Қазақстандағы фермерлер неге банкротқа ұшырауда

Вадим Кролевец

Қазақстанда тиімсіз фермерлердің банкроттыққа ұшырауының табиғи процесі жүріп жатыр. Бұл серпінді қолайсыз аграрлық маусымдар - ауа райы жағдайлары бойынша да, ауыл шаруашылығы өнімдерінің бағасы бойынша да жеделдетті. Қиын климаттық және экономикалық жағдайларда жұмысқа бейімделе алмаған шаруашылықтар қазір сатылымға шығарылуда. Оларды жинақталған қарыздардан мемлекет те, оларға бұрын қолдау көрсеткен серіктестер де құтқара алмайды. Өйткені, енді қай фермердің дамуға қабілетті екені, кімнің болмай қоймайтын күйреуді кешеуілдетіп жатқаны белгілі болды.

Осы маусымда Қазақстанда қаржы ресурстарының қолжетімділігі мәселесі қаншалықты өткір тұрғаны туралы ElDala.kz порталына «Эридон Қазақстан» компаниясының директоры Вадим Кролевец айтып берді.

Жинақталған қарыздар

Фермерлерде айналым қаражатының жетіспеушілігі - Қазақстанның ауыл шаруашылығының жүйелі мәселелерінің бірі. Фермерлерге егіс науқанына сапалы дайындалу және барлық агротехнологияны сақтау үшін жеткілікті көлемде несие алу қиын. Әрқашан бір нәрсеніде үнемдеу керек, бұл технологиялық тізбектің тұтастығын бұзады және егіннің жетіспеушілігіне әкеледі.

Бұл жағдайда агрохимия мен тұқым жеткізушілері іс жүзінде қаржы институттарының функцияларын өз мойнына алады, шаруаларға төлемді кейінге қалдырып, ресурстардың бір бөлігін күзге дейін береді. Яғни, көктемде фермер тұқымдарды, гербицидтерді және басқа агрохимияны тек ішінара төлеммен алады. Толық есептеу күзде, егін жинап, оны сатқаннан кейін басталады.

Алайда, соңғы жылдары фермерлердің едәуір бөлігі ақшамен үнемі мәселелерге тап болды, бұл алдыңғы жылдардағы қарыздарды жабуға мүмкіндік бермейді. Бұл дистрибьюторлардың фермерлермен «егін жинау үшін» одан әрі жұмыс істеу мүмкіндігін шектейді. Сондықтан олар клиент өсіруге жоспарланған дақылдар жиынтығына назар аудара отырып, несиелік схема бойынша кіммен жұмыс істеу керектігін таңдауы керек.

- Біз енді фермерлердің өз көзқарастарын өзгерткісі келмейтін, технологияға инвестиция салғысы келмейтін бөлігімен жұмыс істей алмаймыз. Өйткені, біз жыл сайын олардың өз өндірісінің табыстылығы тұрғысынан баяу құлдырап жатқанын көреміз - деп атап өтті Вадим Кролевец. - Минимум инвестиция салып, жеткілікті алу - бұл тәсіл енді жұмыс істемейді. Мұндай фермерлердің мәселелерін салаға мемлекеттік субсидиялардың өзгерістерге ұшырауы, акценттің несиелік-қаржылық жоспарға көбірек ауысуы, субсидиялау оларды проблемалық жағдайлардан шығаратын шешуші фактор емес, қосымша бонус болып табылатындығымен қиындата түседі. Жақсы қаржылық тарихы мен беделі барлар табысты болады.

Тиімділікке инвестициялар

Фермерлер арасында айналым қаражатының жетіспеушілігі тізбектегі нарықтың барлық қатысушыларына, атап айтанда өндіріс құралдарын жеткізушілерге – фермерлер өткен жылдардан бері үлкен қарыздар жинақтағандарға әсер етеді.

Дистрибьюторлардың серіктестерінің сенім деңгейіне ие болған, дамуына инвестиция салатын, бір маусымды ойламайтын, болашаққа бизнес құратын фермерлермен жұмыс істеуге басымдық беруі қисынды. «Эридон Қазақстан» компаниясы үшін осындай аграрийлермен жұмыс істеу - сөздің тура мағынасында нағыз серіктестік. Шынында да, бұл жағдайда екі тарап та нәтижеге мүдделі: фермер агротехнологияларды енгізу арқылы барынша экономикалық тиімділікке қол жеткізгісі келеді, ал «Эридон Қазақстан» оған өзінің дайын шешімдерімен және агрономиялық қызметті қолдауымен көмектеседі. Өйткені, егер фермер табыс тапса, онда ол күзде жеткізуші компания алдындағы барлық міндеттемелерін жабады.

- Павлодар облысындағы шаруашылықтардың бірімен өткен жылғы жұмыс тәжірибемізден тамаша мысал келтірейін, - деді Вадим Кролевец. - Біздің серіктесіміз күнбағыс алқаптарының бірінде өңдеуді жүргізіп үлгермеді және онда жоспарланған өңдеу толық көлемде өткен көршісіне қарағанда өнімділік гектардан 9 ц-ге төмен болды. Массивтен жалпы шығын 900 тонна күнбағыс немесе 135 млн теңгені құрады. Әрине, маусым өте қолайлы болды, егер біз әдеттегі жылдары 4-5 центнер өсім алсақ, қазір айырмашылық бір өңдеуде - және мұндай нәтиже…Сонымен, агротехнологияда тиімді өнімдерді қолдану арқылы берілетін қосымша пайданы қарастырыңыз.

Майлы дақылдардың болашағы

Ресурстардың жетіспеушілігі жағдайында ешкімді әртараптандырудың және жоғары маржалық дақылдарды іздеудің маңыздылығына сендірудің қажеті жоқ. Бұл, ең алдымен, фермерлердің өздері үшін қажет, ал «егін жинау үшін» жұмыс істейтін дистрибьюторлар фермерлерге дақылдар жиынтығын және оларды өсіру схемаларын бірлесіп талқылап, қажетті номенклатуралық өнім жиынтығын дайындауда көмектеседі. Мысалы, майлы дақылдарды өсіру жоғары табыстылықты береді, ал егер сіз өнімділікті арттыратын дайын шешімдерді қолдансаңыз, онда пайда одан да жоғары болады - серіктестіктің екі жағы үшін де.

- Ағымдағы аграрлық маусымда біз рапс тұқымдарының жеткілікті үлкен көлемін саттық, өйткені өткен жылдың соңында Еуропа мен Қытай тарапынан оған сұраныстың артуын болжадық, - деп атап өтті Вадим Кролевец. - Дақыл табысты болады, енді біз өз клиенттерімізге максималды өнім алу үшін схемалар дайындап жатырмыз. Бізде бұл үшін пестицидтерді ғана емес, сонымен қатар даму кезеңінде өсімдікті басқаруға арналған өнімдерді қамтитын дайын шешімдер бар. Клиенттермен осы маусымды тиімді өткізуге және жақсы экономиканы сақтауға дайындалып жатырмыз.

Саланың тірегі

Қорытындылай келе, фермерге «егін жинау үшін» ресурстарды бөлу схемасында дистрибьютор қолайсыз жағдайда екенін атап өтеміз, өйткені ол фермердің қарызды төлемеу тәуекелдерін ғана емес (не егіннің жетіспеушілігінен қиын жағдайға тап болған немесе жай ғана жосықсыз), сонымен қатар теңгенің басқа валюталарға бағамының ауытқуын да өз мойнына алады.

- Осы маусымда фермерлердің өтпелі қарыздары бізге бұрынғыдан да ауыр тиеді. Біз жеткізушілер алдындағы шарттардың талаптарын сақтауымыз керек және тауарды уақытында төлеуіміз керек. Егер сенімді серіктес деңгейіңізді сақтағыңыз келсе, қаржылық тәртіп өте маңызды. Біз биылғы жылы ақшаны әрең жинап жатырмыз, бірақ бұл бизнес, шамаңыз келмесе - кету немесе басқа жолдарды іздеу керек, ресурстарды біз сияқты агробизнесте өз болашағын көретін клиенттерге шоғырландыру керек, - деп түсіндірді Вадим Кролевец.

Осы маусымда «Эридон Қазақстан» компаниясы ElDala.kz-тің дәстүрлі АгроКеруен Егістік 2025 серіктесі болды. Команданың мамыр айының екінші жартысында Қазақстанның кеңістігіндегі қозғалысын порталымыздан және әлеуметтік желілерімізден бақылаңыз, YouTube арнамыздан репортаждарды көріңіз.

Сергей Буянов