Біздің парақшамыздан Қазақстандағы агробизнестің соңғы жаңалықтарын бірінші болып біліп отырыңыз Facebook, арнада Telegram, бізге жазылыңыз Instagram немесе біздің пошталық жіберу.
Сұрыптарды дұрыс таңдау фермердің табысын 30%-ға арттырады
06 декабря 2025
Бидай сұрыптарын таңдағанда экономикалық нәтижеге назар аударған дұрыс. Нарықтағы қазіргі жағдай жалпы жинауға зиян келтіретін жоғары сапа көрсеткіштеріне ұмтылудың орнына орташа сапалы астықтың үлкен көлемін өсіру тиімдірек екенін көрсетеді. 2025 жылғы Тұқым күнінде осындай тәжірибемен Қазақстанның астық консорциумының (ҚАК) өндіріс жөніндегі директоры Томас Доренвендт бөлісті.
Көлемі және сапасы
Шынында да, Қазақстанның табиғи-климаттық жағдайлары (ылғалдылығы төмен, күн сәулесі көп) құрамында желімшесі жоғары бидай өсіруге мүмкіндік береді. Қазақстандық селекцияның бидай сұрыптары дәстүрлі түрде өңірдің осы күшті жағын пайдалануға баса назар аудара отырып жасалды. Алайда, жоғары сапа көрсеткіштері өнімділікке зиян келтіреді. Шетелдік селекцияның сұрыптары, керісінше, төмен сапада үлкен өнім береді.
Фермерлерге қандай сұрыптарды таңдау керек деген сұрақ туындайды.
Өкінішке орай, нарықтағы сатып алушылар сапаға жоғары баға төлеуге дайын емес, ал жоғары сапалы астықтың бағасы көбінесе қатарлы астықтың бағасынан аздап ерекшеленеді.
Осы жағдайды талдай отырып, ҚАК-да астықтың үлкен көлемін ала отырып, қарқынды сұрыптарды пайдалану тиімдірек деген қорытындыға келді.
Егер сандармен айтатын болсақ, онда қазақстандық сұрыптарды пайдалана отырып, орташа өнімділікті 16 ц/га тұрақты алуға болады. Жалпы көлемде 70% - 3-сыныпты астық, 20% - 4-сыныпты астық, 10% - санаттан тыс астық болады. Ағымдағы бағаларды ескере отырып, гектардан түсетін табыс шамамен 120 мың теңгеге жетеді.
Шетелдік қарқынды сұрыптарды қолдана отырып, 23 ц/га орташа өнімділікке қол жеткізуге болады. Бұл көлемде 3-сыныпты астық тек 30%, ал 4-сыныпты астық 60%, санаттан тыс астық 10% құрайды. Бірақ бұл ретте гектардан түсетін табыс 157 мың теңгеден асады. Яғни, екінші жұмыс сценарийінің кірістілігі үштен біріне жоғары.
Бәсекелестікке арналған орын
Осы есептеулерге сүйене отырып, қазір Қазақстанның астық консорциумының шаруашылықтары жұмсақ жаздық бидайдың 6-7 қарқынды сұрыптарын пайдаланады. Жыл сайын «элита» санатындағы 125 тонна тұқым сатып алынады, олар 2 репродукцияның тұқымына дейін дәйекті түрде көбейеді, соның арқасында тауарлық бидай алынады.
- Иә, әрине, біз шетелдік селекциямен жұмыс істеген кезде, селекционерлер жұмыс істейтін елдерде бұл тұқымдар беретін өнімділікке ешқашан қол жеткізе алмаймыз, - деп атап өтті Томас Доренвендт. - Себебі бастапқыда бұл сұрыптар климаттық және топырақ жағдайлары үшін жасалады, олар біздікінен мүлде өзгеше. Алайда, бұл жағдайда да шетелдік селекция өнімділікті отандыққа қарағанда 20-25%-ға жоғары көрсетеді. Біздің селекционерлер шетелдіктерге қарағанда нашар емес. Шетелде аграрлық ғылымға, селекцияға біздікінен әлдеқайда көп ақша салынады.
Сонымен қатар, Томас Доренвендттің пікірінше, бұл қазақстандық селекционерлер шетелдік әріптестерімен бәсекелесуге тырыспауы керек дегенді білдірмейді. Бұл мүмкін болатын кейбір тауашалар бар. Атап айтқанда, Қазақстан үшін негізгі дақыл болып табылатын жұмсақ жаздық бидайдың жаңа сұрыптарын шығару. Мәселе мынада, сол Еуропа негізінен күздік бидайды өсіреді, сондықтан жаздық сұрыптармен жұмыс істеуге өте аз инвестиция салынады. Дәл осы жерде өнімділігі бойынша импортталғандарды қуып жететін жаңалықтарды жасау мүмкіндігі бар, өйткені олар бастапқыда қазақстандық жағдайларға бағдарланатын болады.
Қазақстанның селекциялық орталықтары қазір қарқынды сұрыптарды шығару бойынша жұмысты бастады. Бұл жұмыстың өзектілігі белгілі бір маусымдарда жауын-шашын деңгейінің артуына әкелетін климаттың өзгеруімен де байланысты.
