Қазақстанда қой еті қашан №1 болады екен

Қой өсіру дәстүрі ғасырлар қойнауына еніп бара жатқандай. Өткен ғасырларда халық осы қарапайым малды өсіруде мол тәжірибе жинаған еді. Қазақстанда қой шаруашылығы үшін  климаттық жағдай мен жайылымдық жерлер өте қолайлы, соған қарай мал етінің дәмі де ерекше болады.

Мал өсірумен айналысатын шопандардың қазіргі жағдайы, олардың мәселелері, мүмкіндіктері мен болашағы туралы Shopan atа Қазақстан Ұлттық қой өсіру қауымдастығының төрағасы Алмасбек Садырбаевпен сөйлескен едік.

Ешқандай жағдайға қарамастан

-Біздің елдегі қой шаруашылығы туралы бір нәрсені айтуға болады - ол қиын жағдайдан шығып, оңалып келеміз, - дейді Алмасбек Садырбаев. - Шынымды айтсам, бұрынғы Ауыл шаруашылығы министрлігінің барлық басқармалары қой шаруашылығына назар аудармады, түрлі көмек көрсетуді тоқтатты. Олар осы саланы тірідей көміп тастағылары келген сияқты. Дегенмен, көптеген фермерлер қой шаруашылығымен айналысуды жалғастыра берді, өйткені бұл біздің халқымыздың дәстүрлі шаруашылығы. Сонымен қатар, қой шаруашылығы басқа мал шаруашылығына қарағанда әлдеқайда тиімді. Сондықтан, көптеген қиындықтарға қарамастан, қой шаруашылығы сақталып қалды. Әрине, оның жағдайын әлі жақсы деп айтуға болмайды, жақсырақ дегім келеді, өйткені 27 жыл ішінде біз республикамыздағы кеңестік кезеңдегі қойлардың жартысына жетіп қалдық.

Статистикаға назар аударсақ, КСРО кезінде Қазақ КСР аумағында 36 миллион қой болған. Жаңа қоғамдық-саяси формацияға көшу барысында туындаған көптеген проблемалар мал санының күрт төмендеуіне әкелді. 1998 жылы ең төменгі көрсеткіш 9,5 миллион бас мал  болды. Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасының аумағында 18-19 миллионға жуық қой бар.

Тақырыпты оқу: Ақмола облысында ет бизнесінің пайдасы 40% -ға артты

-Мал шаруашылығы саласында дамуды тежейтін негізгі проблема-бұл қаржының жетпеуі, - дейді Алмасбек Садырбаев. - Ұзақ уақыт бойы Қазақстанда қой өсірудің арнайы бағдарламасы болған жоқ, ол несиелерден, қолдау шараларынан, субсидиялардан және т.с.с. қағылып келді, енді Ауыл шаруашылығы министрлігінің жаңа басшылығы болашақтағы жағдайды түсініп, әлемдік нарықта орын табуға болатын саланың бірі екендігін көрді. Ал қаржыландыру мәселесі шешілді. Шынын айту керек, қазір қой шаруашылығы бұрын-соңды болмаған қолдау көруде. «ҚазАгро» холдингі несие алу үшін  малды кепілге беруге болатын арнайы іс-шара жасайды деген үлкен үміт бар.

Мал өсірудің пайдалы жағы көп

Біздің қой шаруашылығымыздағы жақсы жаңалықтың бірі - қазір асылдандыру мен мал өсіруге ерекше көңіл бөлінетіні. Қазіргі кезде эмбриологиялық технологиялар жасанды ұрықтандырумен салыстырғанда немесе шетелдік малды әкелуге қарағанда мал басын тезірек өсіруге, арзан және қауіпсіз өсіруге мүмкіндік береді. Қазіргі жағдайда әлемдегі мамандардың айтуы бойынша, мал шаруашылығының дамуында эмбриологиялық жоларқылы малды көбейту ең перспективалы деп есептеледі.

-Жаңа ережелер бойынша эмбриологияны дамытудың маңызы зор, - дейді Алмасбек Садырбаев. - Бұл бүкіл әлемде қолданылатын тамаша тәсіл. Біздің ғылымымыз бен бизнесіміз эмбриондармен айналысатындығы көңіл қуантады. Бұл Қазақстанға асыл тұқымды малды шетелден әкелгеннен гөрі тиімдірек, сондай-ақ малмен бірге жұқпалы инфекция әкелінуі де мүмкін ғой.

Тақырыпты оқу: Трансұлттық компаниялар Қазақстанда бірнеше «ет» жобаларын жасауда

Сатылым мәселесіне келетін болсақ, уайымдайтындай ештеңе жоқ. Себебі қазір бүкіл әлемде  дұрыс табиғи аспен тамақтануға деген қызығушылықтың өсуі байқалады. Бұл жерде қой етінің басқа малдарға қарағанда біршама артықшылықтары бар. Онда калория көп те, холестерин мөлшері төмен. Көптеген диетологтар тіпті шығыс халықтары қой етін үнемі тұтыну себебінен жүрек-тамыр аурулары, атеросклероз және семіздікке онша бейім емес деген теорияны алға тартты. Бұл етке, әсіресе қозының етіне деген қызығушылық қазір бүкіл әлемде артып келе жатқаны таңқаларлық емес.

-Біздің қой шаруашылығымыздың әлеуеті-мүмкіншілігі өте зор, - дейді Алмасбек Садырбаев. - Екі жыл ішінде біздің қой фермерлеріміз ешқандай қолдау шараларынсыз-ақ 3 мың тоннаға жуық етті экспортқа жіберді. Осындай аз мөлшермен - 3 мың тонна экспортталған қой етімен, біз әлемдегі ТОП-20-ға кірдік. Бірақ біздің әлеуетіміз –мүмкіндігіміз бұл көрсеткішке қарағанда он есе жоғары! Әлемдегі қой етінің бағасы сол сиырдың бағасынан әлдеқайда қымбат. Сондықтан қой шаруашылығының тиімділігі өте  жоғары, сондай-ақ қой тез көбейеді. Дүниежүзілік банк мал шаруашылығы саласында әлемдік рейтингті жасады. Бұл көрсеткіште мал басының өнімділігі және басқа да талаптар кірді. Бірінші орында құс шаруашылығы, екінші орында - шошқа өсіру, үшінші орында - қой шаруашылығы, төртінші орында - жылқы шаруашылығы, тек бесінші орында ірі қара мал өсіру. Бізде бәрі керісінше істелуде. Сондықтанда осы жағдайды  түзету қажет.

10 жылдық жоспар

Кеңес уақытында мамандар техникалық-экономикалық негіздеме дайындаған, соған сәйкес Қазақ КСР аумағында 50 миллион қойды бір уақытта ұстап бағу мүмкіндігі есептелді. Егер қазіргі Қазақстан өз малын осы мөлшерге жеткізе алса, әлемнің ТОП-5 елінің қатарына кіре алады.

-Қой шаруашылығы қазіргі уақытта Қазақстанның ішкі нарығын толықтай қамтамасыз етіп отырған бірден-бір сала болып табылады, - дейді Алмасбек Садырбаев. - Яғни, бүгінде қой шаруашылығы - нарықтық экономиканы құру заңдарына толық сәйкес келетін жалғыз сала. Атап айтсақ: экспорт ішкі нарықтағы тапшылықты толығымен жауып, содан кейін ғана сыртқы нарыққа шығу тәсілін қолдануда.

Тақырыпты оқу: Қазақстандық жайылымда не себепті ақбас малды өсіру қолайлы болып табылады?

Қой шаруашылығында көптеген қиын кезеңдер болғанына қарамастан, қазір проблемалар артта қалып, аталған сала алғаш рет жан-жақты дамиды деген үлкен үміт бар.

-Егер біз әлемдегі ТОП-20-ға кіретін болсақ, онда болашақта ТОП-3-ке енуіміз мүмкін, - дейді Алмасбек Садырбаев. - Қазір біз Ауыл шаруашылығы министрлігімен бірге қой шаруашылығын дамытудың 2020-2030 жылдарға арналған жаңа мемлекеттік бағдарламасын жасадық. Бұл жоспар бойынша міндеттер қойылып отыр: 2030 жылға қарай елдегі қой санын 36 миллионға жеткізу. Қазір бізді мемлекеттік органдар тарапынан қолдау мен толық түсіністік тапқанымыз қуантады, сондықтан бәрі жоспар бойынша жүруі керек.