Етке қосылатын стероидтар неге қауіпті?

Өкінішке орай, Қазақстанда стероидтарды мал шаруашылығында қолдану фактілері осыған дейін де айтылған болатын. Сонымен қатар, гормоналды препараттар ірі шаруашылықтарда емес, жеке қосалқы шаруашылықтарда мал басын өсіруді жеделдету үшін қолданылады. Егер ауыл шаруашылық кәсіпорындары өздерінің беделін бағалапғ кір келтірмеуге тырысса, жеке шаруашылықтар кез-келген тексеруші органдарға байқатпай «сұр» аймақта жұмыс істейді.

Малдарға қолданылатын стероидтар заңсыз түрде шетелден - Қырғызстаннан, Қытайдан және басқа елдерден әкелінеді. Олар негізінен Қазақстанның оңтүстігінде қолданылады, мұнда көптеген жеке шаруашылықтар ірі қара малды бордақылаумен айналысады. Аталған стимуляторлар малдың салмақты тез жинауына көмектеседі, демек, мал өсірушілер осылайша жемге ақша үнемдейді.

Тақырыпқа байланысты оқу: «Фермерлік» өнімдер неліктен қауіпті

Аталған жағдайды түсіндіру үшін ет саласының сарапшысы, KazBeef компаниясының бас директоры Бейбіт Ерубаевтан өтіндік.

- Бұл қоспалар әр түрлі болады, - деді Бейбіт Ерубаев. - Мысалы, рактопамин кейбір елдерде заңды, ал кейбір елдерде тыйым салынған. Бірақ кез-келген жағдайда, бұл заттың, басқалар сияқты, адам ағзасына әсері толық зерттелмегендігін ескеру қажет. Құрамында стероид бар ет адамдардың  денсаулығына зиян келеді. Бұл  адам ағзасының метаболикалық бұзылулары мен аллергиядан бастап қатерлі ісікке дейін әкелуі мүмкін.

Міне, сондықтан Еуропада, мысалы, құрамында гормоны бар ет нарыққа шығарылмайды. Егер бір жерде ол сатылымға шықса, онда ең аз мөлшері болуы мүмкін, гормон нормаларының сақталуы қатаң бақыланады. Сондай-ақ, қаптамада өнімнің қай жерден шыққаны табиғи түрде екендігі туралы ескертулер бар.

Қазақстанда бұл мәселе бақыланбайды, гормондары тексерілмейді жеке шаруашылықтардан ет тікелей базарға кетеді. Елде мұндай зерттеулер жүргізетін зертханалардың саны жеткілікті емес. Бақылауды ең алдымен, жеке шаруа қожалықтарының өзінде, жергілікті мал дәрігерлері ұйымдастырады деп күту бекер, бұл қызмет түрі Қазақстанда жеткіліксіз.

- Барлық мәселе мынада: Қазақстанда ет өнеркәсібінің өзі енді ғана пайда бола бастады, ал жергілікті атқару органдары туралы айтпағанда, заңнамалық деңгейде де көптеген тармақтар қарастырылмаған, - деді Бейбіт Ерубаев. - Бұл мәселеде нормативтік құжаттарда да, бақылау жүйесінде де үлкен алшақтық бар. Бізге малдардың қалай қоректенетінін бақылаудың нақты жүйесі қажет, оның құрамында сол рактопамин бар ма, жоқ па, етті сатар кезде тауарлық белгі керек. Сонымен қатар, таңбалау тек талдау негізінде қолданылуы керек.

Бұл жағдайға көңіл аударып жатқан ешкім жоқ. Мұндай шараны орындайтындай да ешқандай мүмкіндік жоқ, ешкім жеке саудагерлердің базарларға не алып бара жатқанын не сататынын да тексермейді.

Тақырыпқа байланысты оқу:  «Фермерлердің» сататын еті жайлы аңыздар

Етте тек стероидты заттар ғана қаупті емес, сонымен қатар басқа да зиянды заттар кездеседі, мысалы қазір стейктерді сату кеңінен таралған. Мұндағы етте паразиттер және ауыр металдар бар. Егер стейк «қанмен» пісірілген болса, термиялық өңдеу барлық қауіпті заттарды жоя алмайды. Себебі етті әлсіз немесе аздап қуыру зиянды нәрселерді өлтірмейді.

Гормондар мен басқа да жағымсыз заттарды еріксіз қабылдаудан қорғанудың жалғыз жолы - етті кез келген жерден емес, сенімді өндірушілердің дүкендерінен сатып алу. Қазақстанда мұндай орындар пайда болды.

Іс жүзінде ірі компаниялар экспорттауға мүдделі, өйткені Қазақстанның ішкі нарығы шағын және онсыз ет өнімдері жеткілікті. Өз өнімдерін кез-келген елге жіберу мүмкіндігін алу үшін кәсіпорындар (бордақылау орындары, ет комбинаттары) кешенді сертификаттаудан өтеді. Сол тексеріс нәтижелері бойынша олар мақұлданады. Шетелдік мамандар ет өндірудің барлық кезеңдерін - малды өсіру мен бордақылаудан союға, орауға және сақтауға дейін бақылайды

Тақырыпқа байланысты оқу: Как KazBeef экономиканың «мәңгілік қозғалтқышын» салуға көмектесуде

Сонымен, нарықтаз ішкі бақылау болмаған жағдайда тек осындай қауіпсіздік шараларын жасау қажет.

Еттің түріне немесе дәміне қарай оның «таза» екенін немесе стероидтар қосылғанын анықтау мүмкін емес.

«Орталық телеарна Қазақстанның оңтүстігіндегі жеке шаруашылықтардың гормондарды қолдануы туралы үлкен репортаж жасады», - деді Бейбіт Ерубаев. «Ондағы жағдай шынымен де алаңдаушылық туғызады. Біздің, ет өндірушілердің арасында осындай жеке кәсіпорындар бізді «ұятқа қалдырады» деген алаңдаушылық тудырады. Егер олар өз еттерін шетелге сатуға тырысса және онда гормондардың мөлшері болса, онда елдің адал жұмыс істейтінін және кім кез-келген жолмен  пайда табатындығын анықтамай -ақ, Қазақстаннан шығарылатын барлық етке тыйым салынуы мүмкін. Неліктен Ресей Австралиядан ет алуға тыйым салды? Себебі олар оның ішінен рактопамин тапқан. Кез-келген ел үшін экспорттың жоғалуы бүкіл сала үшін қиын болмаса да, үлкен проблема болып табылады.

Сондықтан, ет өнеркәсібін дамытудың алғашқы сатысында тұрған Қазақстан үшін дұрыс жол салу керек, оның ішінде «фермадан дүкен сөресіне дейін» өнімнің қадағалануын қамтамасыз ету маңызды. Бірақ әзірге Ауыл шаруашылығы министрлігі, өкінішке орай, мұндай сын-пікірлерге дер кезінде уақытылы жауап бере алмай отыр.

Сергей Буянов