Біздің парақшамыздан Қазақстандағы агробизнестің соңғы жаңалықтарын бірінші болып біліп отырыңыз Facebook, арнада Telegram, бізге жазылыңыз Instagram немесе біздің пошталық жіберу.
Азық-түлік корпорациясы бидайды тоннасына 190 доллардан төмен экспорттай алмайды
15 февраля 2025
Өткен аптада астық нарығына қатысушылардың көлік субсидияларының бидайдың экспорттық бағасына әсері туралы негізсіз алаңдаушылықтары айтылды. Себебі, үкімет бұйрығының жобасына сәйкес Азық-түлік корпорациясы бір тонна жүкке 20 мың теңге көлемінде көлік шығындары өтеліп, бидайды Орталық Азияға жеткізу құқығын алуы мүмкін.
Бұл шешімді сынаушылар (ең алдымен ұн тартушылар) бұл Тәжікстан, Өзбекстан, Ауғанстан нарықтарында бидайдың экспорттық бағасының төмендеуіне әкеледі деп мәлімдеді. Демек, осы елдердің өз ұн тартушылары арзан шикізатқа қазақстандық ұнды сатып алудан бас тартып, өз ұнын өндіруді жолға қояды.
Мұндай алаңдаушылық негізделген бе? Әрине, жоқ. Әлбетте, хайп толқынын көтере отырып, елдің астық өңдеушілері үкіметтен көлік субсидияларын өз өніміне (ұнға) "алуға" үміттенеді, дегенмен оларға шағымдану орынсыз, өйткені 2024 жылдың күзінде олар астықты іс жүзінде арзан бағамен сатып алды, бұл ретте Қазақстанның ішкі нарығындағы ұнның бағасы төмендеген жоқ. Барлық сатып алушыларда ақылға қонымды сұрақ туындады - неге ел азаматтары бидайдың рекордтық өнімімен негізсіз қымбат нан сатып алуға мәжбүр? (Айтпақшы, ауғандықтар қазақстандық ұнның қымбаттығы туралы осындай сұрақ қойды).
Қандай да бір себептермен бидай бағасының төмендеуінен ең көп зардап шеккен фермерлер бұл жағдайға "кінәлі" болып көрінді.
Нарыққа әсері
Бірақ Орталық Азия елдері үшін бидай бағасына оралайық. 2024 жылдың күзінде Азық-түлік корпорациясы бидайды ішкі нарықтан екі бағдарлама - форвардтар және тікелей сатып алу арқылы сатып алғанын еске түсіру қиын емес.
Сонымен, тікелей сатып алу бағдарламасына келетін болсақ, желтоқсан айында Азық-түлік корпорациясы аграрийлер 57,3 мың тонна түрлі астық түрлерін тапсыруға өтінім бергенін хабарлады. Бұл ретте өтінімдердің негізгі көлемі сапасына байланысты бағасы тоннасына 75 мыңнан 90 мың теңгеге дейінгі 3-сыныпты бидай болып табылады.
Форвардтарға келетін болсақ, мұнда бағалар одан да жоғары - 21% желімшесі бар 4-сыныпты бидай - тоннасына 75 мың теңге, 3-сыныпты бидай - желімшенің құрамына байланысты тоннасына 85 мың теңгеден 100 мың теңгеге дейін.
Яғни, егер мемлекет Азық-түлік корпорациясына 3-сыныпты астықтың ең төменгі құнын (бұл 75 мың теңге) ескере отырып, логистика мен астықты шекараға дейін (мысалы, Сарыағаш бекетіне дейін) 20 мың теңге мөлшерінде жеткізу шығындарын өтесе де, шекарадағы бидай бағасы - 95 мың теңге. Теңгенің ағымдағы бағамын ескере отырып, бұл 190 доллар.
Бұл Азық-түлік корпорациясының қатысуынсыз-ақ ақпан айының ортасында коммерциялық нарықта белгіленген 3-сыныпты бидайдың бағасы. Оның үстіне, ол жақында болғаннан 10 долларға жоғары.
Басқаша айтқанда, Азық-түлік корпорациясының ұсынысы, тіпті субсидияларды ескере отырып, бағаны "бұза" алмайды, және бұл туралы барлық әңгімелер жай ғана хайп.
Фермерлерді қолдау
Екінші жағынан, Азық-түлік корпорациясы мемлекеттен көліктік субсидия алмаса, фермерлерді қолдау мақсатында күзде фермерлерден бидайды нарықтық бағадан жоғары сатып алғанын ескерсек, ол минусқа кетуі мүмкін (2024 жылдың күзінде нарықтағы 3-сыныпты бидайдың бағасы тоннасына 60 мың теңге деңгейінде болған).
Демек, Азық-түлік корпорациясына мемлекеттен көлік субсидияларын бөлу шын мәнінде оның табыстылығын және болашақта фермерлерді форвардтық келісім-шарттар мен күзгі астықты жоғары бағамен сатып алу арқылы несиелендірудің мемлекеттік құралы ретінде жұмыс істеу мүмкіндігін сақтаудың қажетті құралы болып табылады.
Қорытындылай келе: Азық-түлік корпорациясының негізгі рөлі сол ұн тартушыларға арзандатылған астық жеткізу арқылы Қазақстанның ішкі нарығындағы бағаны тұрақтандыру болып табылады. Азық-түлік корпорациясы бұрын айтылған жоспарларға сәйкес экспорттауға дайын бидай көлемі 200 мың тонна деңгейінде. Яғни, ол мемлекет бөлуді көздейтін көлік субсидияларының 10%-ын алады (2 млн тонна бидай экспортына 40 млрд теңге). Қалған 90% субсидиялар нарықтың қатардағы қатысушыларына жұмсалады.
Сондықтан Азық-түлік корпорациясының экспортының бағаға әсері өте шектеулі болады.
