Қазақстанда көпжылдық шөптерді себудің тиімді технологиясы жасалды

Орал ауыл шаруашылық тәжірибе станциясының ғалымдары (ҰАҒБО-ның еншілес кәсіпорны) көпжылдық шөптердің тұқымдарының жақсы өніп шығуы мен қауіпсіздігін қамтамасыз ететін арнайы егу технологиясын ойлап тапты. Бұл туралы ҰАҒБО баспасөз қызметі хабарлады.

Ғылыми орталықта хабарлағандай, 90-шы жылдардың басында тыңайған жерлер мен тозған егістіктерді шұғыл түрде қолданудың қажеттілігі туындаған кезде, көпжылдық шөп өсірілетін егістік алқаптарды 40-50% -на дейін кеңейту жұмыстары 5-7 жылға созылатындығы анықталды. Сонымен қатар егістіктің құнарлылығын бастапқы қалпына келтіру керек болды. Аталған іс-шара мал басын барлық маусымда шөппен, ал жазда толыққанды жайылымдармен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Осы бағытта көптеген ғылыми-зерттеулер және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар жасалды. Орал ауыл шаруашылық зауытында ауыл шаруашылық ғылымдарының кандидаты Виктор Буянкиннің жетекшілігімен бірталай істер атқарылды. Ғалымдар көпжылдық шөп тұқымдарының жақсы өніп шығуын, көшеттердің сақталуын және жақсы көктеуін, 7-8 жыл ішінде шабындықтардың өнімділігі жоғары болуын және 15 жыл аралығанда жайылымдарда шөптердің жақсы өнуін ойлап тапты. Сонымен қатар, келесі жылы егілетін көпжылдық шөптердің тұқымын өндіру мәселелері де шешілді.

Зерттеу жүргізілген 11 жыл ішінде ауданы 100-ден 550 га дейін болатын 30-ға жуық үлкен егістік жұмыстары жасалды. Әр түрлі шөп қоспалары мен тұқымдық өсімдіктердің жалпы егіс алқабы 8,5 мың гектар болды. Мұнда 3 жыл орылатын дәнді-бұршақты шөп қоспалары, малға арналған шөптер егілді. Содан кейін бұл алқаптар жайылымдық жерлерге айналдырылады. Бұл жерлерге бидай тұқымдас шөптермен қатар самырсын, беде, басқа да азықтық шөптер себілді.

 1990-шы жылдардың аяғында 8,5 мың гектар алқапқа отырғызылған көпжылдық шөптерден 2020 жылға дейін Орал ауыл шаруашылық тәжірибе станциясында жалпы аумағы шамамен 1,6 мың га болатын алқап қана сақталды.

«Әсіресе, сол кезде олар қияқ немесе тарлау қияқ шалғындықтары  көп кездесетін,  олардың қасиеті әлі күнге дейін бағаланбай келеді. Құрғақ далада өсірілетін әрбір гектардан 50 центнерге дейін малға арналған жем алынады Оның құрамында 13-14 центнер жемшөп және 1,7 центнерге дейін сіңімді протеин бар», - деп атап өтті ҰАҒБО.

Ғалымдардың айтуынша, Батыс Қазақстан жағдайында сәуір айының ортасынан бастап күздің аяғына дейін мал жаюға болады.

Қазір бұл жайылымдықтарда 26 жыл бұрын бағдарлама бойынша себілген қияқ шөптер өсуде. Бұл көпжылдық шөп барлық дақылдардың түрлерін (тәтті жоңышқа, эспарцет) басып озды. Басқа шөптерді ығыстырып, әрдайым жаңарып жақсы өсуде.

Сібір қияғы (Clinelymus sibiricum L.) - биіктігі 80-130 сантиметрге жететін көпжылдық бұтақты өсімдік. Жайылма шалғындарда, құрғақ аңғарларда, орман және орманды- дала аудандарында кездеседі. Ескі қоныстарда және тыңайған жерлерде шығады, көктемде ерте өседі. Жайылымдарда малдар жақсы жейді, одан кейін жылдам қатаяды.