Agralis GmbH қысқы қымызының құпиялары

лошади КХ "Аркалык".
Фото көзі: ElDala.kz

Қыста биелерді саууға және жыл бойы балғын қымыз алуға мүмкіндік беретін бірегей жоба «Арқалық» шаруа қожалығында Агралис Қазақстан компаниясының қолдауымен жүзеге асырылды. Мұнда СҚО Мамлют ауданы Андреевка ауылында қараша айында еуропалық жабдықпен жабдықталған машинамен сауу цехы жұмыс істей бастады. Биелер өте риза.

- «Арқалық» ШҚ-да монтаждау жұмыстарын қыркүйек айында бастадық, ал қараша айының ортасында аяқтадық, - дейді Агралис Қазақстанның техникалық менеджері Нұрман Сәдуақасов. - Сауу залы бір айдан астам уақыттан бері жұмыс істеп келеді және біз оның сауу процесін қаншалықты оңтайландырғанын көреміз. Адамдар үшін де, биелер үшін де жылы әрі ыңғайлы. Машинамен сауудағы әлеует мал басын көбейтуді, сүт өндіруді арттыруды жоспарлап отырған шаруашылықтар үшін өте жоғары. Машинамен сауу жұмыс жылдамдығын арттыруға мүмкіндік береді, желіннің саулығын және сүттің сапасын қамтамасыз етеді. «Арқалық» ШҚ-да орнатылған залда екі сағат ішінде 200-ге жуық биені саууға болады.

Тәжірибе және технологиялар

«Арқалық» ШҚ-дағы жобаның жетістігіне мұнда Агралис Қазақстан компаниясының технологиялық мүмкіндіктері мен шаруа қожалығының басшысы Нағашыбай Барлыбаевтың малды жетік білуі көмектесті. Бұл салада ол көп жылдық тәжірибеге ие болып қана қоймай, сондай-ақ ауылшаруашылық ғылымдарының кандидаты болып табылады. Жақында фермерге жылқы өсіруге мамандандырылған ауылшаруашылық ғылымдарының докторы, академик Игорь Нечаев консультация берді.

«Арқалық» ШҚ 1997 жылдан бастап жұмыс істейді және жылқы өсіруге маманданған. Олар мұнда 1997 жылы 44 жылқыдан бастады, бүгінде мал саны 586-ға жетті. Жайылымның ауданы - 500 га. Жылқылар - жергілікті, ет-сүт бағытындағы солтүстік кіші түрі. Олар қымызды алу үшін де, ет үшін де өсіріледі. Ол үшін пішен мен астық дайындалатын өзінің бордақылау алаңы жабдықталған.

Суық мезгілде бір сауу кезінде бие 500 грамнан 1 кг-ға дейін береді. Көбірек саууға болады, көп нәрсе ұстау мен қоректендіру ерекшеліктеріне байланысты. Қазір «Арқалық» ШҚ алынған сүт көлемін арттыруға мүмкіндік беретін бірқатар өзгерістерді жоспарлап отыр. Орнатылған сауу залы жүктеменің өсуіне дайын. Ол алты орынға есептелген (3-ке 2) және сағатына 100 биені өткізуге мүмкіндік береді. Бір жануарды сауу процесі 1,5 минутты алады. Қыс мезгілінде тәулігіне бір бие төрт рет сауылады.

Еуропадан инновациялар

Agralis GmbH компаниясы біздің елімізде заманауи сүт-тауар фермаларын құрудың бастауында тұрды. Ол 2006 жылдан елге GEA жабдығын жеткізуді бастады, бұл жабдықпен бүгінде саланың ірі кәсіпорындарының сауу залдары жабдықталған. Барлығы 30-ға жуық жоба іске асырылды.

Соңғы жылдары компания Қазақстанға басқа еуропалық өндіруші - Milkrite Interpulse жабдығын жеткізуді бастады. Өндіруші сауудың жайлылығын жақсарту үшін сауу жабдығын зерттеуге және дамытуға көп қаражат жұмсайды. Сауыншының жұмысын жеңілдететін көптеген цифрлық технологиялар қолданылады. Бұл инновациялар компанияға осы саладағы танымал брендтерден артықшылық береді.

Мысалы, Milkrite Interpulse ұсынған Impulse Air инновациялық аспалы бөлігі сиырларды тезірек және мұқият саууға мүмкіндік береді. Сондықтан бұл элементтер Қазақстан Агралисі қазір сервистік қолдау көрсетіп отырған барлық клиенттерге орнатылған, сол арқылы мал үшін де, жұмыскерлер үшін де сауу процесінде жайлылықты арттырады.

Milkrite Interpulse сауу жабдығының артықшылықтарының бірі - сұрыпталымдағы 100 грамм өнімге арналған электронды сүт өлшегіштер, ал басқа компанияларда олар 200-300 грамм, өйткені олар тек үлкен сүт беретін сиырларға есептелген. Биелер аз сүт береді - сондықтан Milkrite Interpulse сүт өлшегіштері Арқалық ШҚ-дағы сауу залын жабдықтау үшін өте қолайлы болды. Осының арқасында биелерді қауіпсіз саууға және сүтті дәл өлшеуге кепілдік беріледі.

Агралис Қазақстанның жеке портфолиосында бірегей жобалар бар. Олардың бірі - Алматы облысындағы «Дәулет Бекет» шаруашылығында түйеге арналған сауу залы.

Сонымен қатар, жобалар мәреден сөреге дейін жүзеге асырылады - сызбаларды дайындаудан бастап жабдықты баптауға дейін. Сонымен қатар, Қазақстан үшін дәстүрлі сүт жануарлары жағдайында арнайы алдын ала зерттеулер жүргізілді.

- Әрине, Еуропада ешбір өндіруші бастапқыда биелерге арналған арнайы сауу жабдығын шығармайды, өйткені оларды тек кейбір елдерде ғана сауады, - дейді «Агралис Қазақстан» ЖШС директоры Гүлнара Ысқақова (суретте). - Сондықтан біздің міндетіміз қолда бар жабдықты осы жануарларға бейімдеу болды. Бұл тұрғыда Milkrite Interpulse жабдығы биелер үшін маңызды барлық қажетті параметрлерді, сағат санын, пульсация қатынасын, ынталандыруды, сауу уақытын және т.б. реттеуге мүмкіндік береді. Ең бастысы, аз көлемдегі сүт өлшегіштер не үшін қажет: олар сүтті дәлірек өлшеуге және құрғақ сауудың алдын алып, аппараттарды уақытында алуға мүмкіндік береді.

Болашақта біз биелер үшін табынның менеджмент бағдарламасын бейімдегіміз келеді. Ол үшін сауу залында жануарды танудың қосымша жүйелерін және бағдарламаның өзін орнату керек. Техникалық тұрғыдан мұның бәрі мүмкін, бірақ мұнда бастысы — биелер туралы және олардың сиырлардан айырмашылығы туралы білім, оны осындай клиенттеріміздің арқасында біліп-үйрене аламыз. 

Ботай тарихы

«Арқалық» фермасының дамуына әріптестерімен байланыс көмектесті - Нағашыбай Барлыбаев Оралда көп болды, Башқұртстанда тәжірибе жинақтады, Бүкілресейлік жылқы шаруашылығы институтының мамандарымен кездесті. Сондай-ақ Франция мен Германияда, соның ішінде ГФР-да бие сауу бойынша ірі фермасы бар Ханс Цольманнан тәжірибе қабылдады.

- Қазақстан аумағы - қымыздың отаны, - дейді Нағашыбай Барлыбаев (суретте). - Міне, бізге жақын жерде - СҚО аумағында Айыртау ауданы орналасқан. Онда Ботай ауылы бар, археологиялық қазба жұмыстарының арқасында ғалымдар жылқының осы аумақта алғаш рет 5-5, 5 миллион жыл бұрын қолға үйретілгенін дәлелдеді. Соның ішінде қымыз өндірісі дамыды. Машинамен саууға көшу - біз үшін дамудың жаңа кезеңі. Біз технологияны тәулігіне 200 бие саууға мүмкіндік беретін зал салған Agralis Kazakhstan компаниясының арқасында меңгереміз. Үш ай бойы жабдықты тексеріп, нәтижесін көрдік. Әрі қарай біз барлық технологияны, соның ішінде азықтандыруды да жетілдіреміз. Мақсат - сүт шығымдылығын арттыру. Мұнда өсу әлеуеті қазіргі деңгейден 40-50%-ды құрайды.    

Биенің сүтею кезеңі 11 айға созылады, бірақ уақыт өте келе сүт мөлшері азаяды. Сондықтан, көбінесе фермерлер жылы мезгілді қамтитын дәстүрлі маусымдық сауу қағидатын қабылдады. Жазда «Арқалық» ШҚ-да кемінде 120 бие сауылады, әрқайсысы тәулігіне 10-12 литр сүт береді. Әрине, көп нәрсе азықтандыруға байланысты. Жазда бұл оңайырақ - барлық жылқылар таңертеңнен кешке дейін жайылымда болады. Ал қыста сауын биелер үнемі базада ұсталады.

Сауу кезеңін кеңейту үшін тиісті жағдайлар жасау қажет. Сауу залы бұл мәселені шешті. Біріншіден, температура факторы - үй-жайдағы оң температура маңызды, бұл жануарлар мен сауыншылар үшін жайлылықты қамтамасыз етеді. Екіншіден, жабдық сүттің болуын анықтайды және оны тез әрі ақырын алады.

Першерон гендері

Әрине, сүт шығымдылығын арттыру үшін сұрыптау және азықтандыру режимі де маңызды.

- Қазір бізде 37 бие сауылады, олардан қаңтар-ақпанға дейін сүт аламыз, - дейді «Арқалық» ШҚ мал шаруашылығының бригадирі Әсет Аяғанов (суретте). - Біз барлық малды өз деңгейіне көтереміз - элиталық мал басын қалыптастыру үшін ең жақсы биелерді таңдаймыз, өйткені егер қарапайым жануардың сүтею кезеңі орта есеппен 6 айды құраса, сәуір айының соңынан қазанға дейін, ең жақсылары тоғыз және одан да көп ай сүт береді. Сонымен қатар, біз жем-шөп үстелін жақсартуымыз керек.

Жылқылардың ет және сүт сапасын жақсарту бойынша сұрыптау-асыл тұқымдандыру жұмыстары қазірдің өзінде жүргізілуде - бұл үшін фермада орыс жартылай ауыр салмақты тұқымының бес айғыры және першерон тұқымының бір француз ауыр салмақты айғыры бар. Олардың генетикасы мал басын жақсарту үшін қолданылады.

Барлық даму жоспарларын орындау арқасында «Аралык» ШҚ сегіз еселі саууға ауыса алады, бұл қыста бір биеден 10 литрге дейін сүт алуға мүмкіндік береді. Қазіргі уақытта сауу төрт еселі, тәулігіне сауу - үш литр шегінде.

«Арқалық» ШҚ ерекше мақтанышы - сусынның шыны шөлмектерге құйылуы. Бұл бүгінде сирек кездеседі, ал Қазақстанда мұндай екінші өндіруші жоқ, барлығы пластикалық контейнерлерді пайдаланады. «Арқалық» ШҚ брендімен балғын қысқы қымызды Петропавл, Көкшетау және Нұр-Сұлтан қалаларында тез талап әкетеді.

Саууды автоматтандыру және цифрландыру

Қазақстанда биеге арналған сауу залдарына деген қызығушылық артып келеді. Иә, әлі күнге дейін сауу негізінен қол режимінде жүреді. Бірақ егер шаруашылық өнімнің сапасына, қызметкерлердің ыңғайлылығына, процестерді жеделдетуге қамқорлық жасаса, онда ерте ме, кеш пе, ескі әдіспен жұмыс істеуден бас тартуға тура келеді.

- Жайылымда мобильді сауу аппараттарымен сауатын шаруашылықтар бар, - деп атап өтті Гүлнар Ысқақова. - Бірақ бұл да маңызды емес. Бұл жағдайда сауу «шелекке» түседі. Ал стационарлық сауу залында сүттің ауамен жанасуы жоқ - сүт құбыры арқылы ол бірден салқындатқыш танкке түседі. Бұл оның сапасын қорғауға және сақтау мерзімін ұзартуға мүмкіндік береді.

Жылқылардың өздері қолмен сауудан гөрі машиналық саууды жақсы көреді. Әрине, олар бұл туралы айта алмайды, бірақ бұл мінез-құлықтан көрінеді - олар саууға қуана барады.

Жануарлардың түріне қарамастан, клиенттерге үш нұсқада – Euro Eco, Komfort+ және Profi жабдықталған сауу залдары ұсынылады.

- Сауу залының құны оның жинақталуы мен мүмкіндіктерінен құралады, - деп түсіндірді Гүлнар Ысқақова. - Сиыр саны аз – 100-120 басқа дейін – фермалар үшін қолайлы ең қарапайым нұсқасында сүтті өлшеуге арналған электроника және табынның басқару жүйесі жоқ.. Мұнда ол жай қажет болмауы мүмкін - фермер оны қолданбауға шешім қабылдай алады және сүттің өнімділігі бойынша қолмен және шамамен есеп жүргізе алады.

Ірі шаруашылықтарда бухгалтерлік есеп пен цифрландыруды автоматтандыру қажет және біз осындай өнімдерді ұсынамыз. Бұл - сауу туралы ақпарат бере алатын және жануардың жағдайын талдайтын жүйелер. Мысалы, Profi жабдықтауында әр сауу орнындағы терминалдың өзі, жеке компьютер орнатылған, ол операторға дәл сол жерде жүйеге қажетті деректерді енгізуге (мысалы, биркасынан айырылған сиырдың нөмірін енгізу) немесе сауу залын басқаруға , сиыр туралы ақпарат алуға, ақпаратты өз жадына сақтауға мүмкіндік береді. Жүйеде көптеген пайдалы функциялар бар: мысалы, сүт ағынының қисығын және т.б. көруге болады. Мұның бәрі көп көмектеседі және белгілі бір мәселелерді шешуге әрі сенімді мәліметтер алуға мүмкіндік береді.

Agralis GmbH компаниясының бас кеңсесі Германияда орналасқан, ал компания тек Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар көршілес Өзбекстан, Қырғызстан және Тәжікстанда да жұмыс істейді. Оларда жобалар көп - көршілерде сүт саласы сенімді дамып келеді. Ірі фермалар салынуда, олардың иелері мұндай алыптарды заманауи технологияларсыз сәтті басқару мүмкін еместігін жақсы түсінеді.

Сергей Буянов, автордың суреті және бейнесі