Біздің парақшамыздан Қазақстандағы агробизнестің соңғы жаңалықтарын бірінші болып біліп отырыңыз Facebook, арнада Telegram, бізге жазылыңыз Instagram немесе біздің пошталық жіберу.
Жайылымдардың тозуы Қазақстанның ет державасы болуына жол бермейді
21 сентября 2023
Климаттың өзгеруінен ауыл шаруашылығына келтірілген зиян туралы сөз болғанда, көбінесе жыл бойына жауын-шашынның біркелкі болмауына көбірек зардап шеккен өсімдік шаруашылығына назар аударылады. Оны үстіміздегі маусым жақсы көрсетті: дақылдарды дамыту үшін қажет болған кезде көктемде және жаздың бірінші жартысында жаңбыр жаумады. Есесіне олар жаздың аяғында-күздің басында егін жинауды бұзып, егіннің көп бөлігін құртып жіберді.
Алайда, климаттың өзгеруі мал шаруашылығына да аз зиян келтірмейді, бұл жайылымдардың тозуына, шабындықтардың өнімділігінің төмендігіне және соның салдарынан елдің көптеген аймақтарында мал ұстай алмауына әкеледі. Мұны "Ауыл" партиясының бірінші орынбасары Төлеутай Рахымбеков атап өтті.
- Дүниежүзілік метеорологиялық ұйымның деректері бойынша, Қазақстан аумағында климаттың өзгеру процесі алдағы 20-30 жылда күшейе түседі, - деп атап өтті сарапшы. - Қазақстан аумағында климаттық апаттар (құрғақшылық, орман өрттері және өзендердің таяздануы) жиі кездеседі. Қазақстанда қатты құрғақшылық жиірек болады деп күтілуде, бұл жердің тозуына, шөлейттенуге ықпал етеді, бұл бүкіл ел бойынша шаңды дауылдардың пайда болуына әкеледі. Қазірдің өзінде Қазақстан жерінің шамамен 70%-ы құрғақшылық қаупіне ұшырауда, ел халқының төрттен бір бөлігі тозған жерлерде тұрады. Болжам бойынша, 2030 жылға қарай елімізде жайылымдардың өткізу қабілеті 10% - ға төмендейді.
Қазақстан үшін мал шаруашылығының ұлттық дәстүрлерімен жайылымдардың өнімділігінің төмендігі мәселесі де әлеуметтік проблемалардың туындау қаупі болып табылады. ElDala.kz порталы қазіргі уақытта Қазақтың ақбас тұқымды республикалық палатасымен бірлесіп, еліміздің әртүрлі өңірлеріндегі - БҚО-дан ШҚО-ға дейінгі мал фермаларына барып АгроКеруен Ет 2023 өткізуде. Барлық жерде фермерлер малды қыста ұстауға жем дайындаудағы қиындықтар туралы, сондай-ақ жаз мезгілінде жайылымдардың күйіп қалуы туралы айтады.
Құрғақшылыққа ұшыраған өңірлерде фермерлерді қазақтың ақбас тұқымы құтқарады. Qazaq aqbas ұлттық брендіне айналған селекционерлер жергілікті қазақ және қалмақ малдарынан оған жай ғана өмір сүріп қана қоймай, тіпті аз жайылымдарда да белсенді салмақ қосу қабілеті берілетіндей етіп өсірді. Сонымен қатар, ақбас таяз қардың астынан жемшөп ала алады. Осының арқасында жекелеген маусымдарда фермерлер қазақтың ақбас тұқымды малын желтоқсан айында, ал қаңтардың бірінші күндеріне дейін жайылымдарда ұстайды. Бұл сақтау мерзімін қысқартуға және жемге деген қажеттілікті азайтуға мүмкіндік береді.
Сондықтан, бүгінгі таңда қазақ ақбас тұқымының Республикалық палатасының басты міндеттерінің бірі Qazaq aqbas генофондында осы бірегей қасиеттерге жауап беретін қазақ малы гендерінің 30 пайыздық үлесін сақтау болып табылады.
Бұл туралы палата директоры Бақтияр Өтелбаевпен сұхбатымызда толығырақ оқыңыздар:
Qazaq aqbas чемпион бұқалары қалай өсіріледі
Бірақ, әрине, Қазақстан үкіметі климаттың өзгеруіне бейімделу үшін ештеңе істемей, тек қазақтың ақбас тұқымына сене алмайды.
Мал өсірушілер суаруды қолдау бағдарламасына қатысулары қажет екенін айтады. Бұл оларға суару кезінде жемшөп дақылдарын өсіруге ғана емес, жайылымдарды суаруға да мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, жайылымдарда суару шұңқырларының болмауы сияқты өткір проблема туралы да ұмытпаған жөн. Мұнда да мемлекеттің белсенді қатысуы қажет. Төлеутай Рахымбеков та бұған шақырып, соңғы тарихтағы сандарды келтірді.
- 1985 жылы Қазақстандағы жайылымдардың жалпы аумағынан 180 млн гектардан жуығы 96 млн.гектар (54%) суарылды, - деп атап өтті сарапшы. - Бұл ретте, суланғандар алаңының 65%-ы жасанды құрылыстардың үлесіне тиесілі болды, олардың ең көп тарағандары шахталық және құбырлы құдықтар болды. Барлығы 37 710 құдық жұмыс істеді. Сонымен қатар, 4 143 шағын су қоймасы 12 152 басқа суландыру көздері (бұлақтар, каналдар, өзендер, көлдер) болды. Қазіргі уақытта тиісті пайдаланудың болмауына байланысты жайылымдардағы суландыру құрылыстарының 70%-дан астамы істен шықты.
Осыған байланысты үкіметтің кейбір жұмыстары жүріп жатыр, бірақ оның қарқыны жеткіліксіз. Мәселен, 2022 жылдың соңында жалпы сомасы 33,5 млрд теңгеге 5 614 құдық пен ұңғыма салынды және жаңғыртылды. Бұл 5,4 млн га жайылымды суландыруға мүмкіндік береді. Бұл өте төмен көрсеткіш, сондықтан бұл бағыттағы жұмысты күшейту керек.
Қазақстанда суаруды дамытуға бағытталған басқа да шаралардың ішінде Төлеутай Рахымбеков құдықтар мен ұңғымаларды салу мен жайластыруды, жаңбырлатқыш машиналар мен олардың инфрақұрылымын орнатуды тікелей бюджеттік қаржыландыру мүмкіндігін қарастыруды ұсынады.
Еске сала кетейік, ElDala.kz командасы АгроКеруен Ет 2023-ті Қазақтың ақбас тұқымды республикалық палатасымен және BaiBolsyn.kz ашық аграрлық нарығымен бірлесіп өткізуде.
