Біздің парақшамыздан Қазақстандағы агробизнестің соңғы жаңалықтарын бірінші болып біліп отырыңыз Facebook, арнада Telegram, бізге жазылыңыз Instagram немесе біздің пошталық жіберу.
Фермерлер суармалы су тарифтерін көтеруді сұрайды
04 ноября 2022
Қазақстанда суармалы жерлердегі ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігі дамыған елдермен салыстырғанда екі есе төмен, бұл ретте біздің еліміздегі суармалы судың тарифі ең төмен болып табылады. Бір жағынан, төмен баға фермерлерге тұрақты су беруді қамтамасыз ететін шаруашылықаралық желілерге сапалы қызмет көрсетуге мүмкіндік бермейді, екінші жағынан, фермерлердің өздері суды үнемдейтін технологияларға көшуге тырыспайды. Оңтүстік аймақтарда ойық суаруды кеңінен қолдану судың артық шығынына әкеліп қана қоймайды, сонымен қатар топырақтың құнарлы қабатын шайып, оның деградациясына әкеледі. Бұл туралы сарапшылар 3 қарашада Алматыда Agroworld Qazaqstan 2022 көрмесінің іскерлік бағдарламасы аясында өткен "Қазақстанның оңтүстігіндегі суару мәселелері: су үнемдеу технологияларын қолдану" сессиясында айтты.
Қазақстанның картоп және көкөніс өсірушілер Одағының төрағасы Қайрат Бисетаевтың пікірінше, оңтүстік өңірлердің фермерлері үкіметке суару тарифін көтеруді ұсына отырып, тамшылатып суаруға барлық жерде көшуі қажет. Бұл ретте су үнемдеу технологиялары есебінен суаруға арналған шығыстар айтарлықтай өзгермейді, ал көтерілген тариф инфрақұрылымды сапалы ұстауға және қызмет көрсетуге мүмкіндік береді.
"Егер судың құны 60 тиынның орнына 2 теңге болса, онда сіз жұмыс істейтін суару алабында адамдарды, суару жүйелерін тазартатын тракторды, су беру кезінде шығындарды азайтуды қамтамасыз етуге болады. Біз жүйелердің шөгуі, құбырлар ағып жатқанын білеміз және қазір мемлекеттен "Бізге су беріңіз" деп талап ету - бұл конструктивті емес тәсіл. Бұл "тамшы" кез келген дақылда екі, ең көбі үш жыл ішінде өз жемісін береді", - деп атап өтті Қайрат Бисетаев.
Су ресурстары комитеті пайдаланатын есептеулер оңтүстік өңірлерде 1 гектарға 6 800 текше метр суды пайдалану нормативін көздейді. Сонымен қатар, тәжірибе көрсеткендей, кез-келген дақылды 3 мың - 3,5 мың текше метрді пайдаланып өсіруге болады. Мысалы, мұндай су көлемін Павлодар облысының Ақсу ауданындағы шаруашылықтар пайдаланады, онда бір маусымда жауын-шашынның ең аз мөлшерінде 1 гектардан 35-40 тонна картоп алады.
Қайрат Бисетаев Өзбекстан тарапынан өсіп келе жатқан бәсекелестікке назар аударды. Қазақстанда су тапшылығы мәселесі талқыланып жатқанда, көрші елде егін көлемін ұлғайта отырып, суару технологиялары белсенді дамып келеді.
"Өзбекстанда суару кезінде 5,5 млн га, олар тамшылатып суаруға белсенді көшуде, ал ертең олармен бәсекелесу қиын болады. Ертең өзіміз тақырға отырып қалмайтындай бізге мемлекет тарифтің құнын көтеріп, тамшылатып суаруға көшуді бастауы керек. Сонымен қатар, шығындардың 50% - дан астамы субсидияланады, бұл бүгінде өте тиімді. Бұл парадокс, бірақ біз судың құнын арттыруды талап етуіміз керек. Тек бұл біздің тиімді жұмыс істеуімізге әкеледі", - деп атап өтті сарапшы.
Тақырып бойынша оқу: Қазақстан суармалы жобаларға 8,2 млрд теңге бөледі
Өз кезегінде Қазгипроводхоз жобалау институтының бас директоры Анатолий Рябцев ҚР-дағы су тарифі ең төмен тарифтердің бірі, ал төмен өнімділік өндіріске деген көзқарасты өзгертуді талап ететініне назар аударды.
"Жалпы егіс алқабының шамамен 7% - 2-20,6 млн га алып жатқан суармалы жерлер өсімдік шаруашылығы өнімі құнының 40% - дан астамын береді. Біз суармалы жермен айналысуымыз керек пе, жоқ па? Біз айналысуға міндеттіміз! Біз қамбада жер жыртуға, егуге, тұқым беруге қанша күш жұмсаймыз, ал алашағымыз аз. Бұл ретте суармалы жерлерде біз әзірге мүмкіндіктің 50% жұмыс істеп жатырмыз: біздің өнімділігіміз барлық түрлер бойынша дамыған елдерден екі есе дерлік төмен. Суармалы жер жаңа тәсілді қажет етеді және егер біз қарапайым тұқымдарды суармалы жерлерде егетін болсақ, егер біз тыңайтқыштардың тиісті ережелерін қолданбасақ, біз ешқашан жоғары өнімділікке қол жеткізе алмаймыз. Егер біз бүгін өнімділікті 50% - ға арттырсақ, жаңбырлы жерлердегі кірістілікпен салыстырғанда суарудың 90% болар еді", - деп атап өтті Анатолий Рябцев.
Оның бағалауы бойынша, суармалы егіншіліктің әлеуетін арттыру үшін қолда бар 1 млн 400 мың га жерді ретке келтіру қажет, өйткені мелиорациялық желі жыл сайын жойылуға ұшырайды.
Сондай-ақ, субсидиялау жүйесі арқылы Ауыл шаруашылығы министрлігі қолдайтын су үнемдеу технологияларына көшу талап етіледі. Бұл бағытта әртүрлі өңірлердің фермерлері үшін өз ұсыныстары бар: Қазақстанның солтүстігі мен орталығында - шашырату, ал оңтүстік өңірлерде - негізінен тамшылатып, жер қойнауын және аралас суару. Оңтүстіктегі жоғары температура жаңбырлату кезінде судың бір бөлігін жоғалтуға ықпал ететіндіктен, өсімдіктің күйіп қалу қаупі де бар.
Саланы дамытудың тағы бір маңызды факторы - тиімді басқару.
"Бүгінде біз басқарудың ақылсыздығынан көп су жоғалтып жатырмыз. Кеңес заманында колхоздық-совхоздық жүйеге ие бола отырып, бізде суару массивтері болды және оның барлығы сумен қамтамасыз етудің осы түріне салынған. Біз жерді ұсақ шаруа қожалықтарына бөлгенде, бізде реттілік жоғалды. Бір шаруа жерді өңдейді, арнаны ұстайды, ал екіншісі жалға беріп, бұл жерді ұмытып кеткен. Нәтижесінде біріншісі көршісінің арқасында өзін сумен қамтамасыз ете алмайды. Мұнда бәріміз бірге бұл мәселенің оңтайлы шешімін табуымыз керек", - деп атап өтті Анатолий Рябцев.
