Қой етінің ірі экспорттаушылары рейтингінде Қазақстан АҚШ-ты қалай озып кете алады

Фото көзі: ElDala.kz

2022 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстан 10,3 мың тонна қой етін экспорттады. Бұл әлемдегі 17-ші орын. Бірінші орында - жылына 503,6 мың тонна қой етін шетелге жіберетін Австралия.

Бұл ретте Қазақстанда өндірістің өсу келешегі бар, өйткені қой жаюға жарамды жайылымдардың орасан зор алаңы пайдаланылмай қалып отыр. Ал біздің қасымызда - 2022 жылы осы ет түрінің 357,8 мың тоннасын импорттаған әлемдегі ең ірі қой етін сатып алушы Қытай.

Бұл туралы Jańa Dala / Vet Astana ‘2023 конференциясында ElDala.kz порталына берген сұхбатында "Атамекен" ҰКП Басқарма төрағасының орынбасары Ербол Есенеев айтты.

Бейне форматындағы толық сұхбатты біздің youtube арнамыздан көріңіз:

Жалпы, Қазақстан бүгінде 155 мың тоннаға жуық қой етін өндіріп, ішкі нарықтың қажеттіліктерін толығымен жауып, аз ғана көлемін экспорттайды. Елдің фермерлерін қой санын көбейтуге ынталандыруы үшін оларды өткізу мүмкіндіктерін қамтамасыз ету қажет. "Атамекен" ұлттық палатасы Қазақстанда қой шаруашылығын дамыту бағдарламасын дайындады, оның міндеті 2030 жылға қарай қой басын екі есеге көбейту (қазіргі 20-дан 40 млн басқа дейін), қой етінің экспортын да барабар ұлғайту.

Егер бұған қол жеткізілсе, Қазақстан қазір экспортқа жылына 165 мың тонна қой етін жіберетін АҚШ-ты осы позициядан ығыстырып, әлемдік қой етін экспорттаушылардың екінші қатарына көтеріле алады.

- Біз үшін басымдық еттің осы түрімен ішкі нарықты қамтамасыз ету болып қалуға тиіс, - деп атап өтті Ербол Есенеев. - Біз тек артығын экспорттауымыз керек. Және бұл артық ет сыртқы нарыққа жеткізу үшін жеткілікті болуы керек. Етке деген қажеттілік бүкіл әлемде, соның ішінде Қытайда, біздің жақын көршімізде өсуде. Әзірге ет экспорты жабық, бірақ жеткізуді қалпына келтіру жұмыстары жүргізілуде. Бұл келешекті түсініп, оған дайындалуымыз керек.

Шығыс экспресс

​​Ал қазір ашылған экспорттың ең перспективалы бағыты - Араб Шығысы. Оның өзіндік ерекшелігі бар - олар қозы етін жақсы көреді. Яғни, ет үшін 5 айдан аспайтын салмағы 17-22 кг жас малды сою керек.

- Парсы шығанағы елдері қазір жылына 100 мың тоннаға жуық қозы етін импорттайды, - деді Ербол Есенеев. - Шағын көлемдер қазірдің өзінде бар. 2022 жылы БАӘ-ге 1958 тонна жеткізілді, орташа бағасы кг үшін 6,8 доллар, Кувейтке - 216 тонна (кг үшін 8,5 доллар), Оманға - 18 тонна (кг үшін 6,9 доллар), Бахрейнге - 11 тонна (кг үшін 8,2 доллар). Бұл бағаларға әуе тасымалдау шығындары кіреді. Өкінішке орай, әзірге елдегі үш әуежайда салқындатылған етті экспортқа жіберуге мүмкіндік беретін тоңазытқыштар бар. Бұл оңтүстік аймақтар. Егер біз Парсы шығанағы елдеріне жеткізілімдерді арттырғымыз келсе, басқа аймақтардағы әуежайларды жаңартуымыз керек.

Қазақстандық қой етін өткізудің негізгі нарығы 2022 жылы Өзбекстан болды, оған 8 105 тонна жөнелтілді. Орташа бағасы әлдеқайда төмен, кг үшін 3,2 доллар. Бірақ сонымен бірге тасымалдау шығындары да төмен - ол жер бойынша жеткізіледі.

Айтпақшы, 2022 жылы Қазақстаннан тірі малды экспорттауға тыйым салынғандығының арқасында Өзбекстанға ет жеткізуді ұлғайту мүмкін болды.

Салыстыру үшін, 2021 жылы Өзбекстанға 119 мыңға жуық тірі қой еті кетті, ал қой еті тек 1 359 тонна экспортталды.

Шығыс елдеріне ет экспортын арттыру үшін қазақстандық жеткізушілер halal сертификаттау мәселесін шешіп, фермадан мал сою пунктіне дейін малдың қадағалануын қатаң сақтауы қажет.

Қойларға 100 млрд

Бірақ, әрине, бұл ең оңай шешілетін мәселелер. Фермерлерді жайылыммен қамтамасыз ету және қол жетімді қаржыландыру сияқты мәселелерді шешу әлдеқайда маңызды.

- Қазір Қазақстанда қой шаруашылығында 22,9 млн га жайылым қолданылады, - деді Ербол Есенеев. - Алайда, ауылшаруашылық жерлерінің көп бөлігі босалқы жерлерде орналасқан және пайдаланылмайды. Бұл жайылымдар өнімділігі төмен және ірі қара мал жаюға жарамсыз екені түсінікті. Ал қой өсіру үшін олар қолайлы. 2030 жылы қой шаруашылығымен айналысатын жайылым алаңын 43,6 млн гектарға дейін жеткізуге болады деп болжап отырмыз.

Бұл ретте жайылымдардың өнімділігін арттыру үшін фермерлер үшін шөптерді суландыру, егу, сондай-ақ электр шопандарын қолдана отырып, жайылымның заманауи технологияларын пайдалану және жекелеген учаскелерді ротациялау бойынша ынталандыру шараларын енгізу ұсынылды. Дәл осы жайылымдық жерлерді басқару технологиялары қой етін өндіруде әлемдік көшбасшы Австралияда қолдыналыды.

Ал, мал басын кеңейтудің асыл тұқымды өзегі ретінде еділбай қой тұқымын жасау ұсынылды. Бүгінгі таңда оның Қазақстандағы аналық басы - 300 мыңға жуық, жалпы саны - 544 мың  бас. Бұл тұқымсыз малды жақсарту, олардың сипаттамаларын жетілдіру үшін жеткілікті. Еділбай шоғырлануының негізгі өңірлері - Жамбыл және Алматы облыстары, сондай-ақ БҚО. Географияны елдің барлық басқа аймақтарына кеңейту керек.

Тақырып бойынша оқу: Арабтар қазақстандық қозы етінің бір килосы үшін 10 доллар төлеуге дайын

Бұл жоспарды іске асырудағы мемлекеттің рөлі - сыртқы нарықтарды ашу, ветеринариялық салауаттылықты қамтамасыз ету және қой шаруашылығын дамытудың мемлекеттік бағдарламасын бекіту. "Атамекен" ҰКП оған 100 млрд теңге бөлуді ұсынады, соның арқасында фермерлер 10 жылға жылдық 2,5%-бен 5 млрд теңгеге дейін несие ала алады. Несиелендірудің негізгі мақсаты - жаңа фермалар салу және жұмыс істеп тұрғандарын кеңейту, мал басын сатып алу, техника сатып алу, ет комбинаттарын жаңғырту.

Сергей Буянов