Қазақстанда жаңа аграрлық маусым қандай болмақ?

Фото көзі: ElDala.kz

2023 жылдың аграрлық маусымы фермерлер үшін сәтті бола ма, жоқ па, көптеген факторларға байланысты. Ауа-райы да, қаржыландыру мүмкіндігі де, ауылшаруашылық өнімдерінің бағасы да маңызды. Қандай  факторлар әсер етуі мүмкін ElDala.kz порталына сарапшы - Қазақстанның Астық одағының ресми өкілі Евгений Қарабанов айтты.

Біздің сұхбатымыз 15 және 16 наурызда Астанада өткен Eurasian Agricom 2023 халықаралық конференциясының аясында өтті.

Бейне форматындағы барлық сұхбатты мына жерден қараңыздар:

- Ауа-райына келетін болсақ, өткен күзде қысқа кетер алдында топырақтың төмен ылғалдануына байланысты белгілі бір алаңдаушылық болды, - деді Евгений Қарабанов. - Әрине, сурет түрлі-түсті болды, бір жерде жауын-шашын көп болды, бір жерде аз болды, бірақ тұтастай алғанда олардың тапшылығы сезілді. Бірақ өткен қыс өз түзетулерін енгізді, жағдай теңестірілді. Қар жамылғысының ылғалдылығы қазір барлық жерде жаман емес және шамамен орташа көпжылдық мәндерге сәйкес келеді. Ең маңызды бөлігі артта қалды деп айтуға болады. Көп нәрсе көктемнің қалай өтетініне байланысты болады. Егер тез еритін болса, онда біз қысқы ылғалды жоғалтуымыз мүмкін. Сондықтан жақсы дайындама бар. ӘРі қарай  көктем мен жазды қарастырайық. Жауын-шашын дұрыс уақытта түседі деп үміттенейік. Өйткені, мысалы, тамыз айында қажет емес, бірақ маусым мен шілдеде қажет. Бұл ең маңызды екі кезең.

- Ауа-райынан басқа, қаржыландыру шарттары да маңызды. Біздің елімізде далалық жұмыстарды несиелеу әрқашан күрделі мәселе болып табылады. Аграрлық несие корпорациясы арқылы биыл 140 млрд теңге бөлінеді, бірақ сарапшылар бұл қажеттіліктің шамамен 20% ғана екенін айтады. Фермерлер АНК-дан басқа қандай көздерге сене алады?

- АНК желісі бойынша қаржы осы маусымда несилік серіктестіктер, екінші деңгейдегі банктер және микроқаржы ұйымдары арқылы өтеді. Бұл 140 млрд теңге, әрине, салаларға өте қажет, бірақ, өкінішке орай, олардың саны өте аз. Егер өткен жылы дәл осындай сомадан басқа, азық-түлік корпорациясы арқылы форвардтық сатып алуға тағы 80 млрд теңге бөлінсе, биыл тек 20 млрдтеңге бөлінді. Иә, Азық-түлік корпорациясы үкіметке тағы 70 млрд теңге беру үшін өтінім жіберді, бірақ мәселе мынада - олар қашан бөлінеді және жалпы бөлінді ма. Сондықтан, әзірге олар тек тауарлық несие схемасын ұсынуда. Яғни, ақшаның орнына фермер сататын астықты беру, ал ақшаны егіс науқанын жүргізуге жұмсау.

- Сондағысы, бұл маусымда, әдеттегідей, фермерлер көбінесе егін егуге дайындық кезінде өз қаражатына ғана сене алады. Дә осы жерде маңызды мәселе - ауылшаруашылық өнімдерінің қазіргі құны, өйткені көптеген адамдар оны сату және тұқым, агрохимия, ЖЖМ, қосалқы бөлшектер сатып алуға қаражат алу үшін күзден көктемге дейін егіннің бір бөлігін қалдырады. Қазір ауылшаруашылық өнімдерінің бағасы төмендеп жатыр - бұл фермерлерді қандай жағдайға қояды?

- Иә, шынында да, әдетте, көктемгі кезеңде ауыл шаруашылығы өнімдерінің бағасы өскен. Көптеген фермерлер стандартты тәжірибені - өнімнің бір бөлігін көктемге қалдыру және оны наурыз-сәуір айларында жоғары бағамен сатуды басшылыққа алды. Бірақ бүгінгі таңда бағаның төмендеп жатқанын бәріміз білеміз. Бір жағынан, өткен күздің бағасымен салыстырғанда 20-25% түзету орын алды, екінші жағынан, барлық материалдық ресурстардың бағасы өсті. Әрине, бағаның өсуі өткен жылдағыдай болған жоқ, бірақ соған қарамастан бөлшектер мен тыңайтқыштар қымбаттады. Тұқымдар бойынша, керісінше, төмендеу болды, бірақ бұл объективті жағдай. Ауыл шаруашылығы техникасы бойынша - бағаның кезекті елеулі өсуі. Бұл жағдайда фермерде дилемма болады: ол шартты түрде 200 тонна тыңайтқыш енгізгісі келді, ал бірақ 50 тоннамен шектелуі керек.

- Яғни, фермерлер бәрін үнемдей ме?

- Иә. Элиталық тұқымдардың қосымша көлемін сатып алғысы келді - одан бас тартады, барын себеді. Өсімдіктерді аурулардан қорғау құралдарымен жұмыс істегісі келді - жұмыс істемейді. Бұл неге әкеледі? Қолайсыз жағдайларда егін жинау қаупі жоғары болады.

- Яғни, мұндай оқытылмаған өрістер стресске осалдау бола ма?

- Әрине, қолайсыз факторлардың зияны ауыр болады. Егіннің сәтсіздігі немесе егіннің бір бөлігін жоғалту перспективасы айтарлықтай артады.

- Мұнда біз ауа-райы мәселесіне қайта ораламыз: егер ол сәтсіздікке ұшырамаса, онда негізінен бәрі сәтті болады. Ал, егер құрғақшылық немесе, керісінше, шамадан тыс ылғалдылық болса, онда жақсы ештеңе күтуге болмайды?

- Иә, қолайлы жағдайларда жақсартылған технология мен үнемді технология арасындағы егіннің айырмашылығы онша байқалмайды. Егер стресс болса, онда бұл қатты әсер етеді. Сондықтан ауа-райы жақсы болады және қосымша қаржыландыру пайда болады және фермерлер оған қол жеткізе алады деп үміттенейік. Өйткені қазір қаржысыз ауыл шаруашылығында қандай да бір серпінді істер жасау қиын. Бұл өте қымбат, өте капиталды қажет етеді және үлкен тәуекелдерге ұшырауы мүмкін.

Тақырып бойынша оқу: Қазақстан жыл сайын қанша бидай жоғалтады?

EURASIAN AGRICOM көктемгі сессиясы Астанада 15 және 16 наурызда өтті. Конференцияның бас демеушісі "Азия Агрофуд" АҚ, эксклюзивті демеушісі - "Сей-Нар" ЖШС болды. ElDala.kz порталы - конференцияның бас медиа серіктесі.

Сергей Буянов