Біздің парақшамыздан Қазақстандағы агробизнестің соңғы жаңалықтарын бірінші болып біліп отырыңыз Facebook, арнада Telegram, бізге жазылыңыз Instagram немесе біздің пошталық жіберу.
Қазақстанда жеміс-жидектерді қайта өңдеудің дамуына не кедергі?
Соңғы жылдары Қазақстандағы бақтардың көлемі өсуде, егін көлемі де артып келеді. Алайда, бұл бизнес маусымдық сипатқа ие болып, бірқатар қиындықтарды анықтайды: күзде нарықта бағаны төмендететін артық ұсыныс бар. Фермерлер қажетті табыстылық ала алмайды. Өткен маусымда алма бағасының төмендеуіне байланысты көптеген бақтардың иелері оны сата алмайтынын түсініп, егіннің бір бөлігін жинай алмады. Бұл 100 мың тонна жемістің қар астында қалуына әкелді.
Елімізде қайта өңдеу саласы дамыған жағдайда Қазақстандағы жеміс нарығы әлдеқайда тұрақты болады. Сонымен қатар, кондицияға сәйкес емес жемістер, соның ішінде құлаған жемістер өңдеуге жарамды. Өткізуде де проблемалар жоқ - қазір Қазақстан жемісті балалар тамағы бойынша, ал үлкен үлесте - джем, шырын, қайнатпа бойынша импортқа толығымен тәуелді.
ElDala.kz порталы Қазақстанда жеміс-жидек консервілерінің аздаған қазақстандық өндірушілерінен Қазақстанда осы сектордың дамуын не тежеп отырғанын сұрап-білді.
Тақырып бойынша оқу: Қазақстанда 100 мың тонна алма қар астында қалды
Қазақстанның ең көне өңдеу кәсіпорындарының бірі - «Серхат» ЖШС (Алматы). Компанияның бас директоры Кенан Озтуран азық-түлікті таратудан бастады, бірақ кейінірек оларды өндірумен де айналысты.
Өткізу бойынша тәуекелдерді азайту үшін «Серхат» ЖШС сұраныс пайда болған кезде барлық тауарды тапсырыс бойынша өндіреді. Сондықтан кәсіпорын әлі толық қуатына жеткен жоқ, ал қазір өндіріс көлемі аз - тазартылған қант жылына 3,5 мың тонна, ал қайнатпа мен тосап - 1,5 мың тонна қапталады.
Өндірістік цех бастығы Дидар Мұқановтың айтуынша, шикізаттың қымбаттауы сату көлеміне тікелей әсер етеді, ал Қазақстанда шикізат базасы (жидек және жеміс плантациялары) жеткіліксіз.
Айтпақшы, ЕАЭО елдерінің жеміс-көкөніс секторы ФАО-ның зерттеуінде Қазақстанда осы секторды дамытудың күрделілігі көрсетілген: Қазақстандағы жеміс өндірушілердің көпшілігі қаржылық ресурстар мен білімге қолжетімділігі шектеулі шағын фермерлер болып табылады, бұл өсірілетін дақылдардың шектеулі көлеміне және жеткізілімдердің тұрақсыз сапасына әкеледі.
- Жергілікті жидектер өте қымбат және сапасы жағынан Қырғызстан, Өзбекстан және Тәжікстаннан келетін жидектерден төмен, - деді Дидар Мұқанов. - Менің ойымша, ауыл шаруашылығын жетілдіру, жидек фермерлері үшін барлық жағдай жасау, кредит берудің пайыздық мөлшерлемелерін азайту, жеңілдікті мөлшерлемелер бойынша техниканы әкелуге мүмкіндік беру, жаңа технологияларды пайдалану үшін жағдай жасау және т.б. қажет.
Сонымен қатар, Қазақстанда тамақ химиясының өндірісі дамымаған, ол мүлдем жоқ. Нәтижесінде консерванттар, қышқылдықты реттегіштер, тіпті, пектиндер - бәрі сырттан әкелінеді.
ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің ақпараты бойынша, жидек плантацияларының фермерлеріне минералды тыңайтқыштар, отырғызу материалдары, пестицидтер сатып алу кезінде субсидиялар түрінде қолдау көрсетіледі. Ал инвестициялық субсидиялау бағдарламасы шеңберінде техника сатып алу, ауыл шаруашылығы өнімдерін сақтау және қайта өңдеу объектілерін құру, суару жүйелерін құру және кеңейту кезінде шығындардың бір бөлігі өтеледі. Сондай-ақ, инвестициялық субсидиялар шеңберінде жылыжай кешендерін салу және кеңейту жөніндегі жобаларды іске асыру кезінде шығындардың 25%-ын, 5 гектар алқапта жеміс-жидек дақылдары мен жүзім отырғызу кезінде 25%-ын, сондай-ақ тамшылатып суарудың суару жүйелерін құру және кеңейту кезінде 50%-ын өтеу көзделген.
Дидар Мұқанов жидектер мен жемістерді өңдеудегі басқа қиындықтарға қант нарығының тұрақсыздығын жатқызады.
- Ресейлік қант Қазақстан нарығындағы бағаны белгілейді, - деді Дидар Мұқанов. - Яғни, Ресейде түйіршіктелген қант өндірісінің артық болуымен барлық артықшылықтар біздің нарыққа жіберіледі және баға өте төмендейді, бұл отандық өндірушілерге нашар әсер етеді. Салыстыру үшін, Қазақстанда ресми түрде бес қант зауыты бар, бірақ іс жүзінде үш зауыт жұмыс істейді, онда да әрдайым емес. Ресейде тек Мәскеу облысында онға жуық зауыт бар, сонымен қатар Волгоград және Воронеж сияқты қант орталықтары бар. Ресейдің барлық дерлік аймақтарында бір-бір зауыттан бар. Сондықтан Ресейде қант алып, маржа қосып, Қазақстанда сату тиімдірек. Мысалы, үш-төрт жыл бұрын импорттың күшеюіне байланысты біздің нарықтағы қант бағасы 260 теңгеден 130 теңгеге дейін төмендеді. Қазақстандық өнімнің өзіндік құны жоғары болғандықтан, біздің өндірушілер ресейлік өніммен бәсекеге түсе алмады. Егер Ресей қант экспортын жапса немесе ол сол жерде қымбаттаса, онда бағалар да көтеріледі. Өткен жылы бізде қант 370 теңгеден 670 теңгеге дейін қымбаттады. Қазіргі уақытта баға 370-390 теңге аралығында ауытқиды. Әрине, төмен ұсыныстар бар, бірақ біз мұндай ұсыныстардан бас тартамыз, өйткені мұндай ұсыныстар құжатсыз контрабанда болып табылады.
Тақырып бойынша оқу: Неліктен Қазақстан жыл сайын жемістерден 1 млрд доллар жоғалтады
Ал 2022 жылдан бері Шымкентте жұмыс істеп келе жатқан «АЛАН және Компания» ЖШС кәсіпорнында шикізат өндіруге арналған өз плантациялары бар. Алма бағы 42 гектарға бөлінген, тағы төрт гектар алмұрт, жүзім, шабдалы өсіруге арналған. Компания шырын концентратын, джем, тосап, томат пастасы мен қызанақ шырынын, сондай-ақ алма қытырлақтары мен пектинді өндірумен айналысады.
«АЛАН және Компания» ЖШС директоры Абдуахат Ирсимбетов атап өткендей, өнімді сату ел шегінде, ал экспорт мүмкіндіктері келіссөздер сатысында жүзеге асырылуда.
- Біз өз өнімдерімізді Қазақстанның ірі қалаларының супермаркеттер желісіне тікелей жеткіземіз, - деді Абдуахат Ирсимбетов. - Ресей мен араб елдеріне экспорттауды жоспарлап отырмыз. Бірақ ынтымақтастық үшін бізге «Халал» сәйкестік сертификаты қажет. Жақында Катарда көрмеде араб елдерімен меморандумға қол қойылды және енді оны алу үшін белгілі бір рәсімдердің аяқталуын күтеміз.
Өзінің шикізат базасы мен заманауи өндірістік цехы жұмыста белгілі бір тұрақтылықты қамтамасыз ететініне қарамастан, «АЛАН және Компания» ЖШС де бірқатар проблемаларға тап болады.
- Айналым қаражатын толықтыруда қиындықтар бар, өйткені сатып алушылар алдын ала төлем жасағысы келмейді, бірақ біздің өнім сатылған сайын төлейді, - деді Абдуахат Ирсимбетов. - Сондай-ақ, ҚР-да джем өндірушілерге өте қиын, өйткені шикізат өнімділігіне ауа-райы жағдайлары үлкен әсер етеді. Егер мемлекет бау-бақшалардың өнімді сатуы үшін жағдай жасаса, егер сатып алу орталықтары ашылса, онда бізге өзімізді шикізатпен қамтамасыз ету оңайырақ болар еді.
Тақырып бойынша оқу: Фермер бір гектардан 10 000 долларды қалай алады
Ауыл шаруашылығы министрлігінде бізге тәлімбақтарға, бақтарға және көкөніс қоймаларына арналған инвестициялық субсидиялардан басқа, қуаты сағатына 1 тоннадан басталатын жемістер мен көкөністерді қайта өңдеу бойынша жұмыс істеп тұрған кәсіпорынды кеңейтуге мемлекеттік қолдау көзделгені туралы хабарланды. Бұл - қайта өңдеушілердің өнімділіктің жаңа деңгейіне шығу мүмкіндігі. Әрине, егер шикізат базасы мүмкіндік берсе.
