Қазақстанда 100 мың тонна алма қар астында қалды

Қазақстан бағбандары үшін биылғы маусым егін жинау мағынасында сәтті өтті. Алайда, бұл медальдің екінші жағы болды: өткізу проблемаларына байланысты фермерлер егіннің көп бөлігін тікелей жеміс ағаштарында қалдыруға мәжбүр болды. Бұл туралы ElDala.kz порталына Түркістан облысында 500 га жеміс өсіретін «Амангелді» агроөнеркәсіптік корпорациясының құрылтайшысы, «Қазақстан бақтары» консорциумының басшысы Нұрлан Құралов айтып берді.

 - Көктемде сүйекті жемістер аязға ұшырады, біз 20-30% жоғалттық, - деп қосты Нұрлан Құралов. - Дегенмен, олар да жақсы өнім берді. Бірақ, әрине, біздің негізгі жемісіміз - алма. Қазақстандағы алма бақтарының ауданы - шамамен 35 мың га, биылғы жылы өнімділік гектарына орта есеппен 10 тонна болды. Яғни, біз шамамен 350 мың тонна өсірдік. Алайда 250 мың тонна ғана жиналды. Ал 100 мың тонна алма бақтарында қалды. Оларды жинаудың мағынасы болмады.

Негізгі проблема - сауда желілері ұсынатын төмен сатып алу бағалары. Бұл - бір килограм үшін 200-250 теңге. Баға осы деңгейде бес жыл қатарынан қалып отыр, деп атап өтті сарапшы. Осы уақыт ішінде бағбандардың еңбекақы төлеу қорынан бастап көлік шығындарына дейінгі барлық позициялар бойынша шығындары өсті. Мысалы, егер өткен жылы Астанаға 1 кг алма жеткізу 30 теңге болса, онда биыл - 60-70 теңге. Сондай-ақ, әр түрлі шығын материалдары - қораптар, жәшіктер, контейнерлер айтарлықтай қымбаттады. Сондықтан егіннің бір бөлігін жинаудың экономикалық мәні болмады, өйткені шығындар ықтимал кірістен асып түседі.

Тақырып бойынша оқу: Қазақстанда жеміс-жидек дақылдарын үсіктер жартылай жойды

Проблемадан шығу жолы егіннің бір бөлігін экспортқа, Беларуссияға немесе Ресейге жіберу болуы мүмкін. ЕАЭО бойынша солтүстік көршілер тарапынан жемістерге сұраныс бар және олар бір килограмға кемінде 300 теңге төлеуге дайын. Бірақ мұнда тиеп-жөнелтуге Қазақстанның жеміс саласының тағы бір проблемасы - дайындау және өткізу жүйесінің болмауы кедергі келтіреді. Ол, әсіресе, кішкентай бақшалары бар шағын өндірушілерге, шамамен 50 га баққа қатты соққы береді.

Суретте: Нұрлан Құралов

Осындай шағын аудандарға ие бола отырып, олар сатып алушының талаптарын қанағаттандыратын тауар партиясын құруға мүмкіндік беретін сұрыптауға, салқындатуға және басқаларға арналған жабдықты ала алмайды. Сұрыптау желісі 500 мың АҚШ долларынан басталады. Оған қоса тоңазытқыш пен түрлі көмекші жабдықтар қажет. Бірақ бұл тіпті ақша туралы емес, әр ұсақ бағбанға сұрыптау желісін қоюдың мағынасы жоқ - ол оны қажетті көлемде жүктей алмайды.

- Қазір Қазақстанда алма өнімінің 90%-ы қолмен сұрыпталады, - деп түсіндірді Нұрлан Құралов. - Адам отырады, күніне 100 кг сұрыптайды. Әрине, бұл шешім емес. Біз мұнда ешқандай еңбек өнімділігі туралы айта алмаймыз.

Бұған қоса, қол еңбегі - бұл өнімнің сапасына әсер ететін адами фактор. Жемістердің партиялары біртексіз болып шығады, бұл тұтынушыға өте ұнамайды. Қазақстандық сауда желілері де отандық өндірушілермен, оның ішінде тауарлық кондициялардың болмауына байланысты жұмыс істеуге ынталы емес.

Тақырып бойынша оқу: Фермер бір гектардан 10 000 долларды қалай алады

- Оларға Иранда, Польшада, Қытайда немесе басқа жерде алма сатып алу оңайырақ, - деп түсіндірді Нұрлан Құралов. - Бұл жемістер пластик сияқты, олардың дәмі де, иісі де, пайдасы да жоқ. Бірақ олардың сыртқы түрі әдемі, барлығы калибрленген, барлығы біркелкі түсті, ең бастысы - «сақталғыштығы» сияқты сапаға ие. Яғни, оларды бүгін қойыңыз, олар бір жылдан кейін де сол күйінде болады. Бірақ бұл табиғи ештеңе жоқ екенін көрсетеді!

Иә, ірі бау-бақша компанияларының өздерінің сұрыптау және қаптау жүйесі бар және олар экспортқа жұмыс істейді. Бірақ мұндай компаниялар санаулы. Өндірушілердің көпшілігі ұсақ және бұл мәселеде мемлекеттің қолдауына мұқтаж. Бұл қандай да бір субсидиялар туралы емес, фермерлер өз өнімін тапсыра алатын сатып алу орталықтарын құру туралы. Оның ішінде форвардтық келісімшарттар талаптарында да болуы мүмкін. Бұл айналым қаражаты мәселесін де шешуге мүмкіндік береді.

- Сауда және интеграция министрлігінің жанында экспортты ілгерілетумен айналысатын QazTrade компаниясы бар, - деді Нұрлан Құралов. - Ол бау-бақша шаруашылығын дамытатын аймақтардағы филиалдарымен бағбандарға көмектесу үшін қандай да бір сауда және сатып алу кәсіпорнын құра алар еді. Егер мұның бәрін фермерлердің иығына қалдырса - өзің өсіресің, өзің сатасың, өзің қайта өңдейсің - біз екі жыл ішінде осы уақытқа дейінгі барлық жетістіктерімізден айырыламыз. Бау-бақша шаруашылығының табыстылығы төмендеді, мен көптеген адамдардың бұл бизнестен бас тартқанын көремін.

Тақырып бойынша оқу: Фермер мен сөре арасында - тұңғиық

Ағымдағы маусымның қараусыз қалған өнімі - бұл алғашқы дабыл сигналы. Өндіріс құралдарына бағаның өсуін ескере отырып, келесі жылы алма өндірісінің өзіндік құны кем дегенде тағы 20%-ға өседі. Бұл қазіргі проблемаларды тек ушықтыра түседі. Егер мемлекет жеміс өндіруді үнемді етуге көмектеспесе, бау-бақша проблемалары артады.

Сергей Буянов