Зығыр пайда түсетін экспорттық дақылдардың бірі

Арнайы мамандандырылған дереккөздерге сүйене отырып, біз зығыр өндірісі мен саудасының жағдайын қарап, талдау жасадық. «Олжа Агро Трейд» компаниясының сарапшысы Вячеслава Кубасевичтің айтуынша, осы маусымда майлы дақылға деген нарықтағы ұсыныс артады. Сонымен қатар, бағалар өндірушілер үшін өте қызықты болып қалады.

Егін шығымы орташа болады

Майлы дақылдар шығаратын экспорттаушы елдер арасында әлемдегі үш көшбасшы әдеттегәдей Қазақстан, Ресей және Канада болып қала береді.

2019-2020 жылғы маусымда бұл дақылдың негізгі әлемдік өндірушілері 2 миллион 660 мың тонна өсірді (оның ішінде Қазақстан - 765 мың тонна), ал 2020-2021 маусымда 3 миллион 100 мың тонна өнім шығару жоспарланып отыр.

Тақырыпты оқу: Қазақстан тұқымсыз қалуы мүмкін

Сонымен қатар, зығыр тұқымдарының әлемдік импорты 11 ай ішінде 1 миллион 250 мың тоннаны, ал бір жыл бұрын осы мерзімде - 1 миллион 500 мыңды өндірген болатын. Ірі импорттаушы елдер зығыр өндіру мөлшерін азайтты (пандемияның әсері деуде).

Енді Қазақстандағы жағдайға назар  салсақ:

Статистика комитеті мен Ауыл шаруашылығы министрлігінің мәліметтері бойынша, зығыр егілген алқаптың  көлемі, мың гектар

«Біз Қостанай облысындағы холдинг ашылған кезден  бастап зығыр өндіруге баса назар аудардық», - деді «Олжа Агро» холдингінің бас агрономы Александр Гринец. - Технологиялық тұрғыдан алғанда, бұл дақылды өндіру қиын емес: астық өсіруде қолданылатын технологияны, тұқым себкіштерді, комбайндар мен орақтарды қолданып, үлкен инвестициясыз жұмыс істеуге болады. Егін жинауда соншалықты қиын емес. Зығыр піскен кезде шышылып-төгілмейді немесе жерге құламайды. Жалпы, майлы дақылдар біздің егетін бидайдың орнын алмастыра алады.  Холдингте зығыр 315 мың гектар жалпы алқаптың 50 мың гектарын алып жатыр. Келесі жылы осы жерге  қайта егеміз, негізінен басқа пайда көп түсіретін майлы дақылдарға көңіл аударатын боламыз.

Алдын ала жүргізілген мониторинг деректері бойынша, биылғы маусымда қазақстандық аграршылар зығырдан орташа өнім жинауды жоспарлап отыр, тек құрғақ аймақ - Қостанай облысын қоспай есептегенде. Қостанай облысының зығыр алқаптарында шығымы жақсы Қарасу аймағы болып табылады. Мұнда көбінесе маусым айында жауын-шашын мөлшері- шамамен 16 мм болады, сондықтан жақсы өседі. Зығырдың биіктігі 40 сантиметрге дейін жетеді. Жергілікті фермерлер 10-нан 12 ц / га дейін өнім аламыз деп күтіп отыр.

Қазақстанда аграршыларға өнімділікті анықтау қиынға соғуда, бірақ олар орташа есеппен - 10 ц / га жинауды көздеп отыр.

 Баға одан әрі өсуде

 Olzha Agro Trade сарапшысы, Вячеслав Кубасевич: - Зығырдың негізгі сатып алушылары Еуропа мен Қытай. Қазір нарықтағы баға жоғары, өйткені соңғы екі жылда Қытай бұл дақылдың импортын едәуір көбейтіп, өндірушілерге жақсы баға беріп отыр. Сондай-ақ,  бағаның өсуіне валютаның ауытқуы әсер етеді (доллар мен еуроның өсуі).

Бүгінгі күні Қазақстанда 53 түрлі май өндіретін зауыт (МӨЗ) жұмыс істейді, олардың қуаттылығы әр түрлі себептерге байланысты тек жартылай жұмыс істеуде: шикізат жеткіліксіз, кәсіпорынның өсуі себеп болуда және т.б.

Май өндіру зауытында тек зығыр ғана тшығарып қоймайды. Мұндай кәсіпорындарда  жалпы көлемі шамамен 2,2 млн тонна майлы дақылдар өндіреді. Келесі жылға дейін 2,8 млн.тоннадан астам шикізатты өңдейтін 58 МӨЗ жұмыс істейтін болады, ал май өнеркәсібін дамытудың ұлттық бағдарламасына сәйкес, 2030 жылға қарай Қазақстандағы МӨЗ саны қуаттылықты 74% -ке дейін жетіп, саны 63-ке дейін өседі.

Тақырыпты оқу: Май өңдеушілер май бағасы өседі деп ескертуде

Біздің көршіміз Қытай елі әлемдегі зығыр майының №2 импорттаушысы. Біз бұл нарықты Ресеймен және Канадамен бөлісеміз. Өткен маусымда саяси шиеленістерге байланысты Канада өз позициясын айтарлықтай жоғалтып алды, оны Қазақстан мен Ресей пайдаланып, Қытайдың жалпы импортындағы үлестерін арттырды.

Ресей зығыр майын экспорттаудың барлық бағыттары бойынша өсті. Ресейлік өнімнің үлесі әлемдік құрылымда 30,2% дейін өсті. Қазақстанның үлесі  1% --ға дейін азайды.

Oilworld.de болжамына сәйкес 2019-2020 жылдары зығыр майының жалпы әлемдік импорты 782 мың тоннаны құрайды (2018-19 жылдары -742), ал май өңдеу былтыр 712 болса, биыл 710 мың тоннаға тең.

-Ресей Федерациясында экспортты одан әрі өсіру үшін резерві әлі де бар деп айта аламыз, өйткені қытайлықтар өңделген өнімді жақсы алады, - деді Вячеслав Кубасевич. - Орыстарда жаңа өнімді сатқанға дейін бұрынғы майды жеткізу қарқындарын бәсеңдетпестен тасымалдау үшін де қоры жеткілікті. Сонымен қатар, ресейлік өндірушілер осы «Қытайға арналған сауда терезесін» өте тиімді пайдаланды - олар майдың экспортын әртараптандырып, нарықтың қазіргі талабына шебер бейімделді.

Жақсы болжам айтылуда

Қазіргі уақытта Еуропадан да, Қытайдан да сатып алушылар зығырға қызығушылық танытып отыр.

Қазақстанда зығыр 190 мың теңгеден саудаланады. Аталған дақылға деген сұраныс бар, бірақ ұсыныс ақсап тұр.

Егін науқаны басталған кезде, диқандардың көпшілігі зығыр жинай бастаған еді, бірақ жаңбыр жиі жауғандықтан олар  бидай жинауға көшуге мәжбүр болды, себебі жауын-шашыннан астық сапасын төмендетпеу үшін астық оруға кірісті.

Зығыр, айтқанымыздай, соншалықты талғампаз дақыл емес, оны кейінірек те жинап –теруге болады. Сондықтан сатылымға шығарылатын баға да жоғары емес.

Аталған саланы одан әрі дамытудың бірнеше нұсқаларын қарастырайық.

Тақырыпқа байланысты оқу: Астық одағы май тұқымын экспорттауға қарсы болуда

Канада зығырды Қытайға сатуға тырысуда, алайда саяси себептермен импортқа кедергілердің кездесуі жалғасуда. Қытай нарығын (премиум!) қайтадан Қазақстан мен Ресей Федерациясы бөлісуде. Валюта нарығында салыстырмалы түрде бірқалыпты болып тұр, осы жағдайда сарапшылар баға жоғары көтеріліп, 190 теңге / кг болады деп болжам айтуда.

Қытай канадалық зығырды қабылдайды, бірақ әдеттегідей көп сатып алуға оншалықты ықылас танытпауда. Негізгі өндіруші Еуропа нарығында жұмыс істеуде. Бұл жағдайда ресейліктер мен қазақстандықтардың әрекеттері - бағаны 185 теңге / кг-ға дейін төмендету болып табылады.

Игорь Нидерер, фотоның авторы