Біздің парақшамыздан Қазақстандағы агробизнестің соңғы жаңалықтарын бірінші болып біліп отырыңыз Facebook, арнада Telegram, бізге жазылыңыз Instagram немесе біздің пошталық жіберу.
Неліктен қазақстандық сүт ресейлік сүтке қарағанда қымбат
05 июля 2024
Қазақстанның сүт секторын дамытудағы міндет шикізат өндірісінің көлемін ұлғайту ғана емес, оның өзіндік құнын төмендету болып табылады. Әйтпесе, отандық өнімдер бәсекелестікке төтеп бере алмайды және талап етілмейді. Бұл идея 4-5 шілдеде Астана маңында өткен және еліміздің барлық жетекші сала қатысушылары мен шетелден келген қонақтардың басын қосқан "PRO Сүт 2024" форумындағы көптеген баяндамалардың ой өзегіне айналды.
Сұраныс пен ұсыныс
Сүт нарығын зерттеу орталығының басшысы Михаил Мищенконың бағалауы бойынша қазіргі уақытта Қазақстанның ұйымдасқан шаруашылықтары жылына шамамен 2 млн тонна сүт өндіреді (агроөнеркәсіп және фермерлер). ЖҚШ тағы бір көлемді өндіреді, бірақ бұл сүтті есепке алу қиын және іс жүзінде өңдеуге келмейді. Сондықтан елдегі сүт шикізатының тапшылығын Михаил Мищенко жылына 2,7 млн тоннаға бағалайды.
Осылайша, Қазақстан ішкі нарықтың өз өндірісімен сүт өнімдеріне деген қажеттілігін тіпті 50%-ға жаппайды, бұл қазірдің өзінде елдің азық-түлік қауіпсіздігіне қатер болып саналады.
Қазіргі уақытта еліміздің сүт зауыттары импорттық өндірісте өсімдік майлары мен құрғақ сүтті пайдалану арқылы бұл тапшылықты ішінара жабуда. Сондай-ақ, Қазақстанға негізінен Ресей мен Беларусь елдерінен дайын сүт өнімдерінің импорты жылдан-жылға артып келеді. 2023 жылдың соңында Қазақстанға шетелден сүт өнімдерін жеткізудің жалпы көлемі сүт эквивалентінде 830 мың тоннадан асты (ФАО бағалауы).
Сондықтан да Қазақстанның Ауыл шаруашылығы министрлігі өткен жылы жаңа сүт-тауар фермаларының құрылысы мен жұмыс істеп тұрғандарын кеңейту үшін бюджеттен жеңілдетілген несие беру бағдарламасын бастады. 100 млрд теңгенің алғашқы траншы 65 СТФ салуға және жаңғыртуға мүмкіндік береді.
Ауыл шаруашылығы вице-министрі Аманғали Бердалиннің айтуынша, алдағы үш жылда барлығы 118 жоба іске асырылатын болады, бұл агроөнеркәсіп кешендерінде сүт өндіруді жылына 600 мың тоннадан 1,2 млн тоннаға дейін ұлғайтуға мүмкіндік береді.
Жоба құнының 25% мөлшерінде жаңа СТФ инвестициялық субсидиялау көзделген. Шетелде сүтті мал сатып алуға бір басына 400 мың теңге көлемінде субсидия төленеді. Қайта өңдеуге тапсырылған сүтке де субсидиялар төленеді.
Көршілермен бәсекелестік
Алайда, ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің өзі де, сарапшылар да көршілер тарапынан өсіп келе жатқан экономикалық қысым жағдайында Қазақстанның жаңа СТФ және жалпы сүт секторын дамытуға тура келетініне назар аударады. Бәсекелестікке төтеп беру үшін фермаларға сүттің құнын төмендету үшін байыпты жұмыс істеу керек.
ФАО сарапшысы Инна Пунда (суретте) айтып өткендей, ағымдағы жылдың мамыр айында ресейлік шикі сүт өңдеу зауыттарына литріне орта есеппен 172 теңгеден, ал Қазақстандық сүт 214 теңгеден ұсынылды. Ресейлік арзан сүттің бір бөлігі Қазақстанның солтүстігіне кетті, бұл көптеген отандық фермаларда, негізінен Павлодар облысында сату кезінде қиындықтар тудырды. ҚР АШМ өңдеушілерді қазақстандық шикізатты - ресейлік шикізатпен жұмыс істейтін кәсіпорындарды қабылдауға ынталандыру жөніндегі өз жоспарларын айтып үлгерді, қазір бірқатар тереңдетіп өңдеу өнімдеріне төленетін субсидиялардан айыру ұсынылды.
Алайда, мәселені тек әкімшілік шаралармен шешу мүмкін емес. (Оның ішінде қазіргі уақытта АӨК-те 323 млрд теңгеге субсидияларды қосымша қаржыландыруға қажеттілік бар болғандықтан - Аманғали Бердалиннің айтуынша). Өнімнің өзіндік құнын төмендету міндеті түсінікті. Содан кейін билік пен сарапшылар бірнеше айқын мүмкіндіктерді көреді.
Біріншісі - жемшөп және майлы дақылдардың егістігін кеңейту, соның ішінде суаруды енгізу. Қазақстанның ауыл шаруашылығы министрі Айдарбек Сапаров "Pro Сүт 2024" форумының ашылуында сөйлеген сөзінде атап өткендей, биылғы жылы жемшөп алаңдары 3,2 млн гектарға дейін жеткізілді (2023 жылдан 100 мыңға артық), 2026 жылға қарай одан әрі 3,4 млн гектарға дейін өсу жоспарланған. Сондай-ақ, егіс алқаптарын әртараптандыру аясында майлы дақылдар бойынша да динамика бар. Сүт фермаларының өздерінің азық-түлік қорын нығайтуы оларға сүттің өзіндік құнын төмендетуге мүмкіндік береді, өйткені жемшөп құны барлық СТФ шығындарының 70% құрайды.
Инна Пунда техниканы кәдеге жарату алымының болуы сияқты жобалар құнының (және тиісінше сүттің құнының) өсуіне әкелетін факторға назар аударды. Мұның, негізінен фермерлерге салынатын қосымша салықтың мөлшерлемелерінің жоғары болғаны сонша, көршілес елдермен салыстырғанда Қазақстанның агроөнеркәсіп кешенін дамытуда экономикалық бұрмалануларға әкеп соқтырады.
Сондай-ақ көршілес мемлекеттердің бюджетінен фермерлерге күшті қолдау көрсету де теңгерімсіздікке әкеледі. ФАО-ның екі жыл бұрынғы бағалауы бойынша, Ресейде сүт өнеркәсібіне мемлекеттік қолдау көрсету деңгейі Қазақстанға қарағанда бес есе жоғары болған. Бұл да отандық сүт секторының дамуы үдемелі және қарқынды жүруі үшін реттеуді қажет ететін фактор.
Болашақ роботтарда
Сондай-ақ, қазақстандық сүттің өзіндік құнын төмендету бойынша мүмкіндіктерді қазіргі заманғы сүт фермаларындағы барлық процестерді автоматтандыру, жануарлардың денсаулығының жай-күйін тексеру, рациондарды есептеу және сүт сапасын бақылау үшін цифрландыруды енгізу арқылы береді.
Бұл СТФ жұмысының тиімділігін арттыра отырып, адами фактордан да, қол еңбегінен де кетуге мүмкіндік береді.
Сондай-ақ, роботты саууды енгізу үлкен келешектерді ашады. Бұл туралы ElDala.kz порталына "Pro Сүт 2024" форумының бас серіктесі болған Westfalia Қазақстан компаниясының басшысы Сансызбай Өмірбеков айтты.
- Менің ойымша, болашақ роботтарда, – дейді Сансызбай Өмірбеков. – Ең бастысы, оларды пайдалану кезінде адам факторы жойылады. Робот барлық манипуляцияларды мінсіз орындайды - ол сиырдың желінің жуады, сүртеді және сауады, сүтке талдау жасайды және жануардың жағдайын бақылауды қамтамасыз етеді. Роботтардың көмегімен алынған сүттің сапасы дәстүрлі саууға қарағанда жоғары. Еуропа осы бағытта жылжып келеді, қазақстандық фермерлер де бұл мүмкіндіктерге қызығушылық таныта бастады. Сонымен қатар, GEA концерні тек қана бос тұрған роботтарды емес, үлкен фермаларды роботты саууға көшіруге мүмкіндік беретін карусельдегі роботтарды әзірледі. Роботтық карусельдің дәстүрліден еш айырмашылығы жоқ, тек сауыншылар жоқ.
Айтпақшы, GEA-дан Westfalia-Қазақстан компаниясы 12 роботты Ақмола облысындағы "Еңбек" сүт фермасында жинайды. Күніне бір робот шамамен 65 сиырды сауады, сондықтан 12 жиынтық 750 бас табынға арналған.
ElDala.kz командасы шілде айының екінші жартысында өтетін АгроКеруен Сүт 2024 аясында "Еңбек" ЖШС-не барады. Биылғы жылы жобаның серіктестері, Westfalia-Қазақстан компаниясынан басқа, KAZSEEDS компаниясы мен Аграрлық несие корпорациясы болды.
