар, фермерлер бағаның одан әрі өсуін күтіп, сатуға асықпайды. Мұның әлеуеті бар - майлы дақылдар және өсімдік майларының бағасы өсуде.

Қазіргі уақытта Қазақстанның ішкі нарығында бір тонна күнбағыс үшін 185 мың теңге ұсынылады (бұл ШҚО-да). Өткен жылы баға 135-140 мың теңге деңгейінде болды. Бағалар, ең алдымен, ресейлік күнбағыстың қымбаттауына байланысты өсті, оны Қазақстанның май зауыттары да белсенді сатып алады. Қазір Ресей Федерациясында Сібір аймағындағы бір тонна тұқымның бағасы тоннасына 38-39 мың рубль. Яғни, шамамен 190 мың теңге.

Қазақстанда бір тонна рапс қазір 200-210 мың теңге тұрады, фермерлер бағаның 250 мың теңгеге дейін өсуін күтуде. Бір тонна зығыр - 195-205 мың теңге, фермерлер 220 мың теңге бағасын күтуде.

Аз таралған майлы дақыл, мақсары, қазір тоннасы 85 мыңнан 95 мың теңгеге дейін тұрады.

Жасымық ең қымбат, бірақ ол аз

Сондай-ақ, биылғы жылы бұршақ дақылдарының бағасы жақсы. Рас, бәрі бірдей жасымықтан жақсы өнім ала алмады, ең алдымен сапасы жағынан - ол егін жинау кезінде жауған жаңбырдан зардап шекті. Бұл бүршіктердің жарылуына және егін көлемінің жоғалуына әкелді. Ал жинай алған жасымық көбінесе мыжылу салдарынан түрін жоғалтты. Зең аурулары да өз рөлін атқарды.

- Егер жасымық өзінің тауарлы түрін жоғалтса, онда ол ешкімге қажет емес, - деді Евгений Карабанов. - Бірақ егер фермер сапалы өнім жинай алса, оны қазір өте жақсы бағамен сата алады. Менің білуімше, жасыл жасымық үшін тоннасына 380 мың теңге дейін, қызыл үшін - 220 мың теңгеге дейін ұсынылады.

Бұршаққа келетін болсақ, бір тонна сапалы өнім үшін тоннасына 120-130 мың теңге ұсынылады. Биылдан бастап оны Қытайға сатуға мүмкіндік туды. Бірақ ол жерден үлкен сұраныс жоқ, өйткені Қытайдың өзі бұршақ - бұршақ протеинін өңдейтін өнімді экспорттауда қиындықтарға тап болды. Жақында ол АҚШ-қа еркін барды, бірақ қазір американдықтар бұл өнімге баж салығын енгізді.

Ауыспалы егісті қалай теңестіруге болады

Қорытындылай келе, биылғы маусым ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің егіс алқаптарын әртараптандыруға қатысты шұғыл ұсынымдарының қаншалықты дұрыс екендігін айқын көрсетті деп айтуға болады. Өйткені, топырақтың құнарлылығын сақтаумен қатар, қаныққан ауыспалы егіс экономикалық тұрақтылық береді. Тек бидай өсіру арқылы фермер астық бағасының төмендеуіне байланысты аяғына сенімді тұру үшін жеткілікті табыстылыққа қол жеткізе алмайтын жағдайға тап болу қаупін тудырады.

- Әрине, қандай да бір тауашалық дақылдарға мұқият қарау керек, өйткені өткізу тәуекелдері бар, - деп атап өтті Евгений Қарабанов. - Егер бәрі бір нәрсені өсіруге асығатын болса, онда артық өндіріс пен бағаның құлдырау қаупі бар. Мұның жарқын мысалы - қыша жағдайы. Өткен жылы сұраныс шыңында бір тонна қара қыша үшін 1 млн теңге ұсынылды. Осыдан кейін алаң күрт өсіп, биыл ол үшін баға тоннасына 200 мың теңгеден аспайды. Гектардан 6-7 ц өнімділікпен және мұндай бағамен қыша өсіруде экономикалық мән жоқ.

Аймаққа байланысты таңдалуы керек жаппай майлы дақылдарды - күнбағыс, рапс, зығыр өсіру кезінде мұндай қауіптер аз болады: рапс солтүстік аймақтарға, күнбағыс - шығысқа, зығыр орталық және құрғақ солтүстікке қолайлы. Оңтүстік аймақтар үшін, әсіресе суару кезінде майбұршақ қызығушылық тудырады.

Сергей Буяно