Нарық фермерлерді бидайдан бас тартуға мәжбүр етуде

Бекзат Тлеугабылов
Фото көзі: ElDala.kz

Мамыр айының ортасы Қазақстанның солтүстігіне салқындық пен жаңбыр әкелсе, осы кезде орталыққа жақындағанда аптап ыстық болып, құрғақ жел соғады. Желдің қатты болғаны соншалық, себуді тоқтатуға тура келді: топырақтың кез-келген ашылуы, тіпті ең азы да ылғалдың жоғалуына әкелді. Тек жексенбі, 18 мамырда ғана Қазақстанның орталығында жеңілдеді - температура төмендеп, жаңбыр жауды. Жауын-шашын мөлшері шамамен 40 мм болды. Бұл бұрын себілген тұқымдар құрғақ қабатта жатқан алқаптарда топырақты сулауға мүмкіндік берді. Енді олар жақсы өнім береді деген үміт бар.

ElDala.kz командасы Қоржынкөл ауылында 15 мамырда құрғақ және ыстық кезеңнің шыңында болды. Ауыл Ақмола облысының ең құрғақ аймақтарының бірі Егіндікөл ауданында орналасқан. Біз келген кезде күнбағыс егу тоқтатылды - тұқымдарды құрғақ топыраққа егудің мағынасы болмады. Бақытымызға орай, АгроКеруен Егістік 2025 ауа-райының өзгеруіне әкелді: үш күннен кейін қатты жаңбыр жауды және азды-көпті жел басылды. Егіс қайта басталып, әлдеқайда көңілді жалғасты.

Қиын жағдайларда табыстылық

«Қоржынкөл А» 2000 жылдардан бері жұмыс істейді және фермерлер жергілікті климатқа үйреніп қалған. Олар қиын жағдайларда да тұрақты өнім алу үшін қажет нәрсенің бәрін жасауға тырысады: техниканы жаңартады, аймақ үшін үздік сұрыптар мен будандарды таңдайды, себу кезінде сульфоаммофос тыңайтқыштарын қолданады.

Сондай-ақ, шаруашылықта өндірістің табыстылығые арттыру үшін майды өз шикізатынан алатын май сығу желісі орнатылды.

Бұл аймақтағы топырақтың құнарлылығы төмен және жауын-шашын аз болғандықтан, тіпті дамыған агротехнологиямен де жоғары өнімділікке сенудің қажеті жоқ. Сондықтан ені бойынша өсу қалады - қазір фермадағы егіс алқабы шамамен 29 мың га құрайды.

Елдің көптеген фермерлері сияқты, «Қоржынкөл А» соңғы жылдары егіс алқаптарын әртараптандыру бойынша жұмыс істеп келеді. Мұнда тек астық өсірілетін заман өтті. Қазір дақылдар жиынтығында майлы дақылдардың үлкен үлесі бар.

- Нарық өз шарттарын белгілейді және біз бәсекеге қабілетті болып қалуымыз керек, - деді «Қоржынкөл А» ЖШС директоры Бекзат Тілеуғабылов. - Біз күнбағыс пен зығыр өсіре бастадық. Біз күнбағысқа көбірек көңіл бөлеміз, жыл сайын қосамыз. Осы маусымда бізде 2500 га құнбағыс, 500 га зығыр егілді.

Құмды топырақтарға арналған будан

Аймақтың жағдайы күнбағыс өсіруге қолайлы. Құрғақшылық оған кедергі емес - ұзын тамырлар тереңдіктен ылғал алуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, будандарды дұрыс таңдау жақсы нәтиже алуға көмектеседі. Осы бағытта «Қоржынкөл А» бірнеше жыл бойы австриялық Starfire, Helesun, Irinasol селекциясының күнбағыс будандарын ұсынатын EVS Group компаниясымен жұмыс істейді. Қоржынкөлдің құмды топырақтарында Helesun сұрыпы өзін жақсы көрсетті.

- Әрине, біз шығыспен өзімізді топырақ пен жауын-шашын бойынша салыстыра алмаймыз, сондықтан гектардан 50 ц күнбағыс өнімін ала алмаймыз, - деп атап өтті Бекзат Тілеуғабылов. - Бірақ өткен жылы гектардан 25 ц өнім алдық, бұл біз үшін жаман емес.

Зығыр бойынша осы маусымда шаруашылықта «Абакус» сұрыпы сыналады, оны Қазақстанда тек EVS Group ұсынады.

Сонымен қатар, осы маусымда «Қоржынкөл А» жасымықты ауыспалы егіске енгізді, ол өсіру мен жинаудағы барлық қиындықтарға қарамастан жақсы табыстылық береді. Ол «Қоржынкөл А»-да 200 га егілді.

«Гранни» орнына жаңалық

Бұл жағдайда бидай ауыспалы егістің негізгі элементі болып қала береді. Әсіресе, бұл аймақ әрдайым астық сапасымен танымал болғандықтан, желімшесі әдетте 30%-дан төмен емес. Шаруашылықта жұмсақ бидай 18 мың га егіледі. Өткен жылы шаруашылықта бидай өнімділігі гектардан шамамен 15 ц құрады. Сұрыптарды EVS Group бірнеше жыл бойы жеткізеді. Биыл олардың арасында әйгілі «Гранни» және оның туысы - «Патриция» бар.

- Қазақстандық фермерлер «Гранни» сұрыпын жақсы біледі, - деп атап өтті EVS Group бренд-менеджері Артём Мартын. - Ол әмбебап сұрып болғандықтан таңдалады. Оның ішінде ол құрғақ аймақтарда қылқанды пішінге байланысты өзін жақсы көрсетеді. «Патриция» сұрыпына келетін болсақ, өткен маусымда оны Қазақстанда алғаш рет өндірістік ауқымда өсіруге тырысты. Артық ылғал мен аурулармен маусымның қиын жағдайларына қарамастан, «Патриция» жоғары өнімділікпен лайықты 3-сыныпты көрсетті.

Биылғы жылы «Қоржынкөл А» алқаптарында тағы бір жаңалық - қатты бидай, оны сынамаға 300 гектарға жуық егілген.

- Бізде жемдік дақылдар, арпа мен сұлы бар, - деп қосты Бекзат Тілеуғабылов. - Бізде арпа шамамен 4000 га бар, ол өткен жылы өніммен қуантты - біз гектардан шамамен 30 ц алдық, бұл біздің аймақ үшін өте көп. Сонымен қатар, қазір оған өте жақсы баға береді.

Күзде қандай баға күтуге болады

Айтпақшы, бағалар туралы: Бекзат Тілеуғабылов қазір шаруашылықтың ауыспалы егісі жеткілікті теңдестірілген және майлы дақылдардың үлкен үлесі ақталды деп санайды - биыл да бағасы жоғары болып қалатын шығар.

- Егер өткен жылы күзде күнбағыс бағасы тоннасына 160-170 мың теңге болса, қазір 240-250 мың теңге болды, - деді Бекзат Тілеуғабылов. - Зығырдың да бағасы жоғары. Бидай да қымбаттады, жоғары сапа үшін 120-130 мың ұсынылады. Әрине, күзде жағдай өзгеруі мүмкін. Мұның бәрі сұранысқа және біз қандай өнім алатынымызға байланысты болады.

Биылғы жылы өнім туралы болжамдарға келетін болсақ, Қоржынкөлде олар әлі де мұқият жасалады - егу өте түсініксіз өтуде. Сәуір айының басында қарлы қыстың арқасында ылғал жеткілікті болды. Сондықтан әдеттегіден ертерек егістікке шықты - 30 сәуірде майлы дақылдарға, 5 мамырда дәнді дақылдарға. Алайда, содан кейін ыстық пен аңызақ кезеңі болды. 18 мамырда жауған жаңбыр жағдайды біршама теңестірді, бірақ жаздың қандай болатынын ешкім болжай алмайды. Сондықтан қазір фермерлер қолындағы барлық нәрсені жасайды, соңында белгілі болады.

ElDala.kz командасы «Қоржынкөл А» ЖШС ұжымына егістің сәтті аяқталуын және маусымның қолайлы өтуін тілейді! Ал біз жобаның серіктестері -  EVS Group және «Эридон Қазақстан» компанияларының қолдауымен АгроКеруен Егістік 2025 бағыты бойынша әрі қарай жүреміз.

Сергей Буянов