Біздің парақшамыздан Қазақстандағы агробизнестің соңғы жаңалықтарын бірінші болып біліп отырыңыз Facebook, арнада Telegram, бізге жазылыңыз Instagram немесе біздің пошталық жіберу.
Генетика фермерлерге ақша табуға қалай көмектеседі
Қазіргі уақытта Қазақстан мал шаруашылығын дамыту үшін қажетті асыл тұқымды материалды - төлді де, ұрықты да импорттайды. Алайда, мал тұқымдары бойынша палаталардың мамандары жануарлардың сапасын есепке алу мен бағалаудың қазіргі заманғы ашық жүйесіне көшу үшін жұмыс жүргізуде. Жақын арада бұл отандық фермерлердің ішкі өсімін молайту есебінен сапалы генетикаға деген қажеттілігін қамтамасыз етіп қана қоймай, сонымен бірге өзінің асыл тұқымды материалымен сыртқы нарыққа шығуға мүмкіндік береді.
Бұл жұмыс қалай жүріп жатқандығы туралы ElDala.kz порталына Азамат Сағынбаев (бас суретте), Республикалық сүтті және аралас ІҚМ тұқымдары палатасының атқарушы директоры айтып берді.
Бейне форматындағы барлық сұхбаттарды мына жерден көруге болады:
Тұқым жанкүйерлері
Палаталардың мал тұқымдары бойынша функциялары «Асыл тұқымды мал шаруашылығы туралы» ҚР Заңымен белгіленген. Бұл - селекциялық-асыл тұқымдық жұмысты үйлестіру, асыл тұқымды мал мәртебесін беру, асыл тұқымдық куәліктер беру, импорттық асыл тұқымдық өнімге асыл тұқымдық куәліктерді тануды жүзеге асыру. Шаруашылықтан асыл тұқымдық мәртебе алуға өтінім алып, палата қызметкері фермаға барып, барлық қажетті жұмысты жүргізеді. Ең бастысы - тұқымның фенотиптік көрсеткіштеріне сәйкестігін тексеру.
Ірі қара мал тұқымдарының республикалық палатасының мүшелері бүгінде Қазақстанның барлық өңірлерінен 230-ға жуық сүтті-тауар фермалары болып табылады. Палатамен ынтымақтастық малдың генетикалық әлеуетін жақсарту арқылы олардың бәсекеге қабілеттілігін арттырады. Сондай-ақ палата мамандары консультативтік қолдау көрсетіп, жетекші халықаралық сарапшылардың қатысуымен семинарлар ұйымдастыра отырып, басқа да бағыттар бойынша дамуға көмектеседі.
- Палатаның негізгі мақсаты - селекциялық-асылдандыру жұмыстарын үйлестіру, - деп түсіндірді Азамат Сағынбаев. - Шын мәнінде, біз асыл тұқымды мал өсірушілерді қамтитын қауымдастық болып табыламыз. Бұл - өз ісінің жанкүйерлері, Қазақстанда қандай да бір тұқымды дамытуға бар күшін салады. Біз жануарлардың сапасын жақсарту үшін қандай генетикалық бағытта қозғалу керектігін таңдау стратегиясын бірлесіп әзірлейміз.
Тақырып бойынша оқу: Қазақстанды сұйық тыңайтқыштар жаулауда
Бүгінгі таңда фермерлерді асылдандыру жұмыстарын жүргізуге қосымша ынталандыру мемлекеттік қолдау болып табылады. Яғни, ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі саланы дамыту үшін осы маңызды бағытты қолдауға субсидия бөледі. Атап айтқанда, тұқым сатып алу шығындары толығымен өтеледі. Бұл жағдайда палатаға мүшелік міндетті емес. Фермер малдды ұстауы мүмкін, бірақ Республикалық сүтті және аралас ІҚМ тұқымдары палатасының мүшесі болып табылмайды. Алайда палата мүшелерінің көптеген артықшылықтары бар. Атап айтқанда, олар палата мамандары дайындаған түрлі аналитикалық мәліметтерді алады. Сонымен қатар, палата бұл фермаларға қазіргі проблемалар бойынша консультация алу және оларды шешу жолдарын іздеу үшін халықаралық сарапшыларды әкеледі. Палата мүшелері үшін өзекті тақырыптар бойынша семинарлар өткізіледі.
- Ең үлкен артықшылық - біз мемлекеттік органдарда палата мүшелерінің мүдделерін қорғаймыз, - деп толықтырды Азамат Сағынбаев. - Әр түрлі проблемалар туындайды, біз әрқашан көмекке келеміз - салық салу, субсидиялау және т.б. мәселелер.
Сапа индексі
Әрине, бүкіл әлемде де, Қазақстанда да ең танымал сүтті тұқымдар - голштин-фриз және симментал. Біріншісі ең жоғары сүт өнімділігін көрсетеді, бірақ сонымен бірге қоректендіруде, ұстауда және ветеринарияда талапшыл. Екінші сүтті аз береді, бірақ фермерге кейбір кемшіліктерді кешіреді. Сондықтан голштиндерді жем дайындау және жануарлардың денсаулығын сақтау бойынша өте жоғары деңгейге жеткен және рекордтық сүт өндіруге ұмтылған фермерлер таңдайды.
Отандық мал тұқымдары да бар, олар импортпен салыстырғанда бірқатар артықшылықтарға ие. Атап айтқанда, климатқа жақсы бейімделген. Мысалы, Әулиеата тұқымы оңтүстік аймақтарда өсіріледі, өйткені ол жоғары температура мен қан соратын жәндіктерге төзімді. Бұл ретте әулиеаталықтар өсімдіктері нашар жайылымдарда жайылып, сүт пен бұзау бере алады. Сондықтан отандық тұқымдар қорада емес, жайылымда ұстауды қолданатын кішігірім фермалар үшін қолайлы. Қызыл дала және Алатау тұқымдары да осы мағынада жақсы.
- Фермерге сүт қажет емес, фермерге сүт сатудан түскен ақша керек, - деп түсіндірді Азамат Сағынбаев. - Сондықтан ол тек сиырларды, қандай тұқымдарды күтіп-бағуды және дамытуды өзі шеше алады. Біз оның таңдауын ғана қолдай аламыз.
Сонымен қатар, сүтті малдың сапасы, айқын өнімділіктен басқа, көптеген басқа сипаттамаларды қамтиды.
- Әрине, Қазақстанда сүт тапшылығы болғандықтан, біздің алғашқы генетикалық мақсатымыз - өнімділігі жоғары жануарларды алу, - деп түсіндірді Азамат Сағынбаев. - Сонымен қатар, маңызды міндеттер - бұзаудың жоғары өнімділігі, жас жануарлардың өміршеңдігі және желіннің саулығы. Алайда, өнімділікке ұмтылу үшін біз қазір экономикалық пайдалану ұзақтығы сияқты индикатор туралы ұмытып кеттік. Сондай-ақ, бізде көптеген жануарлар желіннің, тұяқтардың саулығы тәрізді көрсеткіштері бойынша ақауға шығарылады. Осы сұрақтардың барлығын біз дұрыс таңдау стратегиясымен түзетуіміз керек.
Сондықтан палата мамандары фермерлерге селекциялық бағдарламада сүт өнімділігін арттырудың үйлесіміне қол жеткізуге көмектеседі, сонымен бірге экономикалық пайдалану мерзімін арттырады және белгілі бір технологиялық көрсеткіштерге сәйкес ақауға шығаруды азайтады. Қазақстандық бағдарламалар әлемдік - АҚШ, Канада, Еуропа тәжірибелеріне сүйенеді. Бұл нәтиже береді - қазіргі заманғы ғылым белгілі бір генетикалық түрі бар жануарларды алуға мүмкіндік береді. Яғни, егер ол ата-анасының генетикалық сипаттамаларын ескерсе, жас фермердің қандай «кодтау» түрін алуға болады.
Тақырып бойынша оқу: Қазақстанда картоп қымбат көкөніске айналады
Осы сипаттамаларды ескере отырып, бүкіл әлемде малды индекстік бағалау бұрыннан енгізілген. Қазақстан бұған әлі келген жоқ, Сүтті және аралас ІҚМ тұқымдары палатасы (сондай-ақ олардың етті тұқымды мал палаталарындағы әріптестері) ескірген бағалау әдісінен бас тарта отырып, Қазақстанда индекстік бағалауды енгізу үшін негіз дайындауды өзінің негізгі міндеттерінің бірі деп санайды.
- Бүгінде индекстік бағалау әдісі бүкіл әлемде малдың өнімділігі мен асыл тұқымдық сапасын жақсарту үшін қолданылады, - деді Азамат Сағынбаев. - Бізде әлі күнге дейін тарихи қалыптасқан сұрыптау қолданылады, ол малдың асыл тұқымдық құндылығын айқындауда бірқатар принципті кемшіліктерге ие. Біріншісі - бағалау кезінде жануарлар табынның ішінде бағаланады және әрқайсысына сынып беріледі. Осы бағалау негізінде фермер қай малды қалдырып, қай малды ақауға шығаруды ойлайды. Ал индекстік бағалау кезінде жануарлар осы тұқымның бүкіл популяциясы бойынша бағаланады. Бұған қоса, жыл мезгілі немесе азықтандыру режимі сияқты факторлар тегістеледі. Осы модельдің арқасында біз жануардың шынайы асыл тұқымдық құндылығын анықтай аламыз және бір фермада емес, бүкіл популяцияда.
Импорттың орнына экспорт
Әдістемелік негізі көшу үшін индексную бағалау палатасы қазірдің өзінде әзірленді. Қазір асыл тұқымды мал мәртебесін алуға үміткер қолда бар малдың сенімді фенотиптік көрсеткіштері жиналу үстінде. Бұл асыл тұқымды, жануарлар өміріндегі оқиғалар, саууды бақылау және т.б. Бұл деректер қоры ICAR халықаралық стандартына сәйкес құрылуы керек.
Екінші қадам индекстерді есептеу болады, ал үшінші қадам - таңдалған селекциялық стратегияны ескере отырып, олар үшін оңтайлы болатын бұқаларды таңдау бойынша шаруашылықтарға ұсыныстар.
- Осы сәтте біз енді селекциялық процесті басқаратынымызды нақты айта аламыз, - деп атап өтті Азамат Сағынбаев. - Өкінішке қарай, қолданыстағы ескірген бағалау жүйесі бізге селекциялық процесті басқаруға мүмкіндік бермейді.
Тақырып бойынша оқу: Ауыл шаруашылығы министрлігі инвестсубсидияның 14 түрін алып тастайды
Сонымен қатар, мамандар Қазақстанда алынатын асыл тұқымды төлді экспорттауды бастауға болатынына сенімді. Алайда, бұл үшін алдымен Қазақстанда алынған малдың асыл тұқымдық қасиеттері шетелде танылуына қол жеткізу керек. Бұған малды индекстік бағалауды енгізу арқылы да қол жеткізуге болады.
- Иә, бүгін біз әлі де жас малдардың импортына тәуелдіміз, бірақ палатаның міндеті - саланы барлық қажеттіліктерді өзіміздің өнім өндіру есебінен қамтамасыз етуімізге келтіру, - деп жоспарларымен бөлісті Азамат Сағынбаев. - Егер Қазақстанда алынатын мал бүгінде Еуропадан әкелінгеннен кем болмаса, біз бұған қол жеткіземіз. Міндет өршіл, бірақ 5-10 жылдан кейін біз оған жете аламыз.
ElDala.kz порталының деракциясы 14-30 шілде аралығында АгроКеруен Сүт 2022 Республикалық сүтті және аралас ІҚМ тұқымдары палатасының және Hunland компаниясының қолдауымен өткізеді. Біз Қазақстанның тоғыз өңіріндегі алдыңғы қатарлы 15 сүтті-тауар фермасына баруды жоспарлап отырмыз, онда еліміздің сүт саласы бүгінде қалай өмір сүретіні туралы айтылады. Біздің сайттағы репортаждарды қадағалаңыз, сондай-ақ біздің әлеуметтік желілерімізге жазылыңыз.
