Қазақстанда жұмыртқа өндіру саласы 20% -ға құлдырады

Қазақстандық жұмыртқа өндірушілер қауымдастығының президенті, «Шанырақ» компаниялар тобының иесі Максим Божко Facebook парақшасында отандық құс өсіру проблемалары туралы айтты. Постты жазуға құс өсірушілер  өнімдердің қымбаттауына айтылған шағымдар себеп болды.

Қазір елдің солтүстігінде өршіп тұрған құс тұмауы бұл саланы тоқырауға итермелеген үш жағымсыз фактордың бірі ғана. Қалған екеуі - мемлекеттік қолдаудың төмендеуі және өңдеудің дамымауына байланысты маусымдағы сұраныстың аздығы болып отыр. Максим Божко бұл проблемалар жиынтығын қысқа түрде «құс жұмыртқасына тиген үш соққы» деп сипаттады.

Дамудан кейінгі құлдырау

Аталған саладағы кірістің төмендеуіне байланысты, осыдан бір ай бұрын ElDala.kz порталы жұмыртқа өндірушілер қауымдастығының басшысын сұхбатқа шақырған болатын.

Тақырып бойынша оқу: РҚұс шаруашылығындағы жұмыртқа саласының рентабельдігі 10%-ға төмендеді

Ол кезде құс тұмауы Ресей Федерациясының Омбы облысының шекаралас аймағында тарала бастаған еді, бірақ Қазақстанға әлі келмеген. Онсыз да құс шаруашылығы тұралап тұрған болатын.

Оның басты себептерінің бірі - Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің осы жылдан бастап салаға субсидияларды екі есеге азайту туралы шешімі (жұмыртқа үшін 3-тен 1,5 теңгеге дейін) шығарылған еді. Бұл шешім елдің сұранысы толығымен қамтамасыз етілгендігімен байланысты болды, оның 10% -ы экспортқа шығарылды. Аграрлық бөлім бұл субсидияларды агроөнеркәсіптік кешеннің өзін-өзі өніммен қамтамасыз етуі әлі де болса төмен деңгейдегі салаларын қолдау үшін пайдаланылады.

2019 жылдың соңында Ауыл шаруашылығы министрлігі құс фабрикаларына жұмыртқаны тым көп өндіретінін (оларды экспортқа да жібереді), сондықтан субсидиялардың күшін жою керек екенін айтты. Үш ай бойғы дау-дамайдан және жанжалдан кейін үкімет құс фабрикаларына жанашырлық танытып, мемлекеттік қолдауды 50% деңгейінде қалдыруға уәде берді.

Содан кейін Қазақстанның жұмыртқа өндірушілері қауымдастығы мемлекеттік қолдаудың азаюы жұмыртқа өндірісінің төмендеуіне әкеледі. Ал біздің республикамыз оларды қайтадан көршілес елдерден импорттай бастады. Бұл ақыр соңында осы әлеуметтік маңызы бар өнімге бағаның өсуіне әкеледі деп мәлімдеді. Дәл осылай болды: ағымдағы жылдың қаңтар-тамыз айларында құс фабрикаларында өндіріс көлемі өткен жылдың осындай кезеңімен салыстырғанда 10% төмендеді. Бұл 15 жыл ішіндегі өндірістің алғаш рет құлдырауы болды! Бұған дейін жылдық өсім 5-тен 10% -ға дейін болатын», - деп мәлімдеді Максим Божко өз хабарламасында.

 Инвестицияның орнына шығын

Өндірістің құлдырауының бірнеше салдары болары анық. Бұл экспорттың (демек, елге валюталық түсімнің) төмендеуі, даму жоспарларының тоқтап қалуы және импорттық өнімнің нарықтағы жағдайының нығаюы. Сайып келгенде, мұның бәрі отандық құс фабрикаларының рентабельділігінің төмендеуіне алып келеді. Мұның жанама салдары - саланың инвестициялық жағдайының төмендеуі. Құс өсірудегі екінші жағымсыз факто – маусым кезіндегі сұраныстың азаюы. Жазда сатылым төмендейді, өйткені көптеген адамдар жұмыртқаның орнына көкөністер мен жемістерді тұтынады. Мәселені қайта қарастыру арқылы шешуге болады. Атап айтқанда, жұмыртқа ұнтағы өндірісін жолға қою арқылы. Алайда, мұндай өндірістерді құру үшін инвестициялар қажет, бірақ бизнес аз табыс әкелетін салаға ақша салмайды.

Тақырып бойынша оқу: Ауыл шаруашылық министрлігі СҚО-дағы үй құстары өлген шауашылықтарға өтемақы төлеу жайын айтты

Нәтижесінде, құс өсірушілердің жұмысы қиындап, жазда шығынмен жұмыс істеуге мәжбүр ететін тағы бір фактор пайда болады.

«Жазда тұрғындардың жұмыртқаға сұранысы төмендейді, бұл бағаның құлдырауына әкеледі. Күзде сұраныс қалпына келіп, баға әдеттегі деңгейіне келеді. Сонымен, биыл - мамыр мен тамыз аралығында құс фабрикалары жұмыртқаны 20 теңгеден көтерме бағамен сатты, ал өзіндік құны 25 теңгені құрады.

Бір қызығы, жұмыртқаның бағасы арзандаған кезде оған бәрі риза болады (әрине, құс фабрикаларына шығын келеді). Бағалар өскен кезде кінәлілерді іздеу басталады, тексерулер, айыппұлдар, репрессиялар, меморандумдар және сол сияқты іс-шаралар басталады. Көптеген адамдар құс фабрикалары адамдарға жалақы беріп, мемлекетке салық төлейтінін ұмытады. Егер бизнес пайдалы болмаса, ол сала жайлап жабылады», - деді Максим Божко.

Құстарға келген «соңғы соққы»

Сонымен, қазір Қазақстанда таралып жатқан құс тұмауы онсыз да проблемасы көп сала үшін ауыр соққыға айналды. Бұл індет құс өсірушілерге қандай шығын әкеледі, шығын мөлшері қанша болады және қалпына келтіру қанша уақыт кетеді- белгісіз жағдай. Алайда, қазірдің өзінде өндірістің жыл соңына дейін төмендеуі кем дегенде 20% құрайтыны анық. Ал жұмыртқа қымбаттай береді, бұл барлық қазақстандықтарға зиян тигізеді.

«Өкінішке орай, жұмыртқа өндіретін үш құс фабрикасы қазірдің өзінде 1,5 миллионға жуық жұмыртқа беретін тауықтан айрылды. Ауыл шаруашылығы министрлігі бұл фактіні растайды ма, жоқ па, ол қазір маңызды емес. Бірақ факт бар: тамыз айында шамамен 15 миллион болған Қазақстан Республикасындағы жұмыртқа беретін тауықтардың жалпы санынан 10% қалды. Сонымен, 1 қазандағы жағдай бойынша жергілікті фабрикалар жұмыртқаны былтырғыға қарағанда 20% -ға аз өндіріп жатыр», - деп түйіндеді Максим Божко.

Сонымен, қазір Қазақстанда таралып жатқан құс тұмауы онсыз да проблемалы сала үшін тек бақылауға айналды. Індеттен құс өсірушілер қандай шығынға ұшырайды, шығын қаншаға әкеледі және қалпына келтіру қанша уақытты алады - үлкен сұрақ. Алайда, қазірдің өзінде өндірістің жыл соңына дейін төмендеуі кем дегенде 20% құрайтыны анық. Ал жұмыртқа қымбаттай береді, бұл барлық қазақстандықтарға зиян тигізеді.

Тақырып бойынша оқу: Қазақстанның жаңа агросаясаты қандай болады?​

Өндірушілердің көкейінде бір ғана сұрақ бар - қазіргі дағдарыс жағдайын жасаушыларының біріне айналған ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі қандай әрекет етер екен?

Жұмыртқа өндірушілер қауымдастығы аграрлық бөліммен құс шаруашылығын жандандыру бойынша қажетті шаралар туралы пікірталастар өткізуді жоспарлап отыр, сонымен қатар 2022 - 2027 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың жаңа бағдарламасын әзірлеуге қатысады, онда саланы қолдаудың ұзақ мерзімді стратегиясын құру қажет.

Сергей Буянов