Қазақстанда бидай тұқымы бағасының күрт өсуі күтілуде

Қазақстанда екі апта бойы жалғасып келе жатқан жаңбырдың салдарынан астық өніміне қауіп төнді. Солтүстік және орталық облыстардың фермерлері далаға шығып, тамыздың 20-сынан бастап жаппай егін жинай алмауда.

Осы маусымда дәнді дақылдардың пісуі ыстық, құрғақ жаздың арқасында дәстүрлі кезеңдерден бұрын болды. Алайда, қазірдің өзінде піскен егінді жинауға табиғат кедергі келтірді. Ұзаққа созылған жаңбырмен бұлтты ауа-райы Қазақстанның астық белдеуін басып алды, бұл техниканың бүгінгі күнге дейін далада толық жұмыс істеуіне мүмкіндік бермейді. Синоптиктер аптаның ортасында дейін ғана ауа-райының қалыпқа келуіне уәде етеді.

Бұл жағдайда бірнеше қауіп бар. Біріншіден, егін көлемі зардап шегеді - піскен астық құлай бастайды.

Екіншіден, астықтың сапасына да қауіп төнеді. Жауын-шашын жасұнықты жуып, бидайдың сыныптылығын төмендетеді. Егер техника жақсы ауа-райының қысқа кезеңдерінде далаға шықса, онда жиналған астықтың ылғалдылығы 14% нормада 20%-дан жоғары болады. Бұл фермерлерді астықты кептіруге мәжбүр етеді, ол қосымша шығындарға әкеледі және ағымдағы жылғы аграрлық өндірістің онсыз да аз табыстылығын төмендетеді.

Ең бастысы: жоғары ылғалдылыққа байланысты егістікте қалған дәннің көктеуі басталады. Масақ тамырда да, құлаған бидайда да өседі. Бұл сапаның толық жоғалуына әкеледі, мұндай астық тек жем-шөпке жарамды болады.

Фермерлер қысқа сабақты импорттық сорттармен әуестену қате болғанын айтады. Шын мәнінде, олардың масағы тік тұрады және жаңбыр кезінде ылғалдың жиналуына көбірек бейім, ал ұзын сабағы бар отандық сорттарда масақ салбырап, ылғал масақ қабыршақтары бойымен еркін сырғанайды.

Сондай-ақ, екі сапты сорттар (жаздық-қысқы) көктеуге бейім. Олардың тұқымдарының тыныштық кезеңі қысқа.

Осы орайда биылғы жылы нарықта жақсы бағаны тек hi-pro бидайы үшін алуға болатыны анық. Ал жемдік астық көп болып, фермерлер одан құтылуға мәжбүр болады. Мал шаруашылығы бар шаруашылықтарына шығу қажет - олар ет арқылы үлкен табыстылық алуға үміттеніп, малға астық беруі керек.

Тақырып бойынша оқу: Теңге нығаюда, қатты бидай қымбаттауын жалғастыруда

Өнімділікке келетін болсақ, бұл жерде жағдай жазда жауын-шашын жауғанына немесе мүлдем жаңбырсыз қалғанына байланысты өте өзгеше. Сондай-ақ, шаруашылықтың ылғал мен ресурстарды үнемдейтін агротехнологияларды қолдануы да маңызды.

Егер екі қосынды теріс болып шықса, фермерлер 4-7 ц/га өнім туралы хабарлайды. Бұл ретте астықтың сапасы өте төмен.

Егер аграршылар жұмысқа сауатты келсе және ауа-райы оларға аздап көмектессе, онда осы қиын маусымда да жақсы нәтижелер бар.

Мысалы, А. Бараев атындағы АШҒӨО (Ақмола облысы) өндірістік учаскелердің  18-20 ц/га деңгейінде өнімділігі туралыхабарлады. Мұнда минималды және нөлдік егу технологиясы қолданылады, бұл ылғалдың аз мөлшерін де тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.

Жақсы алғашқы нәтижелер туралы «Найдоровское» ЖШС директоры Павел Лущак (Қарағанды облысы) хабарлады.

- Дәнді дақылдар бойынша бізде әзірге жақсы, - деді Павел Лущак. - Жұмсақ бидайға әлі кірген жоқпыз, қатты бидайды жинап жатырмыз. Рас, жауын-шашынға байланысты біз күніне 250-300 тоннадан аспаймыз. Бұл - біз өз күшімізбен күніне қанша кептіре алатын көлем. Ең жақсы егістікте өнімділік 26 ц/га, ең нашар егістікте 14 ц/га болды.

Жалпы, фермерлер осы маусымды 2019 жылмен салыстырады, онда ауа-райы ұқсас болды: суық көктемнен кейін құрғақ жаз болды, ал күзде ұзақ уақыт жаңбыр жауды. Бұл бос масақтарға, сонымен қатар астық сапасының төмендеуіне әкелді. Сондай-ақ, қазір фермерлер астықтың өнуіне байланысты тұқым қорын қалыптастыру проблемаларына тап болатыны анық. Демек, қазірдің өзінде жоғары сапалы (өнгіш) тұқымдарды қайдан сатып алу керектігін және ауа-райының барлық қауіптерін ескере отырып, қандай сорттарды таңдау керектігін ойлану керек.

- Тұқым қымбаттайтыны анық! - деп фермерлер сенімді.

Сергей Буянов